Tarbiyaviy ishlar

Ishontirish 
orqali o'quvchilam ing ongi g boyaviy-axloqiy 
m e'yorlar va tushunchalar bilan boyishiga erishiladi. Ishontirish 
usuli birinchi navbatda ongga ta'sir etadi, g ‘oyaviy-axloqiy 
tushuncha, qarash, baho berishni tarkib toptiradi. M aium ki, 
e'tiqod, 
qarash, 
baho 
berish 
xatti-harakatlarning 
axloqiy 
talqinlariga aylanadi va pirovardida xulq-atvorga ham ta’sir etadi. 
0 ‘quvchilarda o ‘zlari bilib olgan axloqiy talablar darajasida 
b o iish g a intilish paydo b o ia d i va rivojlanib boradi. Bu mtilishni 
saqlash va mustahkamlashgma emas, balki uni amalga oshishi 
uchun imkoniyat yaratish muhimdir.
0 ‘quvchilaming to " g ii so'zlari va ulaming haqiqiy e ’tiqodi, 
qarashlari, baho berishi, xulq-atvori o krtasida uzilish paydo 
b o ig a n d a ishontirish usulining notobg i i qoilanilishi og'zaki 
tarbiya 
xavfini 
keltirib 
chiqaradi. 
Bundan 
soxtalik, 
ikkiyuzlamachilik, tilyogiam alik kelib chiqadi, tarbiyaga jiddiy 
putur etadi. Bolalarni m a’nosi tushunarsiz, mazmuni qiziqarsiz, 
ular tomonidan his qilinmagan so'zlarni tinglashga majbur 
qilmaslik kerak. Ulaming shaxsiy tajribalariga tayanib, yangicha 
qarash paydo qilishga yordam berish, ishontirish va agar zarur 
b o isa , fikridan qaytarish juda muhimdir.
0 ‘quvchilar faoliyatining eng tarqalgan shakllaridan biri sinf 
majlisi, bolalar tashkilotlari harakatlari, y ig in lari b o iib , ularda 
ishontirish usuli keng qoilaniladi. Bulardan tashqari, tarbiyaviy 
soatlarda, uchrashuvlarda, axloq muammolariga doir bahslarda, 
kechalarda, o ‘quvchilar bilan yakkama-yakka suhbatlarda bu usul 
q o i keladi.
0 ‘quvchilarni 
faqat 
sinf 
rahbarining 
suhbat 
va 
tushuntirishlari yordami bilangina emas, balki ulaming o ‘z hayotiy 
tajribalari, kundalik ijodiy faoliyatlari, boshqa kishilar bilan 
doimiy suratda muomalalari orqali ham tarbiyalash lozim. Yaxshi 
kitob, yuksak g ‘oyali san’at asari, qiziqarli radio eshittirishlari.
177

---

oynai jahon ko‘rsatuvlari, sinfdan tashqari o'qishni tashkil etish, 
gazeta va jurnallar o ‘qishga o ‘rgatish ham ishontirish maqsadiga 
xizmat qiladi.
Ammo, ba’zi hollarda, odatda o ‘quvchi biror xatolikka y o ‘l 
q o ‘ygan taqdirdagina tanbeh beriladi, nasihat qilinadi. Bunday 
suhbatning ishontimvchi ta ’siri juda kam b o ‘ladi. Sinf rahbarining 
ishontiruvchi so‘zi katta ta’sir knchiga egadir. U paydo b o ‘lgan 
savolga javob beradi, 
muammoni 
oydinlashtiradi, 
shubha- 
gumonlami bartaraf etadi, m a’lum bir yoM-yo'riqlarni tavsiya 
etadi.