Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

134

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

yönlü  Hanefi  fıkıh  ve  kelâm  âlimi.  Fıkıhla  ilgili  eserleri  Uyûnu‟l-Mesâil,  en-

Nevâzil, el-Mukaddime fi‟s-Salât, el-Fetevâ gibi fıkhî eserleri vardır. 

EBÛBEKR el-HÂREZMÎ

168

 ( Harezm Özbekistan Türkmeni); 

(ö.  403/1013),  Ebû  Bekr  Muhammed  b.  Musa  b.  Muhammed  el-Hârezmî. 

Zamanında Hanefi ulemanın önde gelenlerindendi. 

NESEFÎ

169

,(Semerkant-Özbekistan  Türkmeni)  (424/1033),  Ebû 

Ali Hüseyin b. Hıdr b. Muhammed en-Nesefî el-FeĢidiyzecî. El-Fetevâ ve‟l-

Fevâid adlı eseri vardır. 

SAYMERÎ

170

, Hüseyin b. Ali (Basra-Irak Türkmeni); (436/1045), 

Ebû  Abdillâh  el-Hüseyn  b.  Alî  b.  Muhammed  es-Saymerî.  Hanefî  fakihi. 

Eserleri: 1. ġerhu Muhtasari‟T-Tahâvî. 2. Kitâbü Mesâ‟ili‟l-hilâf fî usûli‟l-fıkh. 

3-Ahbâru Ebî Hanife ve Ashabihi 

HALVANÎ

171

,  (Buhara  Özbekistan  Türkmeni)  (448/1050),  Ebû 

Muhammed  Abdülaziz  b.  Ahmed  b.  Nasr  b.  Salih  ġemsuleimme el-Halvanî 

el-Buhârî. Hanefi fıkhına dair el-Mebsut adlı eseri vardır. 

EBÛ 

ALĠ 

es-SEMERKANDÎ

172

(Semerkand 

Özbekistan 

Türkmeni) (450/1058), Ebû ali Muhammed b. El-Velid es-Semerkandî ez-

Zâhid. Mecme‟u‟l-Fetevâ ve el-Cami‟u‟l-Asğar adlı eserleri vardır.  

NÂSIHÎ

173

  (NiĢabur-Ġran  Türkmeni);  (ö.  447/1055),  Ebû 

Muhammed  Abdullâh  b.  Hüseyn  en-Nâsıhî  en-Nisâbûrî.  Hanefî  âlimi. 

Eserleri. 1. Cem‟u (Muhtasaru / el-Cem‟ beyne) vakfeyi‟l-Hilâl ve‟l-Hassâf. 2. 

el-Mes‟ûdî fi‟l-fürû‟i‟l-Hanefiyye. 3. Kitâbü‟l-Muhtelef beyne Ebî Hanîfe ve‟Ģ-

ġâfi‟î.  

                                                 

168

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  374-375;  Hatîb,  III,  247;  Saymerî,  168;Özel,  Ahmet,  Hanefî 

Fıkıh Âlimleri, 36 

169

  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  109;  Bağdadî,  Hediyye,  I,  309;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  66;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 36 

170

  Zehebî,  Nübela,  XVII,  615;  Bağdadî,  Hediyye,  I,  253;Özel,  Ahmet,  Hanefî  Fıkıh 

Âlimleri, 38 

171

 Zehebî, Nübela, XVIII, 177-178; KureĢî, el-Cevâhir, II, 429-430; Ġbni Kutluboğa, Tâc, 

35. ;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 39. 

172

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  390;  Bağdadî,  Hediyye,  II,  71;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  202;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 39. 

173

  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  305;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,  31;  KeĢfu‟z-Zunûn,  I,  21,  II, 

1676;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 39. 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   135 

KEġġÎ

174

,  (Semerkant  Yakını  KeĢ  ġehri  Özbekistan  Türkmeni) 

(5./11.Asrın  2.yarısı)  Ebû  ġekûr  Muhammed  b.  Abdusseyyid  b.  ġuayb  el-

KeĢĢî es-Sâlimî. Hanefi Fakihi

175

. 

