Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
80 aldadıcı parıltısı da sönməyə başladı və bu ilğım artıq şüurlara və ürəklərə təsir göstərmək gücündə deyildi. Real sosializm özünün hədd bilməyən iddialları və olduqca cılız imkanları ilə gözdən düşdü, özünün «gil ayaqlar üzərində gəzən Koloss» olduğunu biruzə verdi. Əvvəllər bütün çətinliklərə dözüm təlqin edən məslək möhkəmliyi də ovxalanıb, küləyin sovura biləcəyi toz təpəsinə çevrildi. Böyük dövlət dağıldıqdan sonra, onun xarabalığı üzərində baş qaldıran yeni dövlətlər həm irsdən gələn, həm də zəifliyindən sirayətləndiyi problemlər xəstəliyinə tutuldu, bədbəxtlikdən həm də buna milli münasibətlər zəminində yaranan və başqasının ərazisinə yiyələnmək məkrindən əmələ gələn silahlı münaqişələr əlavə olundu. İngiltərə, bəxti gətirilməyin bariz sübutu kimi ancaq bir qanlı inqilabla üzləşməli oldu, vətəndaş müharibəsindən başlanğıcını götürən bu münaqişə tarixdə ilk dəfə kralın boynunun vurulması ilə nəticələndi. Lakin 100 min nəfərin qurban getməsinə səbəb olan həmin faciəli dövr heç iki onillik də davam etmədi və ölkə yenidən əmin-amanlıq bəxş edən monarxiya sisteminə qayıtmalı oldu. Fransada isə bir əsr yarım sonra baş verən inqilab öz sələfindən kralı edam etməyi qəbul etsə də, daha qanlı xarakter daşıdı. Ölkə sarsıntılara məruz qaldı, inqilabın meydana gətirdiyi gilyotinadan da betər olan Avropa üçün Napoleonu siyasət və müharibə səhnəsinə atması ilə qitənin torpaqlarının qanla suvarılmasına yol açdı. Sonra Napoleon ordusunun acı məğlubiyyətləri dövrü gəldi və Fransa da şimal qonşusu kimi monarxiya xilas kəmərinə əl atsa da, inqilabın caynaqları XIX əsrin sonrakı onilliklərində onun boğazını boğmaqda davam etdi. İngiltərə isə hər cür təhlükələrə baxmayaraq daxilindəki sabitliyi qoruyub saxlaya bildi. İngilislərin məişət qaydaları da keçmişi kimi digər avropalılarınkından və amerikanlarınkından fərqlidir. Bu qaydalar zaman keçdikcə belə qüvvədə qalmaqda davam edir. Adi bir cəhəti götürək: su kranının altındakı tasda hökmən ortadakı deşiyi qapamaq üçün klapan vardır. Kranın özü də olduqca gödəkdir və az qala yanındakı tas divarına dəyir. Bu isə əli-üzü yumaqda xeyli çətinlik törədir, çünki ovucu su ilə doldurmaq mümkün olmur. Bu ondan irəli gəlir ki, ingilislər bizim kimi krandan gələn su ilə əl-üzlərini yumurlar, onlar tasın aşağıdakı deşiyini bağlamaqla onu su ilə doldurur və onda əl-üzlərini yuyurlar. Suya sabun köpüyü və əlavə nə qatılsa da fərqi yoxdur, onlar bunu çirkli hesab etmirlər, həmin su ilə yuyunmaqda davam edirlər. Yuyunma qurtardıqdan sonra deşik açılır və çirkli su axıdılır. 1960-cı illərdə keçmiş baş nazirin jurnalist oğlu – Ralf Çörçill Moskvaya gələndə «Rusiya» mehmanxanasında yaşayırmış, nömrəsində vacib sanitariya qurğusu xarab olduğuna görə hay-küy qaldırıbmış. Vətəninə döndükdən sonra tənqidi yazı yazmış, rusların çox geri qaldıqlarını həm də onunla əsaslandırıbmış ki, burada hətta tasdakı deşiyi bağlamaq üçün klapan da yoxdur və onlar bu çatışmazlığa əhəmiyyət də vermirlər. Bəlkə də bəzilərinə bu qeydlər əhəmiyyətsiz məsələ kimi görünə bilər. Lakin məişət qayğıları xalq haqqında çox şeyləri deyir. Çörçill özü də Amerika haqqında demişdi: «Burada tualet kağızı çox nazik, qəzetlər isə çox qalındır». Amerikalılar isə İngiltərə müstəmləkəçiliyinə qarşı inqilabi mübarizə apardıqlarından həmin xalqa xas olan çox şeydən həmçinin imtina etmək 81 istəyirdilər. İngilislər