TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
266 bir başa siyasi rəyi biçimləndirməyə yönəlib. Orxan Fikrətoğlunun sadə nitqi, gediş kimi istifadə etdiyi Xeybər obrazı tamaşaçı ya doğma olduğundan hansısa baş vermiş ciddi siyasi hadisəyə məhz onun şərhini dinləmək marağını oyadır. Deməli, bu nüfuz və kütləvi inamdan suiistifadə halları cəmiyyətdə qarşıdurma ya da gətirib çıxara bilmək gücünə malikdir və bu səbəbdən jur nalistin peşə etikasını qoruması vacibdir. Həmçinin Fransadan vüsət götürərək bir çox ölkələrə yayılan “Kuklalar” layihəsi siyasi təbliğatda əyləncə modelindən istifadə formasıdır. Bu təbliğat gizli şəkildə olsa da aparılır və bu, danılmaz gerçəklikdir. Siyasi əyləncə özünü “Qulp” proqramında da göstərir. Burada gündəmdə olan siyasi hadisələrin, həmçinin problemlərin yumor elementləri ilə göstərilməsi daha çox ictimai tənqidə yönəlirsə də, müəyyən fikirlərin sətiraltı təbliğatı da baş verir. Yuxarıda sadalanan fikirlər əsasında “elektron cəmiyyətdə yalnız əyləncəli siyasət və əyləncəli təbliğat real təsir gücünə malikdir” qənaətinə gələrək, onun tele viziya yaradıcılığı işində mühüm əhəmiyyət kəsb etməsini qeyd etməliyik. E. Toffler informasiya cəmiyyətini səciyyələndirərkən ideal də yərlərin azömürlülüyü, tələbatların mürəkkəb xarakter daşıma sı, elmitexniki informasiyanın artması, submədəniyyət və həyat hadisələrinin çoxçeşidliliyini qeyd edərək, ətrafda hər şeyin sürətlə dəyişməsi hesabına insanın uyğunlaşma cəhətinin yüksəldiyi qənaətinə gəlir (407, səh. 186). Reallıq hissini qəfil itirməsi, onu gözləyən gələcəyə uyğunlaşmaq qabiliyyətini “futurşok” – “gə ləcəyin şoku” adlandıran E. Toffer informasiya ilə güclənən in sanın rasional düşünmək və optimal qərar qəbul etmək imka nından məhrum olduğunu söyləyir. Güclənən informasiya axını şəraitində şəxsi problemlərini həll edə bilməmək “eskeypizm”i – gerçəkdən qaçışı doğurur. Eskeypizm özünü aşağıdakı biçimlərdə təzahür etdirməklə çağdaş insanın davranış qaydalarını təyin edir, onun informasiya məkanında yaşam tərzini əks etdirir. Qorxu yaradan gələcəyin “bloklaşdırılması” insanın yeni in formasiyanı qəbul etməkdən imtinasıdır. Bu halda o özünü alda daraq, gətirilən sübutları fərziyyə hesab etməyə cəhd edir. Digər halda isə “xüsusiləşmə” baş verir və bu, insanın peşəsinə uyğun sahədə bütün dəyişiklikləri izləyərək, digər informasiyaları qəbul etməkdən imtinasını xarakterizə edir. “Reversionizm” – “hazırda yersiz və gərəksiz olan əvvəlki adaptasiya basmaqəliblərinə qa yıtmaq təşnəliyi” baş verənlərə əkscavab olaraq, əvvəl etdiklərini təkrarlamaq cəhdini izah edir. “Çox sadələşdirmək” halı isə bü 267 tün yenilikləri izah edən sadə həllər axtarışını mənalandırır. İnsan onu udmaqla hədələyən gerçəyə qarşı çıxa bilmədiyinə görə, çoxlu xırda problemlərlə üzləşərək onlardan birini seçib böyütməklə öz mövcudluğunu sadələşdirmək istəyir. Deyilən biçimlərdə təzahür edən eskeypizm insanın kütləvi informasiya axınının qarşılığın da gerçək mənzərəni yarada bilməməkdən qorunma hallarını göstərir. Deməli, insanın gerçəyi dərk edə bilmək iqtidarında olma dığı və ya bunu etməkdən imtina etməsi halı üzə çıxır. Bu psixoloji vəziyyət, bilavasitə informasiya axınının görünməmiş miqdarda təzahür etməsi ilə, axına qarşı yaranan müqavimətdir. Çoxçeşidli vasitələr hər tipdə informasiyanı insana ötürməklə onu “informa siya şoku”na salır ki, nəticədə dəyərlərin itməsi, meyarların pozul ması və yalnız əylənməklə gerçəyi unutmaq, düşünməkdən imti na, “beyin üçün saqqız” axtarışına çıxılır. Televiziya özünün həm audio, həm də vizual qüdrətindən is tifadə edərək informasiya yürüşünü gücləndirən vasitə kimi in sanın düşdüyü bu haldan istifadə edib onu əyləndirməyə, beyin üçün saqqızlar kəşf etməyə başladı. Yuxarıda dediyimiz böhran və ondan çıxış yollarının axtarışı işində televiziyanın əhəmiyyətli rolu, vaxtındaca eskeypizmdən istifadə edərək onu cilovlama sı, özünün kommersiya maraqlarına yönəltməsi sosial, mədəni mahiyyət daşıyan hadisə kimi dəyərləndirilməlidir. Çağdaş in san toplumunda insanın mədəni görüşləri, əyləncəsi, davranışı sürətlə dəyişməyə başladı. Bu gün danılmaz faktdır ki, insan heç vaxt olmadığı kimi əyləncəyə meyilli, ona aludə, onun kütləvi is tehlakçısı, gerçəyə, bəşəri problemlərə qarşı isə sadəcə heysiz hal da biganədir. Bu durumdan daha çox şoubiznes faydalandı və əyləncənin yeni kommersiya üfüqləri açıldı. ANSdə 21 aprel 2006 cı il “Amerikanın səsi” verilişində ABŞ həyatını göstərən süjetdə şoubiznes ulduzlarının siyasətçilərdən daha varlı olduğu barədə söylənən informasiya birincinin böyük gücünü, auditoriyasını göstərmiş oldu. Bu gün şoubiznesin ən gəlirli sahəyə çevrilməsi məhz yuxarıda dediyimiz psixoloji vəziyyətlə bağlıdır. Televiziya nın rekreativ funksiyası və əyləncə modeli özünü yeni, qeyriadi biçimlərdə təzahür etdirməklə bütün digər sahələrdən daha çox inkişaf edib və yayımın böyük hissəsini öz nəzarətinə alıb. Televiziya yaradıcılığı bu situasiyada iki yol ayrıcında qala raq ziyanlı, lakin baxımlı və faydalı, ya da baxımsız fəaliyyəti seçməlidir. Sonsuz informasiya axını insanı gərəkli yeniliklərdən də imtina etmək həddinə gətirib çıxardığından mədənimaarif, sosial pedaqoji fəaliyyətə qarşı onda maraqsızlıq yaradır. Əyləncə Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|