Tarbiyaviy ishlar

Topshiriqlar 
-
muhim 
tarbiyaviy 
usul 
hisoblanadi. 
0 ‘quvchilaming jam oa hayotida qatnashishi ularning faolligiga 
bog‘liqdir. Faollik esa faoliyat jarayonida tarkib topadi va 
namoyon bo ‘ladi.
174

---

Topshiriqlar:
-
ijtimoiy ahamiyatga qaratilgan natijaga qaratilgan;
- jamoaning ijtimoiy hayotida faol qatnashuvchi kishining 
tashkilotchilik qobiliyatlari va sifatlarini tarkib toptiradi;
- bolalarning faol faoliyatga, 
0
‘z-o‘zini qaror toptirishga 
boMgan intilishini qanoatlantiradi, turli ishlarda faollik ko'rsatish 
uchun sharoit yaratadi;
- bolalar o ‘rtasidagi munosabatlarning yangi imkoniyatlarini 
vujudga keltiradi.
Topshiriqlar o'quvchilar jam oasiga va ayrim o ‘quvchilarga 
berilishi mumkin.
Topshiriqning tarbiyaviy ta’siri uning mazmuniga ham, turli 
yosh va jinsdagi o'quvchilam ing bu topshiriqdan manfaatdorligiga 
ham bogliqdir.
Topshiriqlar turlicha boTishi mumkin:
- tashkiliy topshiriqlar (turli-tuman tashkiliy ishlar, saylovlar, 
sinf faollarini belgilash va ularni y o ‘naltirish ishlari);
-
Ijtimoiy-ma’rifiy 
topshiriqlar 
(bolalar 
va 
o'sm irlar 
harakatida qatnashish, devoriy gazeta chiqarish va hokazo);
- o vquv ishlari bilan bog'liq topshiriqlar (o‘zaro yordam 
uyushtirish, imtihon va olimpiadalarga tayyorgarlik ko ‘rish, fan 
kechalari va hokazolar);
- Sport va o"yin topshiriqlari.
Topshiriqlarning 
mohiyati 
va 
mazmuniga 
qarab 
o ‘quvchilarning ularga turlicha munosabatda boTishni, u yoki bu 
topshiriqlarning m a’lum darajada ta ’sir etishini nazarda tutish 
kerak. Sinf rahbari bolalarda ojizlik tuyg‘ulari paydo bo'lm asligi, 
ulardagi 
ishonchsizlikning 
yo‘qolishi, 
ishdagi 
ishtiyoqi 
mustahkamlamshi uchun alohida e ’tibor qilishiga t o ^ r i keladi.
Shuni ham hisobga olish kerakki. ayrim bolalar topshiriqni 
bajarishdan 
mamnun 
boTadilar, 
har 
qanday 
ishdan 
seskanmaydilar, ba’zi bolalar esa ishga umuman qiziqish 
sezmaydilar. Bular tarbiyasi ancha qiyin bolalar bo Tib, alohida 
yondashishni talab etadi. Hayotda uchinchi toifa o ‘quvchilar ham 
bor. Ular jam oada yaxshigina obro‘ga ega bolsalar-da, o ‘z
175

---

kuchiga yetarli ravishda ishonch sezmaydi, uyatchan, tortinchoq 
b o la d i, garchi u ishni bemalol uddalay olsa ham, o ‘z zimmasiga 
kattaroq jamoat ishini olishga botina olmaydi. Bu holatlarning 
hammasi 
jamoatchilik 
obrokyining 
pasayishiga, 
jamoa 
aloqalarining bo'shashib ketishiga olib keladi.
Jamoaning ijtimoiy hayot darajasi qanchalik yuqori boTsa, 
topshiriqlar 
mazmuni 
qanchalik 
qiziqarli, 
xilma-xil-boTsa, 
jamoada b a’zi qarama-qarshiliklar oson bartaraf etiladi.
Topshiriqlar o‘quvchilami yosh xususiyatlariga javob be- 
rishi, ularning kuchi yetadigan boTishi kerak. 0 ‘quvchiga kuchi 
yetadigan ishni topshirish ayni vaqtda mavjud qiyinchiliklami 
yengish imkonini beradi. Qiyinichliklami yengish esa o ‘z 
navbatida irodani tarbiyalaydi.
0 ‘vin 
- yetakchi faoliyat turidir. U tufayli o ‘quvchi 
ruhiyatida muhim o kzgarishlar ro ‘y beradi, shaxs rivojiga katta 
ta ’sir o ‘tkazadi.
O cyin erkin faoliyat b o lib , u faqat o'yin natijalaridan iborat 
emas, balki u o ‘zidan ham quvonch, ham qanoatlanish hissini 
keltirib chiqaradi, bolalarda faol, ijodiy, shirin kechinmalar hosil 
qiladi.
O kquvchilar bilan olib boriladigan ishda o ‘yin usulidan 
turlicha foydalaniladi. Hozirgi paytda o ‘yin usullaridan dars 
jarayonida ham keng foydalanilmoqda va yaxshigina natijalarga 
erishilmoqda.
Sinf rahbarining uslubiy mahorati o'quvchilam i o ‘yin g ‘oyasi 
bilan qiziqtira bilishda, o ‘yinning mohiyati, qoidalari, talablarini 
tushunib olishda ularga yordam berishda namoyon boTadi. Bolalar 
bilan birgalikda o ‘yin uchun zarur b o ig a n hamma narsalarni 
tayyorlash va ijrochilikni b o lish d a ularda yordam berish lozim. 
Musobaqalashadigan 
jamoalarni 
o 'z
jism oniy 
va 
aqliy 
tayyorgarligi jihatidan taxminan bir xilda b o lish ig a erishish 
ayniqsa muhimdir. 0 ‘yinda b o la r-b o lm a sg a m a’muriyatchilik 
qilish, buyruq berish, har qanday ta'qib zararlidir.
Bolalarning o ‘yin faoliyatini tashkil etishda katta tarbiyaviy 
ahamiyatga ega b o ig a n o'yinlar mavjudligiga e'tiborni qaratish
176

---

lozim. Shu bilan birgalikda, shafqatsizlik, dag‘allik, ortiqcha 
zo'riqish va qiziqish holatlarini keltirib chiqaradigan, bolalarning 
sogiigiga, 
tarbiyasiga 
ziyon 
yetkazadigan 
k o ‘ngilochar 
o ‘yinlardan ehtiyot b o im o q kerak.