TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
219 vaxtda durub televizora baxmır, ona görə də proqram təkrar bura xılışlara yer verir), gündəlik qəzetlərin baş xəbərlərinin təqdimatı, bilgilərin belə qısa və kütləvi istehlaka yaxın vəziyyətdə verilməsi səhər proqramlarının spesifik cəhətləridir. Proqram ərzində ol duqca müxtəlif sahələri əhatə edən xəbərlərin ardıcıl verilməsi, cizgi filminə, musiqi nömrəsinə, səhər aerobikasına yer ayrılması məhz müxtəlif təbəqədən, yaş həddindən və cinsdən olan insanları ekran başına toplamaq, birləşdirmək, onları inteqrasiya etdirmək məqsədi güdür. Bu baxımdan səhər proqramlarının effekti və təsir gücü danılmazdır. Belə verilişlərdə musiqi nömrələrinin özünəməxsus yeri və əhəmiyyəti var. “Səhər verilişlərinin ilk ya radıcılarının özləri tez başa düşmüşdülər ki, gözəl musiqi bu işdə həlledici rol oynaya bilər. Axı tamaşaçılar səhərsəhər ekrana bax maqdan daha çox, ona qulaq asırlar” (51, səh. 203). Musiqi tama şaçıda xoş əhval yaratmaqla bərabər, ona müsbət enerji axını bəxş etməklə yeni günə daha gümrah hazırlayır. Bunu hiss edən tama şaçı hər zaman səhər verilişinin axtarışına çıxacaq. Səhər yayımının təcrübəsi NBC Amerika kanalında ilk dəfə XX əsrin 50ci illərində tətbiq olunmağa başlayanda sosioloqlar və teletənqidçilər buna “uğursuz vaxt seçimi” şübhəsi ilə yanaşma ğa başladılar. Tez bir zamanda Amerika ənənəsi Qərbi Avropa ölkələrinə yayılmağa başlasa da, yenə münasibət birmənalı deyil di. Televiziya tənqidçisi Elşad Quliyevin araşdırmasına görə ABŞ da əhalinin yalnız 13%i, Fransada 10%dən bir qədər az, İtaliya da ondan da az tamaşaçı səhər proqramlarına baxır. Tədqiqatçı “Televiziya iki əsrin ayırıcında” kitabında bunu həmin ölkələrdə yuxudan gec oyanma və ya səhər yeməyinə vaxtın ayrılması ilə əlaqələndirsə də, bunun əsas səbəbinin tamaşaçı auditoriyasını toplamaq gücünün zəifliyində axtarmaq gərəkdir. Elə onun özü nün gətirdiyi misalda tamaşaçı auditoriyasını nəzərə alan proq ramın populyarlıq qazandığının şahidi oluruq. BBSnin “Nahar vaxtıdır” verilişi ilə TiVieYeM (AyTiVi) kanalının “İngiltərə, sabahın xeyir!” (tərcümədə yanlışlıq var, əslində belədir: “Saba hın xeyir, Britaniya!”) proqramını müqayisə edən müəllif birinciyə daha çox 35 yaşlı ciddi adamların baxdığını, ikincinin isə tamaşaçı auditoriyasının azsavadlı və daha gənc olduğunu deyir. Ardınca bildirir ki, TVAnın tamaşaçı sayı BBSdən çoxdur. Hesab edirik ki, burada müəllif kateqoriyalara bölməkdə qeyridəqiqliyə yol verib. Əslində BBS Böyük Britaniyada elitar kanal olmağa iddialıdır və yalnız səviyyəli verilişlərə yer verməklə, klassik qaydalara riayət etməklə tamaşaçıların yalnız dörddə birinə ünvanlanır (27). AyTi 220 Vi isə orta təbəqənin maraqlarına cavab verən əyləncəli şou proq ramlarla daha çox şöhrət qazandığından, ona tamaşaçıların 75%i baxır. Bunu Elşad Quliyev özü təsdiq etsə də, kanalın məhz əsas televiziya izləyicisi olan orta təbəqinin marağını nəzərə almasını və uğurunun təməlində bu prinsipin durmasını qeyd etmir. Geniş tamaşaçı auditoriyasını tez bir zamanda ətrafına yığan kanal inteq rativ gücünü əks etdirmiş olur. Onun orta təbəqəyə hesablanması, əslində, düzgün seçim kimi dəyərləndirilməlidir. Məhz bu təbəqə televiziyaya daha yaxın, ondan daha çox istifadə edəndir. Bir çox sosioloqlar və kulturoloqlar XX əsrin əvvəlindən küt ləvi mədəniyyətin yeni ictimai təbəqəni biçimləndirdiyi fikrini söyləyirlər. Orta təbəqə təkcə siyasi, iqtisadi, mədəni əhəmiyyət daşımır, o, cəmiyyətin başlıca hərəkətverici qüvvəsinə çevrilməklə, onun dayaq sistemi rolunu onyamaqdadır. XX əsrin sosialsiyasi in kişaf mənzərəsi bu fikri təsdiq etməklə yeni insan qrupunun – orta təbəqənin kifayət qədər əhəmiyyətli, vacib olduğunu göstərmiş olur. Heç bir normal cəmiyyəti, dövləti onun əsas bazası olan orta təbəqəsiz təsəvvür belə etmək mümkün deyil. Fransız filosofu və sosioloqu E. More “Zamanın ruhu” kitabında orta təbəqənin mədəniyyət sistemində, onun yeni biçimdə üzə çıxmasında rolunu əks etdirərək, bunun başlıca amil olduğunu söyləyir. Yəni televizi yanın və əslində, bütün kütləvi mədəniyyətin əsasında duran sosial sifariş anlayışı, məhz bu təbəqənin istəyi əsasında formalaşır. “Orta təbəqə” anlayışı Qərb fəlsəfəsində və sosiologiyasında mühüm yer tutmaqla onun əhəmiyyətinin, yerinin müəyyənləşməsində ardıcıl araşdırmalar mövzusu olur. “Tamaşaçı rəğbəti”, “geniş ta maşaçı kütləsinin marağı” anlayışları məhz bu təbəqənin sevdiyi, “bütləşdirdiyi” ulduzlara münasibətində formalaşdı. Telekanalla rın reytinq cədvəllərində daha çox tamaşaçı toplaması televiziyaya çox yaxın olan, özünün zövq və istəklərini onun əsasında formalaş dıran orta təbəqənin iştirakının faizi əsasında müəyyənləşir. Maddi gəlirləri, dünyagörüşləri və savadları baxımından birbirinə yaxın olan bu insanlar hansı peşə sahibi olmalarından asılı olmayaraq, demək olar ki, eyni zövqə malik olur, dəb anlayışı ilə ayaqlaşır və bütün xəbərləri, bilgiləri televiziya vasitəsilə alırlar. “Orta təbəqə” anlayışı cəmiyyətdə çoxluğu, xüsusən də inkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin 90%ni əks etdirir. Məhz bu faiz göstəricisini öz ətrafında toplamaq kanallar üçün başlıca məqsədi, fəaliyyət prinsipini for malaşdırır. Kanallar arasında bazara yiyələnmək və daha çox ta maşaç – istehlakçı yığmaq naminə rəqabət yaranır ki, bu da kanal ların inkişafını, texnikiyaradıcı yüksəlişini, yenilikçilik meyillərini Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|