sol əldəki çəngəl və sağ əldəki bıçaqla yeyirlər. Amerikalılar kralla mübarizə əlaməti kimi ingilislərin xörək yemək qaydasını məqbul saymayıb, əvvəlcə xörəkdəki tikələri və tərəvəzi sağ əldəki bıçaqla xırdalayır, sonra həmin ələ götürdükləri çəngəlin köməyi ilə onları yeyirdilər və indiyədək bu qaydanı qoruyub saxlayırlar. İngilislər qidalanmağa xüsusi qayğı göstərirlər, gündə beş dəfə qida qəbul etmək üçün xırda naharlara «lunch», «five-o`clock» adlarını uydurmuşlar. İngilis yeməyi sevdiyindən ondan ləzzət alır. Qatarla yola çıxdıqda belə hətta qısa müddət üçün özlərinə qəlyənaltı götürür, yaxud da ki, vaqonların birində olan bufetdən biskvit, şirələr, sular alıb, yol boyu bu ehtiyatın axırına çıxmaqla əylənirlər. Bu ölkədə XIX əsrdə yaşamış fransız yazıçısı bir qədər yumor hissi ilə yazırdı ki, əgər fransızlar və ruslar da ingilislər kimi çox yesəydilər, qısa müddətdən sonra yəqin ki, Fransa və Rusiya aclıqla üzləşərdi. İngilislər spirtli içkilərə də laqeyd deyillər, onlar pivəni və eyli çox sevirlər və pablar həmişə adamlarla dolu olur. Vaxtilə eyl heç də çörəkdən az qiymətləndirilmirdi. 1620-ci ilin noyabrında «May Flower» gəmisində Şimali Amerikanın Massaçusets yarımadasında məskunlaşmağa gəlmiş ingilislərin yaratdıtı kiçik koloniyanın qubernatoru Uilyam Bredford yazırdı ki, onlar çörəkdən də çox eylin məsarifinə ciddi nəzarət edirdilər. Çünki yeni sakinlər üçün bu daha qiymətli ərzaq hesab olunurdu. Lakin ümumən götürüldükdə müasir ingilislərdə tünd içkiyə münasibətdə təəccüb ediləcək bir ayıqlıq vardır. Şəhərlərin küçələrində sərxoş adama rast gəlmirsən, qatarda da spirtli içki içilməsi gözə dəymir. Vaxtilə pambıq parça sənayesinin mərkəzi sayılan Mançesterin və onu əhatə edən şəhərlərdən ibarət olan dairənin iqtisadi əhəmiyyəti onu təkcə Böyük Britaniyanın ikinci şəhəri etmədi, bu illər həm də onun «qızıl dövrü» idi. Sənaye inqilabı buranı həm də xeyli dərəcədə viranə qoymuşdu. Ona görə də şəhər XX yüzillikdə sənaye problemləri ilə üzləşməli oldu. İndi isə toxuculuq fabriklərindən əsər-əlamət yoxdur, onun iri binaları müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir. Şəhər təmizliyi, səliqə-səhmanı ilə seçilir. Bircə şeydə, «müşahidə çarxında» şəhər Londonun Temza sahilini xatırladır. Bu şəhərdə biz köhnə dostumuz Şəmil Yusifin ailəsinin göstərdiyi səmimi qonaqvərlərlikdən həzz aldıq. Bu ailə ingilislər kimi ikimərtəbəli evdə yaşayır, çünki bu ölkədə mənzildə yaşamağı sevmirlər, ayrıca evə üstünlük verirlər. Yəqin ki, «mənim evim-mənim qalamdır» zərb-məsəli ingilislərin öz evinə bağlılığı ilə yanaşı, əsas şərt kimi bu evin ayrıca olmasını, qala kimi öz ərazisinə malik olmasını nəzərdə tutur. Burada bağda işləmək hər bir adamın əyləncə vaxtının dörddə birini təşkil edir. Mançestrdəki azərbaycanlının evinin qabağında gül-çiçək olan sahə, arxasında isə ev sahibinin xüsusi ciddi- cəhdlə becərdiyi göyərti ləkləri vardır və süfrəyə milli xörəklərlə yanaşı bu tər göyərti xüusi gözəllik verir. Mançestr dairəsində olan Aterton şəhərində bir mənzərə diqqətimizi cəlb etdi. Məktəb binasının qırmızı rəngli bişmiş kərpicdən olan fasadından Azərbaycan bayrağı asılmışdı. Maraqlandıqda məlum oldu ki, ailənin kiçik qızı Cəmilə məktəbdə yaxşı oxuduğundan və fəallığı ilə seçildiyindən onu fərqləndirmək mükafatı kimi qızın öz təklifi nəzərə alınmış, bayrağın nümayişi forması Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|