180
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
kiĢiden az Iraklının bulunduğu Ģehir sayısı 29‟dur. Haritanın geneline
bakıldığında, Iraklı göçmenlerin akın akın Türkiye‟ye dağıldıkları ve herhangi
bir iklim Ģartı gözetmedikleri söylenebilir.
Harita 1:
Türkiye‟deki Irak Doğumluların Ġllere Göre Dağılımı (1990 GNS)
98
Irak‟tan Türkiye‟ye gelen Türk göçmen sayısında 1991 yılından
itibaren bir artıĢ olmuĢtur. Bu dönemde Kuveyt‟i iĢgal eden Irak‟a karĢı BM
kararı ile yapılan müdahale ve sonrasında yine BM‟nin Irak üzerinde
uygulamaya koyduğu ambargo kararı, siyasi sorunlar ve ekonomik sıkıntılar
dolayısıyla daha fazla göçe neden olmuĢtur
99
. Bu tarihte Türkiye‟ye gelen
Türklerin birçoğu kolayca oturma izni elde edebilmiĢtir. Zira 1991‟de yapılan
bir düzenlemeye göre; Türkiye‟de birinci ya da ikinci derece akrabası olan ve
geçimlerini garanti etmek için yeterli ekonomik kaynaklara da sahip olan
insanlara oturma izni verilmiĢtir. Böylece, yakınlarını ya da uzak akrabalarını
kolayca seferber edebilen Türkler oturmaya hak kazanmıĢtır. Ayrıca, 1991
yılında sığınma arayanların bazıları çok iyi eğitilmiĢ profesyonellerdi. Onların
büyük bir çoğunluğu Türkiye‟nin güneydoğusunda kısa bir kalıĢtan sonra
evlerine geri dönerlerken, çok önemli sayıda insan Türkiye‟de kalmaya devam
etmiĢtir
100
. Iraklı Türklerin % 80‟i 1990‟dan sonra göç etmiĢtir. 1991 yılında
yaĢanan yoğun dıĢ göç, daha sonraları bir miktar azalmıĢsa da günümüze
kadar devam etmiĢtir. Bu göçmenler serbest göçmen statüsüyle iskân
edilmiĢlerdir.
98
DĠE, 1990 Genel…, Ankara 1993.
99
E. Tok, a.g.t., s. 104.
100
D. DanıĢ, a.g.m., s. 517-518.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 181
1.4. Amerikan Hegemonyasında Irak ve Göçler (1991-2003)
Körfez SavaĢı ile baĢlayan ve ABD iĢgaliyle devam eden süreç, Irak
topraklarını güvensiz kılmıĢ ve bu durum binlerce insanın ülkeyi terk
etmesine yol açmıĢtır
101
. BM Güvenlik Konseyinin 6 Ağustos 1990‟da aldığı
661 Sayılı ambargo kararı, Irak‟la her türlü ticareti yasaklayınca, yıllarca
sürecek ve Irak halkını daha da periĢan edecek ticari ve ekonomik ambargo
dönemi de baĢlamıĢtır
102
. Irak hükümeti bu uluslararası ambargo karĢısında
halkı besleyebilmek amacıyla gıda maddelerini karneye bağlamıĢtır
103
.
1996 yılının ikinci yarısında Kerkük‟ün yeni valisi Ali Hasan el-Mecid,
bölgedeki Kürtleri ve Türkleri kendilerini Arap olarak kaydettirmeleri için
zorlamıĢtır. Bunu yapmadıkları takdirde Güney Irak‟a sürülecekleri tehdidinde
bulunmuĢtur. 1997 Nüfus sayımı öncesi güvenlik güçleri, Arapların dıĢındaki
bütün milletlere “Ulusal Kimlik DeğiĢtirme” diye adlandırılan formlar
dağıtmıĢtır. Forma düĢülen bir notta kendilerini Arap olarak kaydettirmeleri
istenmiĢ, daha önceden yanlıĢlıkla Türk olarak yazdıklarını ise not düĢerek
eklemelerini talep etmiĢlerdir. Bunu kabul etmemek bölgeden sürülmekle eĢ
anlamlıydı
104
.
Petrol zengini Kerkük ve Hanekin kentlerinin demografik yapılarını
değiĢtirmek amacı ile Türk ve Kürt ailelere zorunlu göç uygulanarak bölgeden
uzaklaĢtırılmıĢlardır. Ekonomik ve stratejik önemi olan Kerkük‟te uygulanan
kaba kuvvete dayalı yöntem, eskilere dayanmakla beraber, bu yöndeki
uygulamaların dozu ve hacmi 1997‟de artmıĢtır
105
.
