Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- . Fıkıh ve Usûl-i Fıkıh ile ilgili eserleri
- 3.Miftâhu‟l-fıkh (el-Miftâh, el-Miftâh fî fürû‟i‟l- fıkhi‟Ģ-ġâfi‟î)
- HÂKĠM eĢ-ġEHÎD (Merv-Ġran Türkmeni)
130
değerlendiren Teftâzânî, Ehl-i beyt imamlarının ġîa gibi düĢünmediğini gösteren iki tarihî belge kaydetmiĢtir. Bunlardan biri, Ġmam Ali er-Rızâ ile Halife Me‟mûn arasında imzalanan ve Horasan‟daki MeĢhed-i Rızâ‟da bulunan ahidnâme, diğeri Hz. Ömer ile Hz. Ali tarafından imzalanan Irak‟taki bir antlaĢma metnidir. Teftâzânî‟nin kendi döneminde hâlâ mevcut olduğunu kaydettiği bu metinlerde Hz. Ali ve Ġmam Ali er-Rızâ halifelere bağlılıklarını bildirmektedir 149
. Teftâzânî‟nin ġerhu‟l-‟Akâ‟id‟inin Osmanlı medreselerinin temel kitaplarından biri olması sebebiyle modern dönemlerde Osmanlı ilmiye zihniyetinin EĢ„arîlik üzerine kurulduğuna dair yorumlar yapılmaktadır. Gerçekten Teftâzânî bu eserinde, ayrıca ġerhu‟l-Makâsıd baĢta olmak üzere diğer teliflerinde EĢ„arî anlayıĢını müdafaa etmektedir. Ancak bundan hareketle Osmanlı zihniyetinin yalnızca ġerhu‟l-‟Akâ‟id çerçevesinde kurgulanmıĢ gibi gösterilmesi isabetli görünmemektedir. Öte yandan bir eserin okutulması onun içerdiği bütün fikirlerin kabul edildiği anlamına gelmez. Osmanlı medreselerinde en çok okutulan tefsirlerden el-KeĢĢâf Mu„tezilî-Hanefî bir âlim olan ZemahĢerî‟ye aitken Envârü‟t-tenzîl EĢ„arî-ġâfiî âlimi Kâdî Beyzâvî‟nin eseridir. Bu durum Osmanlı medrese eğitiminin diyalektik yapısını göstermektedir. Farklı eğilim ve mezheplere mensup âlimlere ait eserlerin okutulması Osmanlı düĢüncesine canlılık kazandırmıĢ, Fâtih Sultan Mehmed, II. Bayezid ve Kanûnî Sultan Süleyman gibi padiĢahların teĢvikiyle pek çok çalıĢma yapılarak eleĢtiri geleneği sürdürülmüĢtür. Eserleri: Teftâzânî, kitaplarının bir kısmını yazım yeri ve tarihleriyle birlikte meĢhur kelam/akaid eseri olan ġerhu‟l-‟Akâ‟id nüshasının sonunda sıraladığı 150
gibi bazı eserlerinin sonunda da bu tür kayıtlara yer vermiĢtir. Ayrıca Fethullah eĢ-ġirvânî, ġerhu‟l-ĠrĢâd adlı eserinin baĢında Teftâzânî‟nin kabrini ziyaret ettiğinde sandukası üzerinde yazılanlara dayanarak bir eser listesi düzenlemiĢ, Teftâzânî‟nin biyografisini içeren muahhar kaynaklar bu bilgileri aktarmıĢtır . Fıkıh ve Usûl-i Fıkıh ile ilgili eserleri Ģunlardır: 1. et-Telvîh ilâ keĢfi hakâ‟iki‟t-Tenkîh: SadrüĢĢerîa‟nın Tenkīhu‟l-usûl adlı metnine ve buna yazdığı et-Tavzîh fî halli ġavâmizi‟t-Tenkīh adlı eseri için yazılan bir hâĢiyedir. Literatürde kısaca et-Telvîh diye atıfta bulunulan kitaba müellif diğer eserlerinde ġerhu‟t-Tenkīh adıyla atıfta bulunmaktadır. Eserin telifi 29 Zilkade 758 (13 Kasım 1357) tarihinde Tûs‟a bağlı Gülistânıtürkistan köyünde tamamlanmıĢtır. Medreselerde okutulan temel ders kitaplarından biri haline gelen, günümüzde de bazı Ġslâm ülkelerinde okutulmaya devam eden kitap gerek et-Tavzîh‟le gerek diğer
