Tasdiqla yman

IX-Darsning rejasi:
a) o’tilgan mavzuni takrorlash 
b) yangi mavzu bayoni 
c) 
mustahkamlash. 
d) 
O ’quvchilarni 
baxolash
X-O’tilganlarni takrorlash:
1. Yevrosiyoning qanday xususiyatlarini bilasiz?
2. Yevrosiyo qaysi okeanlar oralig‘ida joylashgan?
3. 0 ‘rta osiyolik olimlarning geografik merosi haqida bilasizmi?
XI-Yangi mavzu bayoni:
Antropogen tabiat komplekslari. 
Yevrosiyo h ududi qadim dan 
aholi yashab kelgan sivilizatsiya m arkazlaridan hisoblanadi. O 'rta dengiz 
sohillaridagi qadim iy subtropik o ‘rm on!ar inson x o ‘jalik faoliyati 
tufayli kesib yuborildi. Sharqiy Yevropa tekisligidagi qora va kashtan 
tuproqli dashtlarning 80 % m aydoni o ‘zlashtirilgan. U larning o ‘rnida 
sh ah ar va qishloqlar, bog‘lar va turli ekin m aydonlari kabi antropogen 
komplekslar hosil b o ig a n . Shuningdek, M esopotam iya va Buyuk Xitoy 
tekisliklari, H indiston, Yevropa va 0 ‘rta O siyoning q adim dan o ‘zlash- 
tirilib kelinayotgan hu du dlarid a, to g 4 yonbag‘irlarida antropogen land- 
shaftlar barpo etilgan.
Yashash uchun qulay hududlar o ‘zlashtirib b o ‘lindi. XX asrning 
ikkinchi yarm idan boshlab o ‘rm onlar, c h o ‘llar va to g ‘li zonalarni 
o ‘zlashtirishga kirishildi. Natijada, antropogen tabiat kompleksi egallagan 
m aydonlar tobora kengayib bormoqda.
Tabiatni muhofaza qilish
m aqsadida Yevrosiyo tabiat zonalarida va 
tog‘li oMkalarda q o ‘riqxonalar, milliy bog‘lar, buyurtm alar Ь аф о 
etilgan. Q o‘riqxonalar jam oalarining asosiy maqsadi tabiatning betakror 
joylarini, ajoyib relyef shakllarini, serjilo m a’danlarini, turli-tum an

---

o ‘sim lik va hayvonot olam ini va boshqa tabiat yodgorliklarini tabiiy 
holda saqlab qolishdir. Ural tog'ida Ilm en, O ltoy, Y evropada Belovej 
Pushchasi, Astraxan, O siyoda C hotqol, lssiqko‘1, Barguzin T am an, 
Negara kabi q o ‘riqxona va milliy bog‘lar tashkil etilgan.
Ayni paytda, tabiatni asrash, uning resurslaridan oqilona va tejamkorlik 
bilan foydalanish masalasiga katta e ’tibor berilm oqda.
Yevrosiyo hududining deyarli yarmi tog‘lardan iborat. T og‘lardagi 
balandlik m in taq alarin in g soni va turi ularning geografik o ‘rniga, 
balandligiga, yo‘nalishiga, havo oqimlariga ro'para kelishiga bog‘liq. Tog‘ 
qaysi tabiat zonasida joylashgan bo‘lsa, balandlik m intaqaning asosi 
ham shu tabiat zonasi hisoblanadi. Balandlik m intaqalarining almashinib 
kelishi H im olay (38° sh.k., 88° shq.u.), Alp (46° sh.k., 18° shq.u.) 
tog‘larining janubiy yonbag‘rida aniq nam oyon b o ‘ladi. H im olayning 
tog‘ etaklarida botqoqlashgan changalzorlar — terayalar joylashgan. 
T uprog‘i qorabalchiq-botqoq, o ‘simligi baland b o ‘yli (5 m gacha)