Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Zut‟lu”
- “sen zot, ben zot; ata kim vere ot!
104
Zûtâ‟nın, aslen Kâbil bölgesinde 18 yaĢayan Fârisoğulları‟na mensup “merzübân” denilen bir uçbeyi olduğu rivayeti daha kuvvetli görünmektedir. 19
Namazlarda farz kıraat olarak surelerin farsça anlamlarının da okunabileceği gibi
20 -hakkında bu içtihattan döndüğü 21 gibi rivayet de olan- nakiller hesaba katılırsa duygusal olarak Farsçayı seçmesinin temelinde Farsî olması ihtimali büyüktür. Türk olduğunun ispatlanması için dedelerinin adında geçen ifadelerin etimolojik olarak Türkçe isim olduğu ispatlanması gerekir. Gerçi Türkler Müslüman olduktan sonra çocuklarına Arapça ve Farsça isim de koymuĢlardır ama dedelerinden birinin ismi olan “OkunuĢu Zuta/zota veya Zutî 22 ”
18 Saymerî, Ebû Abdullah Hüseyn b. Ali (h. 436), Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbuh, 15, Beyrut 1985 19 Heytemî, Hayrat, 21 20 Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes„ûd b. Ahmed, Bedâ‟iu‟s-Sanâi‟ fi Tertibi'Ģ-ġerâi‟, I/112, 113, Beyrut 1986 21 Heyet (Burhanpurlu ġeyh Molla Hamid), Fetâvây-ı Hindiyye/Alemgiriyye, I/69,70, el- Mektebetü'l-Ġslâmiyye Yay., Diyarbakır 1973 (3. Bs. Bulak: Matbaatü‟l-Kübra‟l-Emiriyye, 1310‟un tıpkıbasımı); Damad, Mecma‟u'l-Enhür ġerh-i Mülteka'l-Ebhur, I/92,93, Eda NeĢriyat, Ġstanbul 1991.Nizam, ġeyh Vecihüddin, ġeyh Celaleddin Muhammed, Kadı Muhammed Hüseyin, Molla Hamid), Fetâvây-ı Hindiyye/Alemgiriyye, I/69,70, el- Mektebetü'l-Ġslâmiyye Yay., Diyarbakır 1973 (3. Bs. Bulak: Matbaatü‟l-Kübra‟l-Emiriyye, 1310‟un tıpkıbasımı); Damad, Mecma‟u'l-Enhür, I/92,93. 22 Türkçe kaynakların çoğunda “Zuta ve Zuta” okunan bu kelime, arapça okunuĢ kurallarına göre “Zut‟lu” anlamında, “Zutîyyun veya kısaca Osmanlıca nispet eki olarak “Zûtî veya zotî” olarak da okunur ki bu takdirde AĢağı ırak‟ta Basra ile Vasit arasındaki bataklık bölgede yaĢamakta olan Zutlar adında bir Hindu topluluğundan olur. Bu kavmin burada ne zamandan beri yaĢadığı bilinmiyor. Ġstidradi olarak bu konuda Ģunlar da söylenebilir: “Bunlar birkaç yıldır yoldan geçenleri soyarak trafiği aksatmakta ve Ģehirleri yağmalamaktaydılar. YavaĢ yavaĢ durum öyle tehlikeli bir hal aldı ki Bağdat ile deniz arasında iletiĢim tamamen engellenmeye baĢlandı. Bundan dolayı halife el-Mutasim (h. 833-42), isyanı bastırmak için bir ordu göndermek mecburiyetinde kaldı. Bunların neredeyse 70 bin kadarı yakalanarak, Anadolu'daki Bizans sınırlarına yerleĢtirildi.” (Apak, Adem, Ġslam Tarihi, IV/218-220, Ensar Yay., Ġstanbul 2013‟den naklen: Belâzurî, Futuhu'l-büldan, 519-523, Çev. Mustafa Fayda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2. bs. Ankara 2002;Yakubî, Tarih, II, 372- 373; Taberî, Tarih, IX, 10-11). Bu bilgilerden hareketle Ġmam-ı Ağzam‟ın dedesinin Zut‟lardan olduğu ve dolayısıyla bir Hint kavmine ait olduğu da çıkarılır ki zaten Muhammed Hamidullah bu görüĢteydi.Hatta Zut denilen yerde olan Kabilden gelen Zutanun babasının „merzuban‟ olması ve bu tür sonu –ban ile biten eklerin Farsçada bol olması sebebiyle de Farsi olabilir. Fakat Ebu Hanifenin hilyesini yani fiziki görünümünü açıklayan Saymeri O‟nun esmer olduğunu belirtmektedir (Saymerî, Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashabuhu, 17). Türklerin de esmer