TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
268 təşnəsinə çevrilən çağdaş seyrçiyə gərəklini ötürmək baxımından infoteynment çıxış yolu, faydalı fəaliyyətdir. İnformasiya çatdır maq üçün istər əyləncəli vasitələr, istərsə də oyun həvəsi geniş şəkildə istifadə olunmaqla, çağdaş teleyayımın ictimai vəzifələrin icrasına yönəlmiş fəaliyyətini istiqamətləndirdi. Oyunun inkişaf xarakteri və hedonist təbiəti, mərhələli artım istər gedişatdan, istərsə də qələbədən həvəslənməyə və həzz alma ğa imkan verir. Y. Heyzinqa uduşun həzzi və törətdiyi xəyalların sonsuz həddə genişlənməsi nəticəsində onun üstünlük vəziyyətini törətdiyi qənaətini əsas götürərək, bu cəhətlərdən bəhrələnən te leviziyanın fəaliyyətində oyunun uğurlu vasitə olduğunu qeyd etməliyik və qələbə həzzinin bütün qrupa keçməsi hadisəsinin televiziyada olduqca əhəmiyyətliliyini söyləməliyik. Seyrçinin oynamaq həvəsi, oyunu maraqlandırmaq, təfəkkürü gizli şəkildə aktivləşdirmək, iştirakçıya, baxana güclü təsir etmək imkanı həm əyləncəyə, həm də dünyanı dərkə yönəlmiş fəaliyyətə çevrilə bilər. Y. Heyzinqa gerçəyi bəşər tarixinin başlanğıcından hikməti dərk etmək üçün oyun formasından istifadə olunduğunu (tapmaca və s.) göstərir (433). Oyunun öyrədici fəaliyyəti ilə (oyunu oynayarkən nələrisə öyrənirsən) kütləvi kommunikasiya fəaliyyətinin yaxınlı ğını əks etdirir. Oyunun qədimdən dünyanı dərk etmək, hikmət toplamaq işində danılmaz xidməti bu vasitədən televiziyanın səmərəli istifadəsini zəruri etdi. F.V. Oleşko televiziya jurnalistikasında oyunun yeri barədə araşdırmasında onun iki şəkildə reallaşdığını önə çəkir: oyun özü və jurnalist məhsullarının çərçivəsində müxtəlif yaradıcı fəndlər vasitəsilə (328) fəndləri, ənənəvi olmayan janrı, fərqli yanaşmanı, tərtibat detallarını, leksiksintaktik gedişləri ehtiva edir. Bütün bu fəndlər sərbəst, rahat ünsiyyətə yönəlir. Kapitalşou, realitişou və müsabiqələrin mənşəyində oyun elementi iştirak etsə də, heç də həmişə müəyyən biliyin ötürülməsinə yönəlmir. Yəni televiziyada oyun bir şəkildə təzahür etməyərək, özünün yalnız azart tərəfləri ilə də üzə çıxır. Azərbaycan televiziyasında “Tap tapmaca”, “Ays berq”, “Breynrinq”, “Tusi klubu” kimi intellektual oyunlar bu işin yaradıcısı hesab olunsalar da, “Zəfər zəngi” (“Space”), “Milyonçu”, “Zəif bənd”, “Teletaym” (“Lider”), “LG Bilik Akademiyası” kimi verilişlər ölkə seyrçisinə çağdaş anlamda oynamaq imkanı yaratdı. Bəsit və bayağı tərzdə ekrana çıxan psevdointellektual oyunlar isə televiziya yaradıcılığında yolverilməz hadisədir. “Bərəkətli ol sun”, “Oyunçu aparsın”, “Favorit” (“Space”) kimi bayağı və bədii
269 yaradıcılıqdan uzaq, yalnız kommersiyaya (qeyripeşəkar kommer siya fəaliyyəti) yönəlmiş halda ekrana çıxan verilişlər yayım vaxtını səmərəsiz edirdi. Səviyyəcə aşağı olan bu tip verilişlər intellektu al faydadan daha çox, estetik zövqsüzlük yaradır, müğənnilərin təbliği yolu ilə qarışıq görüntülər əks etdirməklə faydasız fəaliyyətə rəvac vermiş olurdu. Bir sıra intellektdən uzaq, bacarıqsız aparıcıla rın meydan suladığı bu cür oyunlar yayımçı şirkətin nüfuzunu aşa ğı salmaqla, onun tamaşaçı auditoriyasını azaldırdı. İnfoteynment yaranışından kütləvi mədəniyyətin təbiətinə, onun qaydalarına və özünəməxsus cəhətlərinə yiyələndi. Orijinal obraz əvə zinə hamıya ünvanlanmış fəaliyyət, bir hadisəyə çoxlu sayda yozum vermək, versiyaların tirajlanması, auditoriyaya bəlli mə dəni işarələrin kombinə edilərək təkrar istifadəsi – intellektual “sirr” kateqoriyasının və kinayənin geniş istifadəsi çağdaş teleya yıma xasdır. Fransız sosioloqu J. Fridman, kanadalı A. Lamond kütləvi mədəniyyətin kommunikasiya vasitələri ilə sıx bağlılığı nı izah edərək, televiziyanın əsas daşıyıcı olduğunu və mövcud model əsasında yeni nümunələr yaratdığını söyləyirlər. Tirajlan ma, seriyalılıq, təkrarlanma infoteynmentin fəaliyyət istiqamətinə çev rilməliydi, çünki kütləvi kommunikasiya vasitələri bilavasitə kütləyə hesablandığından, hər şeyə hamının baxması vacib şərtdir. İnfoteynmentin də başlıca qayəsi hər kəsi ekran başına toplamaq, elita və kütlənin zövqünü birləşdirəcək modelə – kommersiya postmodernizminə yaxınlaşır. Burada “reallıq” “hiperreallıq”la, “gö zəl” və “yüksək”, “möhtəşəm” və “duyğusal”lığa çevrilir. Kom mersiya postmodernizmi fəlakətçilik, hiperpessimizm, “ek zis tensial panika”, ruhdandüşmə, ekstaz hissi yaradaraq, eyni za manda, əyləncə aludəçiliyinə səbəb olur (48, səh. 61). Deməli, infoteynment quru reallıqdan bədiiəyləncəli hiperreallığa keçid dir. İnfoteynmentin gəlişi ilə televiziyanın öncə deyilən təsirləri azalmadı, sadəcə görkünü, ifadə vasitəsini dəyişdi. Əyləncə çox incəliklə, gülüşlə, həzzlə insan şüuruna təsir edə bilmək qüdrətinə malikdir. Rusiya teleməkanında – NTV kanalında infoteynmentin ilk nümunəsi olan L. Parfeonovun “Namedni” (2001–2004) layihəsi N. Kortoziyanın tərəfindən ““Namedni” proqramı rus – infoteyn menti” (230) məqaləsində təhlil edilmiş və onun Amerika təcrübəsi əsasında qurulduğu göstərilmişdir. Həftənin baş xəbərlərinin ic malı, ekspertanaliz, səbəbnəticə əlaqələrinin tapılması üzərində qurulan veriliş süjet vaxtının qısalığı, hadisələrin metaforikobrazlı
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|