149 Teftazanî,ġerhu‟l-Makasıd, II, 287, 288. 150 Ahlwardt, Verzeichnis, index:
http://www.deutsche- biographie.de/pnd102372039.html#indexcontent, Teftezani Md.; Ayrıca bk. Teftâzânî, Muŧavvel, 482 Ġstanbul 1309; Mehmed Ali Ayni, “Türk Mantıkçıları”, DĠFM, III/10 (1928)
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 131 hâĢiyeleriyle birlikte Kalküta, Delhi, Leknev, Ġstanbul, Kazan, Kahire, Beyrut ve Kûittah‟ta (Quetta) yayımlanmıĢ, ayrıca Zekeriyyâ Umeyrân (Beyrut 1996) ve Muhammed Adnân DervîĢ‟in (Beyrut 1419/1998) tahkikiyle basılmıĢtır 151
. 2. ġerhu Telhîsi‟l-Câmi‟i‟l-Kebîr 152
: Muhammed b. Hasan eĢ- ġeybânî‟nin el-Câmi‟u‟l-kebîr adlı eserinin Hılâtî tarafından yapılan özetinin Ģerhidir. Eser 785‟te veya 786‟da(1384) Serahs‟ta yazılmıĢtır. Kâtib Çelebi‟ye göre bu çalıĢma Ebü‟l-Ġsme Mes„ûd b. Muhammed el-Gucdüvânî‟nin aynı eser üzerine yazdığı Ģerhin muhtasarıdır. Kitap müellifin ölümü sebebiyle tamamlanamamıĢtır 153
. Murad Molla Kütüphanesi nüshası diğerlerinden daha geniĢ olmakla birlikte Hılâtî‟nin yirmi beĢ bölümlük eserinden sadece namaz, zekât, yeminler ve nikâh bahisleriyle dava bölümünün iki babını içermektedir. el-Câmi‟u‟l-kebîr‟in diğer Ģerhlerine sık sık atıfta bulunulmaktadır. Aynı esere bir Ģerh yazan Molla Fenârî‟nin de kaynakları arasında yer alan Ģerhin Süleymaniye Kütüphanesi‟nde kayıtlı anonim bir hâĢiyesi mevcuttur (Yenicami, nr. 428/1). 3.Miftâhu‟l-fıkh (el-Miftâh, el-Miftâh fî fürû‟i‟l- fıkhi‟Ģ-ġâfi‟î): ġâfiî fıkhının kolay ezberlenebilir bir üslûpla özetlendiği, 782‟de (1380) Serahs‟ta yazılan eserin tek nüshası bilinmektedir 154
” 155
HÂKĠM eĢ-ġEHÎD (Merv-Ġran Türkmeni) 156
; (334/945), Ebü‟l- Fazl Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Mervezî el-Belhî el-Hâkim eĢ- ġehîd. Sâmânîler zamanında vezirlik yapan Hanefî fakihi.
anılan bu çalıĢmasında Ġmam Muhammed‟in zâhirü‟r-rivâye kitaplarını birleĢtirip tekrarları çıkararak konuları fıkıh bablarına göre tanzim etmiĢtir. Hanefî mezhebindeki zâhirü‟r-rivâye görüĢlerin tesbiti konusunda güvenilir bir kitap olan el-Kâfî mezhepte Ġmam Muhammed‟in eserlerinden sonra temel kaynaklardan biri sayılır (yazmaları için bk. Sezgin, I, 443). 2.el- Müntekâ: Bir önceki eser gibi mezhep imamı ve talebelerinin görüĢlerini toplayan önemli kitaplardan biri olup Takıyyüddin et-Temîmî ve Kâtib Çelebi‟nin bazı nevâdir görüĢleri de ihtiva ettiğini kaydetmelerine karĢılık (eT-
151 Thk.Muhammed, Hasan Ġsmâil, Beyrut 2004. 152 Murad Molla Ktp., nr. 848; Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 963. 153 KaĢifÇelebi, KeĢfü‟ž-Žunûn, I, 472. 154 Berlin Ktp., nr. 4604. 155 Özen ġükrü, DĠA, XXXX, 299-306‟den naklen. 156 Ġbnu‟l-Esir, el-Lubab, I, 379, Beyrut ts.; KureĢi, III, 313; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 72
Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|