Tanıl Bora Sol, Sinizm, Pragmatizm

da  çıkan Nurettin  Topçu  özel  sayısındaki yazısını  eleştirirken, 
bu  savunmayı  antisetimizm  bağlamında  geliştirir.  Topçu’nun 
biyolojik  anlamda  bir  ırkçılıkla  suçlanamayacağını  söylerken, 
Mignon’u  şöyle  eleştirir:  “Topçu’nun  ırkçılığı  tezini  farklı  ar­
gümanlarla savunsaydı daha etkili olabilirdi.  Irkçılığın kılık de­
ğiştirdiği,  biyolojik referanslardan  kültürel  referanslara  yönel­
diği  küreselleşme çağında farklı bir tez  daha  dikkate değer ola­
bilirdi.”  (a.y., s.  120) Bu dürüstçe ifade edilmiş ihtiyat payı kuş­
kusuz anlamlıdır.  Gerçekten de Topçu’nun bütün metinlerine, 
mistik bir millî öz  tanımı hâkimdir.  İslâmî kimlik, -ç o k  zaman 
etno-tarihsel bir içerikle de dolarak-, kültürel bir öz olarak yü­
celir.  Fakat  antisemitizm  bağlamında,  onun  m illiyetçiliğini, 
doğrusu  ırkçılığını  temellendirmek  için,  hiç  de  o  kadar  derin 
kazmaya gerek yoktur!  Mollaer,  Topçu’nun antisemitik olarak 
tanımlanamayacağım  ileri  sürerken,  -M ignon’un  öne  çıkardı­
ğ ı- Yahudi  karşıtı yazıların  1967’de  İsrail’in  işgal  savaşları  sı­
rasında yazılmış konjonktürel yazılar olduklarını  (a.y.,  s.  117- 
8),  “Yahudi”nin “değişmez ve nesnel bir öz”  olarak ırk katego­
risi  değil,  “ekonomik ve  coğrafi  şartlara bağlı  bir  tanım”  (a.y., 
s. 115)  olarak,  “Homo economicus”  mânâsında  (a.y., s. 119)  kul­
lanıldığını  söylüyor.  Zaten  bizzat böyle bir indirgeme,  ırkçılık 
değil midir?  Zaten Topçu’ya göre  “Yahudi”,  70 yıllık Babil esa­
retinin intikamını kıyamete kadar almaya aztmetmiş  “beddualı 
kavim”dir,  “zulüm yahudinin damarlarından  fışkm [r]”  (Ahlâk 
N izamı, s.  205).
  Sadece bir simge olarak değil,  “fert ve  cemiyet 
olarak her Yahudi... bütün insanlığa... düşmanlık yaşatır”  (a.y., 
s.  209).  Devamında  söylediklerini aktarmak yeter  aslında  :  "... 
yahudi,  Allah’ın  insan  diye  yarattığı varlıklara benzemez.”  Ay­
rıca Topçu,  tipik antisemitik kalıp içinde,  kapitalizmin günah­
larını da  “Yahudi”nin sırtına yıkar.  Anti-kapitalizmi demagoji­
ye  dönüştüren  bu  tipik  antisemitist klişeye  bağlı  olarak,  sınıf­
lar üçtür:  ezilen,  mahkûm halk sınıfı,  onun üstünde istismarcı 
kapitalist zorba  sınıfı,  onun  da  üstünde  “büyük  sermayeci ya- 
hudilerin sınıfı” veya “gizli yahudi iktidarı”  (a.y., s.  179). Dava, 
üçüncüleri  ortadan  kaldırıp  “İkincisini  birincisini  aynı  hizada 
dost ve kardeş yaparak millî birliği gerçekleştirmektir”.

