TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
324 vasitəsi kimi çıxış edir. “Manipulyasiya” anlayışı və onun texnolo giyası araşdırılan mövzu olsa da, televiziyanın yaranışı, geniş yayıl ması, peyk vasitəsilə artıq qitələri belə əhatə etməsi manipulyativ fəaliyyətin yeni biçimini və texnologiyalarını yaratmış oldu. Artıq təsir müəyyən bir qrupa deyil, milyonlarla insana hesablandığın dan, manipulyasiyanın yeni qaydaları və fəndləri yaranaraq insa na daha şiddətli təsir göstərməyə başladı. Çağdaş cəmiyyətimizdə hər addımbaşı televiziya manipulyasiyasının məntiqi nəticəsinə rast gəlmək olar – insanların dünyagörüşləri, münasibətlər siste mi, ictimai passivliyi açıq görünən fəsadlardırsa, daha dərindən işlənən və təsiri hələ neçə illər sonra görünəcək gizli dəyişmələr də mövcuddur. Azərbaycanda informasiya təhlükəsizliyinin qorun ması istiqamətində elminəzəri araşdırmaların az aparılması və bu sahədə müəyyən fəaliyyət proqramının nəzərə çarpmaması xari ci manipulyasiyanın da təsirinə şərait yaratdığından, bu problem daha kəskinliklə qarşımızda durur. Çağdaş insan medianın əhatəsində yaşayaraq, onun təsiri ilə özünün həyat tərzini, dünya duyumlarını biçimləndirir. Mədəni prosesə müdaxilə edən televiziya təkcə nəqliyyat rolu oynamaqla kifayətlənməyərək, yeni mədəniyyət nümunələrinin və görüşlərin yaradıcısı kimi çıxış edir. Mədəni, sosial, siyasi həyata fəal müda xilə edən televiziya yaşam tərzinin parametrlərini təyin edərək müxtəlif dünyagörüşlü insanların şüuruna təsir etməklə təfəkkür tərzlərini yaxınlaşdıraraq qloballaşma prosesini sürətləndirdi. Televiziya ilə “yaşayan”, onun etdikləri və göstərdikləri tərzdə fəaliyyət göstərən, onun təlqin etdiyi kimi düşünən insan ordu su cəmiyyətin olduqca böyük hissəsini təşkil edir. Televiziya yeni dəyərlər yaradaraq həvəsləndirici, əyləncəli oyun marağı ilə insanları öz tərəfinə çəkməklə, əslində, mürəkkəb strukturlu subyekti asanlıqla ram edir. Çağdaş televiziya nəzəriyyəçiləri bu yayım növünün əsas aspekti kimi səs və obrazlar yaradan vasitə, güclü iqtisadi və sosial institut, insan – dünya münasibətlərinin yayımçısı olduğunu söyləyərək, onu mərkəzləşmiş nəzarətdən çıxan, möcüzələr yaradan, güclü, təsiredici bir amil hesab edərək manipulyasiya işində əvəzsiz vasitə hesab edirlər. Televiziyanın manipulyativ təsir mexanizmi və onun istifadə etdiyi fəndlər, tex nologiyalar yeni araşdırmalara rəvac verən elmi, sosial əhəmiyyət daşıyan məsələ kimi həm də sənətşünaslığın qarşısında durur. Manipulyativ fəaliyyətin əsasında məhz televiziyanın öz yaradıcı və bədii imkanları vasitəsilə təsiri böyük yer alır.
325 Kommersiya qaydalarına söykənən televiziya yayımının başlı ca məqsədi seyrçi marağını ətrafında sıx toplamaq olduğundan, təlqin onun ən əsas vasitəsi kimi hər zaman çıxış edir. Kütləvi mədəniyyət istehlakçılarının bədii tələblərinin ödənilməsi üçün televiziyanın yaranan geniş imkanları onun manipulya tiv fəaliyyətinə də rəvac verdi – televiziyaya manipulyasiya yolu ilə sadiq seyrçi, manipulyatorlara sadiq seyrçisi olan televizi ya vasitəsilə təlqin gərəkdir və bu qarşılıqlı maraqlar tez bir za manda sistemləşərək telekommersiyanın başlıca istiqamətinə çevrildi. Televiziyanın fərdin şüurunun yüksəlişinə deyil, onun təqlidinə yönəlmiş fəaliyyəti inkişaf etmiş ölkələrin üçüncü dünya ölkələrinin əhalisinə əsas təsir vasitəsinə çevrilərək, onları özünə gərəkli olan ideyaya inandırmağa yönəldildi. İngilis tədqiqatçısı Rozmari Rayter “İxrac olunan nəşrlər və televiziya proqramla rı istehlakçı ideologiyasını yayırlar ki, bu da gəlirin az olduğu ölkələrdə sosial bərabərsizlik hissini gücləndirir” (512, səh. 214) deyir və bunun nəticəsi kimi pul qazanmaq üçün kənd əhalisinin heç bir sənaye təminatı olmayan şəhərlərə axınını sürətləndirdiyi, intellektual elitanın başqa ölkələrə üz tutmasına gətirib çıxardığı qənaətini söyləyir. Təbliğ olunan xarici modellər hökumətləri də çətin vəziyyətdə qoyaraq, onları icrası mümkün olmayan borclar almağa sövq edir ki, bu, əhalinin daha mürəkkəb sosial vəziyyətlə üzləşməsi ilə nəticələnir. Elə inkişaf etmiş ölkələrin maddi maraq larından irəli gələn məqsədi də budur ki, onun icrasını televiziya məhsullarının ixracı yolu ilə həyata keçirmək asanlaşıb. 4.8 Rekreativ fəaliyyətin nəzəri əsasları Rekreativ fəaliyyətlə məşğul olan verilişlərin üzərinə qoyulan yaradıcı və ictimai əhəmiyyətli tələblər tamaşaçının efirdə gör mək istədiyi ilə bilavasitə bağlıdır. Burada verilən informasiya nın işlənmə dərəcəsi, videocərgənin və ssenarinin hazırlanması, quruluşu, ədəbi materialın bütöv şəkildə digər komponentlər və ya mozaik strukturla üzvi bağlılığı, mütənasibliyi qoyulan başlıca tələblərdəndir. İstirahət edən tamaşaçı, bir növ, biçim li ekran nümunəsinin təcəssümünü görmək istəyi ilə daha çox anladığı sənətin – yumorun, oyunun, musiqinin, idmanın gözəl təqdimatını görmək arzusundadır. Məhz bu arzudan irəli gələn yaradıcı tələblər tamaşaçının gözəl sandığı biçimli, birbiri ilə qar şılıqlı vəhdətdə olan, kompozisiya tələblərinə uyğun televerilişin ekran ömrünü həll etmiş olar. Bu tələbdən irəli gələrək kütləvi mədəniyyətin, popartın yaradıcı dilinə uyğun yeni televiziya
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|