‘Тастыйы3лайман’



Yüklə 418,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/23
tarix09.02.2023
ölçüsü418,8 Kb.
#100528
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23
5A111201-Өзбек-тили-ҳәм-әдебияты

Morfologiya. 
Morfologiyaning
 
so‘z haqidagi grammatik ta’limot ekanligi. 
Morfologiya va leksikologiya. Morfologiya va sintaksis. So‘zning morfologik 
strukturasi. So‘zning morfologik strukturasi shakl yasalishida asos bo‘lgan 
komponent bilan shakl yasovchi komponentdan (affiks yoki yordamchi so‘zdan) 
iborat bo‘lishi. Shakl yasalishi asosining tub so‘z, sodda yasama so‘z, qo‘shma so‘z 
shakllarida bo‘lishi. So‘z shaklining asosi so‘z birikmasiga teng kelishi. 
Sintaksis. Sintaksis predmeti
. Sintaksis grammatikaning so‘zlar va gaplarning 
o‘zaro aloqasini, gap bo‘laklari, so‘z birikmalari, gap va nutqning yirik parchasi 
bo‘lgan matnni o‘rganuvchi bir qismi. Sintaksisning morfologiya, leksikologiya va 
fonetika bo‘limlari bilan bog‘liqligi. Sintaksisning tarkibiy qismlari. Sintaktika, 
semantika va pragmatika. Sintaktik aloqa vositalari:formal vositalar, leksik-
grammatik vositalar, pozitsion vosita va intonatsion vosita. Sintagmatik va 
paradigmatik munosabatlar. Shakliy va mazmuniy sintagmatik munosabat.
Sintaktik munosabatning turlari
- mazmuniy sintagmatik munosabat: 
predikativ munosabat va nopredikativ munosabat. Atributiv, obyektli va relyativ 
munosabat. Kopulyativ munosabat. Introduktiv munosabat: vokativ munosabat, 
modal munosabat. Predikativ munosabatning ifoda shakllari. Birlamchi va ikkilamchi 
predikativlik. Shakliy sintagmatik munosabat - sintaktik aloqa: tenglanish va 
tobelanish. Ochiq va yopiq tenglanish. Tobe aloqa. Koordinativ va subordinativ 
aloqa.Moslashuv, boshqaruv va bitishuv. 



So‘z birikmasi
. So‘z birikmasi sintaktik birlik sifatida. So‘z birikmasi bir 
so‘zning boshqa so‘zga qo‘shilish imkoniyati- valentligiga tayanishi. So‘zning 3 xil 
valentligi: sintaktik, semantik va leksik valentlik. So‘z birikmasi va sintagma. So‘z 
birikmasi va sintagmaning bir-biriga o‘xshash tomonlari va farqi. Sintagmalanish 
nutqning grammatik, mazmun jihati bilan bog‘langan hodisa ekani. So‘z 
birikmasining ma’nosi va vazifasi. Erkin va turg‘un birikmalar. Erkin so‘z 
birikmalarining turg‘un birikmalardan farqi. So‘z birikmasining morfologik tabiatiga 
ko‘ra turlari: otli birikma, fe’lli birikma va ravish-sifatli birikma ko‘rinishida kelishi. 
So‘z birikmasining struktural xususiyatlari: sodda birikma va murakkab birikma. 
Gap. 
Gapning semantik strukturasi. Predikativlik. Gap mundarijasining real 
voqelik bilan aloqadorlik hodisasi predikatsiya hisoblanishi. Predikativlik modallik, 
zamon va shaxs-son kategoriyalari bilan bog‘liqligi. Modallik gap mundarijasining 
voqelikka munosabatini ifodalashi, zamon (aytilayotgan fikrning nutq momentiga 
bo‘lgan munosabati)ni bildirish, shaxs yesa harakat bajaruvchisini ko‘rsatishi. 
Gapdagi predikativlikni ifodalovchi shakllar tizimi gapning paradigmasi hisoblanishi. 
Gapning grammatik kategoriyalari: grammatik shaxs kategoriyasi, grammatik zamon 
kategoriyasi, kommunikativ kategoriyasi, ifoda maqsadi kategoriyasi, modallik 
kategoriyasi.
Gapning intonatsion xususiyatlari. Og‘zaki nutqda gapning grammatik-fikriy bir 
butun ekanligini intonatsiya bildirishi. So‘z, so‘z birikmasi va gapni farqlovchi asosiy 
vositalardan biri intonatsiya ekanligi. 

Yüklə 418,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə