‘Тастыйы3лайман’

To‘liq 

---

9 
va to‘liqsiz gaplar
. Sodda gap va uning bo‘laklarida sintaktik nomoslik. Shakliy va 
mazmuniy nomoslik. To‘liqsiz gapning qo‘llanishida o‘ziga xos mazmun va 
grammatik xususiyatlar mavjudligi. 
Murakkablashgan sodda gaplar
. Sodda gapni 
murakkablashtiruvchi vositalar: uyushiq bo‘laklar, ajratilgan bo‘laklar, undalmalar, 
kirish va kiritmalar, yordamchi so‘zlar, o‘ram (oborot)lar. 
Uyushiq bo‘lakli gaplar
, 
turli gap bo‘laklarining uyushib kelishi. Uyushiq bo‘laklarda egalik, kelishik va son 
ko‘rsatkichlarining qo‘llanishidagi o‘ziga xos xususiyatlar. Uyushiq bo‘laklarda 
umumlashtiruvchi birliklar. Uyushiq bo‘laklarni biriktiruvchi yordamchilar. 
Ajratilgan bo‘lakli gaplar
ning shakliy va mazmuniy xususiyatlari. Ikkinchi darajali 
bo‘laklarning ajratilib qo‘llanishi. 
Undalmali gaplar
, tarkibida mazmunan bog‘lanib, 
grammatik aloqaga kirmaydigan so‘z va so‘z birikmalarining ishtirok etishi. Undalma 
vazifasida keladigan so‘zlar. Undalmalarning tuzilishiga ko‘ra turlari. 
Kirish va 
kiritma konstruksiyali gaplar
. Ular so‘zlovchining fikrga turli munosabatini 
bildirib, 
gap 
bo‘laklari 
bilan 
grammatik 
aloqaga 
kirishmasligi. 
Kirish 
konstruktsiyalarning ma’no turlari. Kiritma konstruksiyalar. Ularning turli mazmun 
ifodalashi va kirish konstruksiyalardan farqi. 
Qo‘shma gap
. Qo‘shma gaplarning 
shakliy va mazmuniy xususiyatlari. Qo‘shma gap qismlarini o‘zaro bog‘lovchi 
vositalar: bog‘lovchi, ko‘makchi, yuklama, kelishik shakllari; fe’lning shart va 
buyruq mayli shakllari, nisbiy so‘zlar, intonatsiya va boshqalar. Qo‘shma gapning 
tuzilishiga ko‘ra turlari: ikki komponentli qo‘shma gaplar, ko‘p komponentli 
(murakkab) qo‘shma gaplar. Ikki komponentli qo‘shma gaplarning turlari: 
bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan qo‘shma gap. Qo‘shma gaplarning yordamchi 
vositalarsiz birikishi.