---

Uzayan  bahsi  toparlarsak...  Fırat  Mollaer  yukarda  aktardı­
ğım şerhine şu fren cümlesini ekliyor:  “Böyle düşünüldüğünde, 
Topçu’nun hümanizmi bir süre daha askıda tutulabilir.” Bu ih­
tiyatlı ifadenin belirttiğinden daha acı bir fren gerekiyor!
Şimdi,  bu  frenleri  yapıp  emniyet  kem erlerini  sıkıladıktan 
sonra,  Nurettin Topçu’nun  romantik  anti-kapitalizmine  yöne­
lelim.  Fırat  Mollaer’in,  romantik  anti-kapitalizmin  Topçu’nun 
düşüncesinde  önemli  bir  katmam,  temel  bir  saiki  oluşturdu­
ğuna  dair  tesbiti  ve  ısrarı  şüphesiz  önemli.  M illiyetçi-muha- 
fazakâr  camiada  Topçu’yu  gerçekten  istisnâ!  kılar,  bu  tutumu 
-  Mollaer’in  onu  o  camiadan  çekip  çıkartmak  istemesinin  baş 
sebebi  de  tam  bu  olsa  gerektir.  Bu  cenahın  başka  yazarların­
da,  ekollerinde  de  anti-kapitalizm  lâfzına  rastlarız  elbette,  fa­
kat Topçu’nunki onlardan farklı olarak düşünülmüş, teferruat­
lı ve  epeyce  hararetli  bir  anti-kapitalizmdir.  Komünizmle  mü­
cadele  edebiyatına  katkıda bulunurken bile  kapitalizm kahriy- 
yesi yapar.
Yine A hlâk N izam ı’m  odak alıp biraz ayrıntıya inersek...  Nu­
rettin  T opçu ’ya  göre  m ülkiyet  ancak  maddî  tahakküm den 
azade,  “hür mukavelenin mahsûlü  olduğunda”  meşrudur  (ae., 
s.  96)  Ancak  “küçük  mirası”  kabul  eder;  büyük  sermaye  ce­
miyetindir,  verasete  konu  olamaz  (a.y .,  s.  192).  “Büyük  tica­
ret”,  “büyük sermaye” ve  “zengin”, kriminal kategorilerdir on­
da.  Tüccar,  istismarcı icraatı beri dursun,  zaten  ruhen ve ahlâ- 
ken  “aldatmasını  bilen”,  menfaatperest  kişi  demektir -  bu  ba­
kımdan siyasetçiyle aynı  meslektendir  (a.y., s.  187).  Basbayağı 
‘servet düşmanlığı’ vardır Nurettin Topçu’da!  Menderes’in vaad 
ettiği  üzere  her mahalleden bir  milyoner  çıkmış  olmasını  “zil­
let”  sayar.  Zaten  sosyalizm,  “vicdansız  milyonerlerin  arlığın­
dan  nefreti insanlara  öğretmek için”  de  lâzımdır  (a.y.,  s.  171). 
Peygamber’in  cehennemde  zenginleri -v e  kadınları!-,  cennet­
te  yoksullan -v e  çocukları- gördüğünü  nakleder  (a.y.,  s.  26). 
Yoksulluğu, bir insan hakkı sorunu, bir zulüm olarak düşünür: 
“Sosyal yardımın sadaka veya iane şeklinde onlara verilmesi de 
haksızlık  hatta zulümdür  (...); bütün insanlara  haklan hak  di­
ye verilmelidir”  (a.y., s.  110). Kısacası, kapitalizm, “dostluk de­

---

nen insandaki İlâhî cevherin yok edildiği dünyalar”  kurar,  “in­
sanın ruhî varlığıyla baş başa dost yaşaması”nın önünde engel­
dir  (a.y.,  s.  187-9).
Nurettin  Topçu’nun  anti-kapitalizmi,  a h lâkî  temellidir.  Ka­
pitalizmi  bir  kötülük  olarak  anlatır,  kötülükle  açıklar.  İnsan­
lık şerefine ve  insanın olanaklarına aykırı bir hayat yaşatan bir 
fitne  gibi  görür.  Romantik  anti-kapitalizmin  karakteristikleri­
dir  bunlar.  Topçu’nunkini,  romantik  anti-kapitalizmler yelpa­
zesinde  nereye  kondurabileceğimize  karar vermek  için,  Şükrü 
Argm’ın  analizinden yardım alalım.15  Şükrü  Argın,  Topçu’nun 
aslında  modernizm  ve  kapitalizm  karşısında  Geleneğin yenil­
gisini içten içe kabullendiği yorumunu yapar.  Zilleti tarif eder­
ken  realist  ve  coşkun,  ütopyasını  anlatırken  ise  -y e r yer  na- 
if -  idealist  olması  da  bundandır.  Gerçi  modern-kapitalist  uy­
garlığa  meydan  okuyarak  Geleneği/organik  toplumu  inşâ  et­
me  cehdi,  -T ü rk   Sağının  Üç H ali’n d e  başvurduğum  kavram­
la - muhafazakâr-devrimci  bir veçhe  kazandırır  ona.  Fakat  ka­
ramsarlık baskındır.  Bu  karamsarlık,  onda  uğraklarını bulabi­
leceğimiz  faşist  romantizmin  yarı  yolunda  bırakır  onu;  fakat, 
Löwy&Sayre’nin  tasnifindeki  “mütevekkil”  tutumdan  da  ayı­
rır.  Romantizmin  gözde  meşrebi  melankoliyi  Topçu’ya  atfet­
mek  zordur  doğrusu.  O  daha  ziyade  ‘Kahriyye’  mezhebinden- 
dir!  Kapitalist  modernliğin  zilletine  kahretmek,  metinlerinin 
başlıca  yakıt  kaynaklarındandır.  Bu  zillete  karşı  çaresizlik his­
settiğinde de, hiç yoksa buğzedecektir'6\
Evet,  Topçu’nun  romantik anti-kapitalizmi,  onun  izleyicisi, 
okuru olan muhit nezdinde dahi marjinaldi. Bugün ise anti-ka- 
pitalizm, bir zaman ona iltifat eden Islâmcı söylem içinde dahi 
marjinalleşmiş;  modernliğin  teferruatından,  teknik  edevatın­
dan  sayılmaktadır.  Mehmet  Akifin  “Alınız  ilmini  Garbın,  alı-
15  “Siyasetin ‘Taşra’smda Taşranın Siyasetini Tahayyül Etmek”, Modem Türkiye’de 
Siyasi Düşünce,  cilt 5:  M uhafazakârlık,
  ed.  Ahmet  Çiğdem,  İstanbul,  İletişim 
Yayınlan,  2003, s. 465- 489.
16  Topçu’nun düşüncesiyle ilgili bir başka yazımda  “buğz”dan daha çok bahsedi­
yorum:  “Otomobilin Şerri: Nurettin Topçu’da Anti-modemist Buğz, Teknoloji 
Sıkıntısı ve Otomobil Nefreti”,  Ünal Nalbantoğlu’na Armağan içinde,  der.  Adi­
le Arslan Avar-Devrim Sezer, İletişim,  İstanbul  2008.

---