Irak yönetimi 1995 yılından itibaren mülkiyeti Türklere ait tarım
arazilerini istimlak etmiĢ, mülk sahiplerine sadece bir yılın ürün bedeli kadar
sembolik bir bedel ödenmiĢtir. El konulan tarım arazileri özellikle Altunköprü
ve Tuzhurmatu arasındaki verimli tarım arazilerini kapsamıĢtır. Arazilerin
büyük bölümü, Saddam ailesi mensupları ile yönetime yakın kimselere tahsis
edilmiĢtir. Mülkiyeti Türk çiftçilere ait Türkalan bölgesindeki arazilerin
tamamına el konulmuĢ, halk yerinden edilerek Tikrit yakınlarındaki kampa
sevk edilmiĢtir. Bu bağlamda, 13 Mayıs 1997‟de 1.300 Türk ve Kürt aile
Kerkük‟teki evlerinden uzaklaĢtırılmıĢtır. 27 aileden oluĢan ilk grup 20 Mayıs
101
E. Tok, a.g.t., s. 88.
102
B. N. ġimĢir, a.g.e., s. 199; Anthony Arnove, KuĢatma Altında Irak, (Çev.: Mehmet
Harmancı), Ġstanbul 2001, s. 191.
103
A. Arnove, a.g.e., s. 191.
104
N. Talabani, a.g.e., s. 52.
105
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
182
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
1997 günü Süleymaniye yakınlarındaki Çemçamal‟a sığınmıĢtır. Bunların
gayrimenkullerine ait belgelere ve gıda dağıtım karnelerine el konulmuĢtur.
Ayrıca, 400 aileye de Güneye veya Kuzeye gitmeleri için tebligat yapılmıĢtır.
Güvenlik Kuvvetleri, arama yapmak gerekçesi ile Kerkük‟te evlere baskınlar
düzenlemiĢtir. Bu baskınlar sistemli ve yaygın olarak yapıldığı gibi, bazen de
gecenin geç saatlerine denk getirilmiĢtir. Böylece, ailelere baskı yapıp göç
etmeleri sağlanmıĢtır.
106
Diğer taraftan, Nisan 1997 tarihinde Türk ve Kürtlerden oluĢan 1.500
aile Hanekin‟den, 80 aile de Kerkük‟ten göç ettirilmiĢ, kadınlar dayak ve
hakarete maruz kalmıĢtır. Göç kararına uymayan bazı erkekler tutuklanmıĢ,
ailelerin Kuzeye gitmelerine izin verilmeyerek, ülkenin güney ve batısına
gitmeye zorlanmıĢlardır
107
. Bu baskılar 1997 yılı boyunca devam etmiĢ ve
Kerkük‟te önce 1.129 kiĢiden oluĢan 129 aile ve daha sonra 55 aile göç
ettirilmiĢtir
108
. Bu ailelerin çoğu Türkiye‟ye iltica baĢvurusunda
bulunmuĢlardır. Ancak, iltica talebinde bulunanların durumları ayrıntılı bir
incelemeden sonra neticelendirilmiĢtir. Resmi kayıtlara göre, 1995-2000 yılları
arasında Türkiye‟ye 2.679 erkek ve 1.938 kadın olmak üzere toplamda 4.617
Iraklı göç etmiĢtir
109
.
Ambargo nedeni ile çöküntüye uğrayan ekonomi, sosyal problemler
ve siyasal belirsizliği de beraberinde getirmiĢtir
110
. Bunu ortadan kaldırmak
üzere BM Güvenlik Konseyi 14 Nisan 1995‟te aldığı 986 sayılı kararla „Gıda
KarĢılığı Petrol‟ programını baĢlatmıĢtır. Karara göre Irak halkının insani
gereksinimlerini karĢılamak amacıyla 90 günde 1 milyar dolarlık petrol ihraç
etmesi, ancak bunun önemli bir kısmının Kerkük-Yumurtalık boru hattından
yapılması ve Türkiye‟nin de BM Yaptırımlar Komitesi‟nin öngördüğü
oranlarda petrol boru hattının kullanılması karĢılığı olarak petrol almasına izin
verilmesi öngörülmüĢtür
111
. Bu, Irak‟taki insani krizi yumuĢatmak için alınmıĢ
geçici bir tedbir olup, normal ekonomik etkinliğin yerini tutmamıĢtır.
Program, Irak‟ın sınırlı bir ortamda petrol ihraç etmesini sağlamıĢtır. Elde
106
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
107
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
108
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
109
Verilen rakamlar 2000 Genel Nüfus Sayımı‟ndan derlenmiĢtir. Bkz: DĠE, 2000 Genel
Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Ankara 2003; TUĠK, “Ülkelere Göre
YurtdıĢından 1995-2000 Yılları Arasında Gelen Göç”, www.tuik.gov.tr, 15.04.2010.
110
V. Akyıldırım, a.g.t., s. 44.
111
Mustafa Dizbay, “II. Körfez SavaĢı Sonrasında Meydana Gelen GeliĢmeler ve Irak‟ın
ĠĢgali”, www.orsam.org.tr/tr/yazilar_Yazdir.aspx?ID=449, E.T.: 13.05.2011.
Dostları ilə paylaş: |