boylarının olması yanında Hint Kavminin hepsinin esmer olmasını da hesaba katarsak, Ebu Hanife‟nin dedesi Zuti‟nin daha çok Hint kavminden olduğu ortaya çıkmaktadır. Ama Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 105 ifadesinin etimolojik 23 olarak hangi dilde olduğu ispatlanırsa sorun çözülür diye düĢünüyorum. Birçok farklı bölge ve ırklara mensubiyetinin rivayet edilmesi, babası Sâbit‟in bütün bu anılan yerlerde bir müddet oturduktan sonra Kûfe‟ye gelip yerleĢmiĢ olmasıyla izah edilebileceği gibi, diğer büyük ve önemli Ģahsiyetlerde görüldüğü üzere, farklı ırk ve bölge mensuplarının Ebû Hanîfe‟ye ayrı ayrı sahip çıkmasıyla da açıklanabilir. Ebû Hanîfe‟nin dedelerinin ana yurdu olan bölgede Türkler de dâhil birçokmüslüman kavmin yaĢamakta oluĢu, onun aslen Türk olabileceği ihtimalini de akla getirmektedir 24 Çünkü Afganistan Kabil ve çevresi, aĢağı Kafkasya ve Orta Asya olarak Türklerin bol yaĢadığı bölgelerdendir. “Ebû Hanîfe, 80 (699) yılında Kûfe‟de doğdu. Daha önce doğduğu yönündeki bazı iddialar hariç tutulursa 25
Babası Sabit, Müslüman olarak doğmuĢ, Arap dilini öğrenmiĢ, Kufe gibi Arap Kültürünün ve dilinin yaĢandığı bölgede Arap ve Ġslam Kültüründen etkilenmiĢ ama ailede kendi özel dilleri konuĢuluyorsa ve özel kültürleri kaldıysa o soydan da gelen gelenek ve kültürüyle, zekâsıyla mezhebini ĢekillendirmiĢtir. Görüldüğü gibi Ģimdiye kadar Türkçe dilbilimi açısından hiçbir veri elde edemedik. Ama Ģunu da unutmamak gerekir ki o bölgede yaĢayan Arapların kendilerinin haricindeki dilini bilmedikleri kimseleri “Acem/Farsî” olarak görüp ona göre lakap verirler. Hatta Araplar, azâd ettiği kölelerine “Mevla” diye isimlendirip azâd eden kimsenin soyuna nispet ederler. Bu nedenle Ebû Hanife‟nin dedelerini, “Teymoğulları” ndan sayarlar. Burnadan hareketle Arapların dilini bilmedikleri milletleri -ismini sormaya gerek görmediklerinden midir nedir? Bilemiyoruz- kendilerine nispet etmektedirler. Bu da gayet doğal gibi gözükmektedir. Çünkü önemli olan tanınmaktır. Arap toplumunda o zaman bir kimsenin soyu bilinmediği zaman, birinin hizmetinde bulunduğu zaman o soya nispet edilir veya o kimse “falanın kölesi veya falanın azad ettiği” olarak tanınır. Bir de o dönemde asabiyet güçlü olduğundan bir kabile diğerini koruma ve emân altında tuttuğundan uzun süre kader birliği etmeye, zamanla da o soydan olmaya yol açabilir. Neticede Türk olmadığı hakkında da bir bilgi yoktur. Önemli olan Müslüman olmasıdır. 23
görür, iĢ yapmakla yükümlü saymazsa ortadaki iĢi kim yapar!” Türk Atasözü‟nde olduğu gibi “zot” kelimesi, “Gözütok, Özütok, hoyrat, inatçı, kaba baĢına buyruk, buyurucu, emir verici, emir, zor, kıyım” anlamına gelmesinden dolayı Ġmam-ı Ağzam Türkmen de olabilir. Fakat büyük dedesinin Farsça “mâh, ay” anlamına gelmesinden dolayı Farsî olması tekrar kuvvet kazanıyor. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5367 db6cb72d88.00335380 http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&arama=kelime&guid=TDK.GT S.5367d9f3f30936.42470994/EriĢimTarih:21.4.2014 24 Uzunpostalcı, Mustafa, Maarif Vekâleti Ġslâm Ansiklopedisi (ĠA), X, 131. 25 Kevserî, M. Zâhid, Te‟nîbü‟l-Hatîb „alâ mâ Sâķahû fî Tercemeti Ebî Hanîfe mine‟l-Kâźîb, 20, 21, Kahire 1942
Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|