Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

132

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

Tabakâtü‟s-seniyye,  I,  36;  KeĢfü‟ž-žunûn,  II,  1851)  Abdülhay  el-Leknevî 

zâhirü‟r-rivâye  görüĢleri  topladığını  belirtmektedir  (en-Nâfi‟u‟l-kebîr,  s.  17). 

Ancak eser el-Kâfî kadar yaygınlaĢmamıĢ ve zamanla kaybolmuĢtur. 

NESEFÎ

157

,  (Özbekistan  Buhara  Türkmeni),  (710/1310):  Ebû‟l-

Berekât  Hafizuddin  Abdullah  b.  Ahmed  b.  Muhmud  en-Nesefî.  Büyük 

Hanefi  Fakihi  olup  bütün  eserleri  ulema  nezdinde  muteberdir.  Kerderi, 

Hamiduddin  ed-Darir,  Haherzade  ve  Attabiden  fıkıh  okudu.  Talebeleri 

arasında Ġbnu‟-s-Sağatî, Siğnakî, Hafizuddin Nesefi vardır. Eserleri; Kenzu‟d-

Dekâik  (Hanefi  mezhebinde  itibar  edilen  temel  dört  metinden  biridir.), 

Menaru‟l-Envar,  KeĢfu‟l-Esrar,  el-Kafi,  el-Mustasfa,  el-Musaffa,  Medariku‟t-

Tenzil ve Hakaiku‟t-Te‟vil, ġerhu‟l-Umde (el-Ġ‟timad) 

EBÛ  HAFS  el-KEBÎR

158

  (Özbekistan-Buhâra/Horasan-Ġran 

Türkmeni)  (150-216/736-831):  Mezhep  imamlarına  muhalefet  etttiği 

görüĢleri  vardır.  Veki  b. Ebi  Cerrah‟tan  ders  aldı.  Bilinen  bir  eseri  yoktur. 

Fakat birçok âlimin yetiĢmesine sebep olmuĢtur. 

NÛH  b.  EBΠ MERYEM

159

(Merv-Ġran  Türkmeni);  (ö.  173/789), 

Ebû  Ġsme  Nûh  b.  Ebî  Meryem  Ca„vene  el-Câmi„  el-Mervezî.  Hanefî  fakihi. 

Merv Kadısı. Bilinen eseri yoktur. 

YAHY b. ZEKERĠYYÂ

160

 (Hemedan-Kûfe Irak Türkmeni); (ö. 

182/798), Ebû Saîd Yahyâ b. Zekeriyyâ b. Ebî Zâide Meymûn b. Feyrûz el-

Hemedânî  el-Vâdiî  el-Kûfî.  Ebû  Hanîfe‟nin  talebelerinden,  fakih  ve 

muhaddis. 

EBÛ  MUT΄  el-BELHÎ

161

  (Afganistan-Belh-Horasan-Ġran 

Türkmeni); (ö. 199/814), Ebû Mutî„ el-Hakem b. Abdillâh b. Mesleme el-

Belhî.  Ebû  Hanîfe‟nin  talebesi  ve  ona  nisbet  edilen  el-Fıkhü‟l-ekber  ile  el-

Fıkhü‟l-ebsat adlı eserlerin râvisi. 

                                                 

157

KureĢî, el-Cevâhir, II, 294; Ġbni Kutluboğa, Tâc, 30; Leknevî,  el-Fevâ‟id, 101; Zeydan, 

III, 258; Bilmen, Ömer Nasuhî, Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, I, 439, Ġstanbul 1967; Haffening, 

MEB Ġslam Ans. “Nesefi” md., IX, 199-200. 

158

  Zehebî,  Nübela,  X,  157-158;  KureĢî,  el-Cevâhir,  I,  166;Özel,  Ahmet,  Hanefî  Fıkıh 

Âlimleri,  26. 

159

Ġbnu‟l-Esir,  el-Lubab,  I,  252;  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  7-8;Özel,  Ahmet,  Hanefî  Fıkıh 

Âlimleri, 19. 

160

Ġbn Sa‟d, Tabakat, VI, 393, Beyrut 1388/1968; Saymerî, 150; KureĢî, el-Cevâhir,III, 585-

586;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 21. 