SUĞDÎ

176

  (Suğd-Semerkant  Özbekistan  Türkmeni)  (461/1069), 

Ebu‟l-Hasan  Ali  b.  Hüseyin  b.  Muhammed  Ruknu‟l-Ġslâm  es-Suğdî.  Hanefi 

Fakihi. en-Nutef fi‟l-Fetevâ (en-Nutefu‟l-Hisân fi‟l-Fetevâ) adlı kitabı vardır. 

ayrıntıya  yer  vermeden  öz  bir  Ģekilde  bir  tür  kodifikasyon  (kanunlaĢtırma) 

yaparak  fetva  ve  kaza  öğretiminde  önemli  bir  kitaptır.  KanunlaĢtırma 

bakımından önemli bir merhaledir. 

DÂMEGÂNΠ

177

(Dâmegân-Ġran  Türkmeni);  (478/1085),  Ebû 

Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dâmegânî el-Kebîr. Otuz yıl 

Bağdat  kâdılkudâtlığı  yapan  Hanefî  fakihi.Eserleri:  Klasik  kaynaklarda  adı 

geçen  yegâne  eseri  Hâkim  eĢ-ġehîd‟in  el-Muhtasar‟ına  yaptığı  orijinal  ismi 

“ġerhu Muhtasari‟l-Hakîm” olanĢerhtir. 

PEZDEVÎ

178

,  (Semerkant  Nesef  Bezde  kalesine  nispetle 

Özbekistan  Türkmeni)(400-482/1009-1089),  Ebû‟l-Hasan  Ali  b. 

Muhammed  b.  Hüseyin  b.  Abdülkerim  Fahru‟l-islam  Ebû‟l-Usr  el-Bezdevî. 

Eserleri:  Kenzu‟l-Vusul,  Usulu  Pezdevî,  el-Mebsut,  ġerhu‟l-Camii‟l-Kebir 

ve‟s-Sağir adlı fıkhi eserleri vardır. 

ĠSBÎCÂBÎ

179

 (Özbekistan-Horasan Türkmeni)(480/1087); Ali b. 

Muhammed b. Ġsmail b. Ali b. Ahmed el-Ġsbîcâbî es-Semerkandî. Zamanında 

Mâverâünnehr‟in  en  büyük  hanefî  âlimlerindendir.  Eserleri,  ġerhu 

Muhtasari‟t-Tahâvî ve El-Mebsût‟tur. 

                                                 

174

  KeĢ

,  Özbekistan'da  tarihî  bîr  Ģehir.  Muhtemelen  VII.  yüzyıl  baĢlarında  Semerkant'ın 

yaklaĢık  50  km.  güneydoğusunda  kurulmuĢtur.(http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-

demek/14307-kes-sehri-nerede-tarihi-eserleri-nufusu-hakkinda-bilgi.html.)  EriĢim  Tarihi 

10.06.2014. 

175

 KeĢfu‟z-Zunûn, I, 484;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 39. 

176

 KureĢî, el-Cevâhir, II, 567; Ġbni Kutluboğa, Tâc,43; Leknevî, el-Fevâ‟id, 121, KeĢfu‟z-

Zunûn, II, 1925; Brockelmann, GAL, I, 460, II, 254; Suppl., I, 637, II, 270;  Özel, Ahmet, 

Hanefî Fıkıh Âlimleri, 40. 

177

 Yakut el-Hamevî, II, 433; Hatip el-Bağdadî, Tarih, III, 109; Ġbnu‟l-Esir, I, 486. KureĢî, 

III, 269-271;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 40-41;Leknevî, el-Fevâ‟id, 182-183; 

178

  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,  41;  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  594;Ġbnu‟l-Esir,  I,  41;  Leknevî,  el-

Fevâ‟id, 124;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 41. 

179

 KureĢî, el-Cevâhir, I, 335;KeĢfu‟z-Zunûn, II, 1378;Leknevî, el-Fevâ‟id, 42;Özel, Ahmet, 

Hanefî Fıkıh Âlimleri, 41 

---