216
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
konakladığına inanılan bu ziyaretgâh‟ta Cuma günleri Türkmenler bir araya
gelirler.
6.4.5. Gonbed-e Kâvus merkez olmak üzere gezilecek ve ziyaret
edilecek diğer yerler Ģunlardır: Nahiye-ye Seyahat-e Han Bibin, Kara
Ġmam diye bilinen Ġmamzade Yahya b. Zeyd Türbesi, Makbere-ye Kabus b.
VeĢmgir (YapılıĢ tarihi: 397/1006), Gonbed-e Kâvs‟a bağlı DaniĢmend
köyünde DaniĢmend Ata makamı, Atlı Spor Kulübü, Talar-e Acı Göl, Eski
Curcan Ģehrinin kalıntıları, Kafir, Kübra, Tepe ve Sultan Ali kaleleri gibi
mekanlar, Ģehrin görülmeye değer yerleridir.
AzâdĢehr‟de Ak Ġmam diye bilinen Muhammed b. Zeyd Türbesi, Gök
Defe (Tepe) köyü yakınlarında Peygamber Hz. Zekeriya makamı, Hz. Eyüp
makamı, Hz. Salih makamı, Eymir yakınlarında Ebu‟l-Fazl Hasan makamı
ziyaret edilecek yerler arasındadır.
7. Gonbed-e Kâvus ve çevresindeki bazı yerleĢim alanlarının
isimleri Ģöyledir:
Bu bölgede, yukarıda adı geçen yerleĢim alanlarından baĢka, diğer
Türkmen köylerinin adlarını ve Türkçe yer isimlerini Ģu Ģekilde kaydedebiliriz:
Gurban Paykar, TaĢlı Burun, Düzolum, Çapar Koyma, Eğri Boğaz,
Hacla, Göklen, Çınarlı, Sûfiyan, Güllü Dağ, MinudeĢt (Hacılar), GümüĢ tepe,
Hocanefes, Baylar, BeĢĢuska, Omçalı, Kütüklü. Bu köylerden BeĢĢuska,
Omçalı, Kütüklü köyleri birleĢtirilmiĢ ve adı SiminĢehr olarak Farsçaya
dönüĢtürülmüĢtür
26
. Ayrıca Ak Togay (Mahtumguli Firagî‟nin köyü), Akkaya,
Gedemabâd ve Kalenderabâd. Etrek ırmağı boyunca da Alagöl, Almagöl,
Acıgöl gibi göl isimleri.
8. Gonbed-e Kâvus ve çevresindeki bazı yerleĢim alanlarının
geçim kaynakları:
Ġran‟da atı ve halısı ile tanınan Türkmen Sahra‟da at, inek, koyun, keçi
ve deve büyük ve küçükbaĢ hayvancılığın temelini oluĢturur. Yukarıda adı
geçen köylerden Keçik, Çatal, Arap Karrı, Göklen, Çınarlı, Hacı Beyle,
Sûfiyan, Yanak ve Baylar köylerinin ve Kelâle ilçesinin geçim kaynakları, ipek
26
Temizel, a.g.m., s. 233
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 217
böcekçiliği, çoğunlukla arpa ve buğdaya dayalı tarım ve azda olsa
hayvancılıktır. Diğer köylerin geçim kaynakları ise tarım ve hayvancılıktır
27
.
ĠĢsizlik oranın % 30‟ları bulduğu Türkmen Sahra‟nın en önemli geçim
kaynakları tarım ve hayvancılık, halı dokumacılığı, balıkçılık ve 2006 yılında
Akkale‟de kurulan Petro-Kimya fabrikasıdır. GeçmiĢ yıllarda pamukçuluğun
yaygın olmasından dolayı Türkmen Sahra “Beyaz Altın Bölgesi” olarak
bilinirdi. Son zamanlarda bölgede yağıĢların azalması sebebiyle tarım ve
pamuk ekimi gerilemiĢtir.
Gonbed-e Kâvus‟ta yağ, tekstil, pamuk, süt, deri, tuğla, un ve makarna
fabrikaları vardır. Bender Türkmen ve GümüĢ Tepe Ģehirlerinin en önemli
geçim kaynağı balıkçılıktır.