161

KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  142;  Hatip  el-Bağdadî,  Tarihu  Bağdat,  VIII,  323-325;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 25. 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   133 

YAHY b. EKSEM

162

, (Merv-Ġran Türkmeni); (ö. 242/857), Ebû 

Muhammed  Yahyâ  b.  Eksem  b.  Muhammed  (Amr)  es-Sayfî  el-Üseyyidî  et-

Temîmî  el-Mervezî.  Müctehid  âlim,  kâdılkudât.  Ġmam  Muhammed‟in  el-

Câmi‟u‟s-saġīr‟ine  Kitâbü‟t-Tenbîh  adıyla  bir  reddiye  yazarak  bazı  meseleleri 

eleĢtirmiĢtir.  Buhari  ve  Tirmizi  gibi  hadis  âlimleri  kendisinden  rivayette 

bulunur. 

SEBEZMÛNÎ

163

 (Özbekistan-Buhara-Sebezmûn/Horasan-Ġran 

Türkmeni)  (258-340/871-952):  Ebû  Hafs‟tan  ders  aldı.  Horosan  Irak  ve 

Hicaz‟a gitti. ġah Veliyyullah Dehlevî O‟nu Ashabu‟l-Vucuh‟tan sayar. Ebû 

Hanife‟nin Müsnedini tasnifinden baĢka KeĢfu‟l-asari‟Ģ-ġerife fi menakıbi Ebi 

Hanife adlı bir eseri vardır. 

HÂKĠM  es-SEMERKANDÎ

164

  (Semerkant/Horasan-  Özbekis-

tan-Ġran  Türkmeni)  (342/953):  Ġmam  Matürid‟den  Fıkıh  okudu. 

Matüridiliğin  ilk  kaynaklarından  er-Red  ila  Ashabi‟l-Hevâ/Kitabu‟s-Sevadi‟l-

Ağzam ilâ mezhebi Ġmami‟l-Ağzam‟ı matbudur. 

RUSTEĞFENÎ

165

 

(Rusteğfen-Semerkand 

Özbekistan 

Türkmeni) (345/956) Ebû‟l-Hasan ali b. Said er-RusteğfanîĠrĢadu‟l-Muhtedi 

fi Usuliddin, el-Fetevâ adlı eseri vardır. 

CESSÂS

166

  (Rey-Ġran  Türkmeni)  (370/981),  Ebû  Bekr  Ahmed  b. 

Alî  er-Râzî.  Hanefîfakihi  ve  müfessir.  Eserleri:1.  Ahkâmü‟l-Kur‟ân:  2. 

Usûlü‟l-fıkh:  3.  Muhtasaru  Ġhtilâfi‟l-fukahâ‟;  4.  ġerhu  Muhtasari‟t-Tahâvî;  5. 

ġerhu Edebi‟l-kâdî. 6. ġerhu Câmi‟i‟l-kebîr:  

EBU‟L-LEYS  ES-SEMERKANDÎ

167

,  (373-983  veya  393/1003), 

Ebu‟l-Leys  Nasr  b.  Muhammed  b.  Ahmed  b.  Ġbrahim  es-Semerkandî.  Çok 

                                                 

162

 Hatîb, XIV, 200; Zehebî VIII, 5; KureĢî, el-Cevâhir, III, 582;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh 

Âlimleri, 27. 

163

 Hatîb, X, 126-127; Ġbnu‟l-Esir II, 99;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 33. 

164

Ġbnu‟l-Esir, I, 379; KureĢî, el-Cevâhir, I, 371-372; KeĢfu‟z-Zunûn, II, 1008;Özel, Ahmet, 

Hanefî Fıkıh Âlimleri, 33. 

165

Ġbnu‟l-Esir, II, 24; KureĢî, el-Cevâhir, II, 579;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 34. 

166

Ġbn Kutluboğa, Tâc, 6; Leknevî, el-Fevâ‟id, 27; Serkis, Muğcemu‟l-Matbu‟atu‟l-Arabiyye, 

I,  698,  Kahire  1326/1928;  Güngör  Mevlüt,      Cassas  ve  Ahkamu‟l-Kur‟an‟ı,  7,    Ankara 

1989;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 34. 

167

  Ġbn  Kutluboğa,  Tâc,  79;Leknevî,  el-Fevâ‟id,  220;  Bilmen,  Istılahât,  I,  357;  Serkis, 

Muğcem,  I,  1045;  Sezgin,  Fuat,  Geschichte  des  arabischen  Schrifttums,  I,  445-450,  Leiden 

1967; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 35 

---