Sonuç:
Bu bildiride, fiziki olarak Türkiye‟den uzaklarda; fakat kültür, dil,
edebiyat, folklor ve din bakımından Türkiye‟nin çok yakınında olan bir kültür
coğrafyasının Türk bilim ve edebiyat çevrelerine daha yakından tanıtılmasına
çalıĢılmıĢtır. Bu çalıĢmanın, Türkmenler, Mahtumguli Firagî, Gonbed-e
Kâvus, Türkmen Sahra‟nın tarihi, coğrafyası, kültürel etkinlikleri, sosyal ve
ekonomik durumu ve benzeri alanlarında çalıĢma yapacak bilim adamlarına
katkı sağlamasını ummaktayız.
Kaynaklar:
Arhî, Ali, “Çend nokte ez çend sunnet-e dînî”, Yaprak, Yıl: VII, Sayı: 23-26,
Gonbed-e Kavûs,1383/2004, s. 17.
Ataniyazov, SoltanĢa, “Türkmen Boylarının GeçmiĢi, YayılıĢı, Bugünkü Durumu
ve Geleceği”, Bilig- Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 10, Ankara, 1999, s. 1-30.
Atar, Aygün, Ġran‟ın Etnik Yapısı (Yakın Dönem ve Günümüzde), Divan Yayıncılık,
Ankara, 2006.
Deveci, Abdurrahman, “Ġran Türkmenleri: Türkmen Sahra”, Ortadoğu Analiz, C.
1, S. 10, Ankara, Ekim 2009, s. 51-60.
Kahraman, Alim, “Mahtumkulu”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, C. 27,
Ankara, 2003, s. 393-394.
Lerch, Wolfgang Günter, Wie eine Perle im Ozean Türkische Kultur und Literatur in
Mittelasien, München, Februar 2011, Allitera Verlag.
27
Temizel, a.g.m., s. 233
218
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
Me„tufi, Esedollah, Tarihçe-ye Çehar ġehr-e Torkemen-neĢin, Aqqela, Bendertorkmen,
GomiĢdepe ve Gonbed-e Kavus, Gorgan, 1384/2005.
Odekov, R. V., Türkmen Gelenek ve Görenekleri, çeviren ve hazırlayan: Murat Ġlli,
Ankara 2011
Saraçlı, Murat, “Ġran‟da Azılıklar”, Akademik Orta Doğu, C. II, S. 2, Ġstanbul,
Mart 2008, s. 141-160.
Saray, Mehmed, “Türkmenler”, Ġslam Ansiklopedisi- Ġslâm Âlemi Tarih, Coğrafya,
Etnografya ve Biyografya Lügati, C. 12/2, Ġstanbul, 1988, Milli eğitim Basımevi, s. 661-
673.
Sarlı, Araz Muhammed, PejuheĢha-yi der Edebiyat-e Torkemen, Gonbed-e Kavûs-
1377/1998.
Sümer, Faruk, “Türkmenler”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, C. 41,
Ġstanbul, 2012, s. 607-611.
ġadmihr, Eman Kılıç, “Mahtumgulı Ferâgî, ġâir-i Nâmdâr-ı Türkmen”,
Edebistan, Yıl: 5, S. 52, Tehran, Ferverdin 1373/Nisan 1994, s. 48-50, Çeviri: Ali
Temizel, “Ünlü Türkmen ġairi Mahtumgulı Firâgî”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat
AraĢtırmaları Enstitüsü Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, S. 15, Konya, Bahar 2004, s.79-
90.
Temizel, Ali, “Türkmen ġairi Mahtumguli Firagî‟nin DüĢünceleri Çerçevesinde
Birinci Uluslararası Bilim Kongresi ve Anma Etkinliklerinin Ardından”, Selçuk
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S. 18, Konya, 2007, s. 225-234.
Yılmaz, Türel, “Ġran‟da UnutulmuĢ Bir Toplum: Türkmen Sahra Türkmenleri”,
Akademik Orta Doğu, C. I, S. 2, Ġstanbul, Mart 2007, s. 205-216.
Dostları ilə paylaş: |