Telman Orucov
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
götürürdülər ki, ayrı-seçkilik yəhudilərin başqa xalqlardan ayrı şəkildə yaşamasını dərinləşdirir və milli ədavətin qızışdırılması üçün əsas verir. Fransız inqilabı yəhudilərə formal bərabərlik verdi, bu, XIX əsrdə tədricən Avropanın digər ölkələrinə də yayıldı. Bu, yəhudilərə təsərrüfat həyatında iştiraka yol açdı, özlərini elm və incəsənətdə göstərməyə imkan verdi. Lakin həm də köhnə xurafatın canlanmasına şərait yaratdı, bu vaxt başlanan sənayeləşmə bir çox ənənəvi dəyərləri şübhə altına salmışdı. Almaniyada Hitler diktaturası dövründə antisemitizm siyasət və praktikaya çevrildi, bu vaxt natsistlər yəhudilərin ardıcıl olaraq məhv edilməsinə başladılar və 6 milyona yaxın adamı məhv etdilər. Natsist Almaniyasında və faşistlərin işğal etdikləri ərazilərdə yerləşən ölüm düşərgələri, xüsusən Polşadakı Auşvits Birkenau düşərgəsi, yəhudi genosidinin simvollarına çevrilmişdir. Buradakı hər bir daş qaz kameralarında kütləvi surətdə qırılmış yəhudilərin bədbəxt taleyindən xəbər verir. Yəhudilər Babil əsirliyindən Bibliyanın «Ahılar» kitabında haray qaldırır, onlara zülm edənlərə lənət yağdırırlar. Tarixdə görülməmiş genosidə görə isə təkcə yəhudilər deyil, bütün bəşəriyyət Hitler natsizminə, xalqları bədbəxtliyə məhkum etmiş müharibə cinayətkarlarına daha təsirli lənət payı verməlidir. Şekspirin sözləri ilə deyilsə, Hitlerin əlindəki qanı okeanlar da yuya bilməz. Onda dünyanın okeanları da qan rənginə boyanardı. Yerusəlimdəki «Yad vaşem» memorialı natsistlər tərəfindən qətlə yetirilmiş milyonlarla yəhudiyə oxunan rekviyem olmaqla yanaşı, müasir insanlara ayıq olmaq, yeni canilərin meydana gəlməsinə yol verməmək çağırışı kimidir. İkinci Dünya müharibəsi 50 milyon insanın həyatını itirməsi hesabına Hitler Almaniyasının və militarist Yaponiyasının məğlubiyyəti ilə nəticələndi. Dövləti olmayan, heç kəsə müharibə elan etməmiş və özlərinə qarşı görünməmiş qanlı cinayətlərə, Mahatma Qandinin Satyaqraxası kimi şərə müqavimət göstərməyən yəhudilər isə elə bir təqsirləri olmadığından, bu müharibənin ən təqsirsiz qurbanlarına çevrilmidişlər. Hitler və onun partiyası hələ nəticələri məlum olmadığından, elə də qorxulu görünməyən antisemitizmdən başlamış, sonra bu irqçilik kütləvi qırğınlar üçün eybəcər əsas rolunu oynamışdır. Ona görə də antisemitizmin ən kiçik əlamətinə belə həssaslıqla yanaşıb, onun ayaq açmasına, yayılmasına yol verilməməlidir. Özü də bu, təkcə yəhudilərin deyil, irqçiliyi rədd edən bütün xalqların, bütövlükdə bəşəriyyətin ümdə vəzifəsi olmalıdır. Yəhudilərin başqa xalqlara da nifrət bəsləməsi özlərinin aldığı dərsdən ibrət götürməməsindən xəbər verməklə, bumeranq kimi onların özlərinə dəyə bilər. Şovinizm hökmən öz əksliyini yaradır və bu qüvvə hökmən şovinizmə xidmət edənləri cəzalandırmamış ötüşməyəcəkdir. Tarix boyu yaşadıqları acı tale yəhudiləri, bu xalqı təmsil edən İsrail dövlətini belə səhvlərdən çəkindirməlidir. Axı istənilən millətçilikdə natsizm embrionu vardır, tarixdə çox sayda dəhşətlərlə üzləşmiş yəhudilər başqa xalqlara nifrət hissinə qarşı özlərində immunitet yaratmağı bacarmalıdırlar. Nifrət yalnız düşmnçiliyə xidmət edir, dinc həyata, sülhə böyük təhlükədir. Ən böyük müharibələr Müharibə qan axıtdığına, insan həyatı qurbanlarına səbəb olduğuna, xalqların həyatında oynadığı mənfi rola, şər mənbəyi olmasına görə heç də «kiçik» sözü onların dəyərləndirilməsinə, hətta təsnifləşdirilməsinə də uyğun gəlmir. Müharibə dərd, bəla mənbəyi kimi həmişə böyük ölçülüdür, bir insanın məhvi faciədirsə, çox sayda insanın qətlə yetirilməsi, həlak olması dövrü, zamanı bütünlüklə faciə rənginə bürüyür. Assuriyalıların apardıqları işğal müharibələri elə qan tökdürən olmuşdu ki, onların dəhşətləri ilə müqayisədə həcmləri və ya keçirildiyi müddətin qısalılığı kölgədə qalır. Lakin sonralar müharibələr daha uzun müddət davam etməsi ilə yadda qalmışdır. Bunlardan birincisi 1337-1453-cü illərdə fasilələrlə gedən yüzillik müharibədir. Bu müharibənin başlanmasına səbəb Fransa taxt-tacı uğrundakı mübarizədə iki ölkənin yüksək rütbəli nümayəndələrinin üz-üzə gəlməsi olmuşdur. Kral IV Karlın 1328-ci ildəki ölümü ilə Fransada Kapetinqlər sülaləsinin hakimiyyəti sona çatmışdı. IV Karlın varisi onun əmisi oğlu VI Filipp Valua idi. Eyni zamanda fransız taxt-tacını tutmaq hüququna ingilis kralı II Eduard da iddia etdi, çünki o da əvvəlki fransız kralı Qəşəng IV Filippin nəvəsi idi. Bu tarixdəki ən uzun müddətli müharibənin başlanması üçün bəhanə oldu və bu müharibə Yüzillik müharibə adını aldı. Müharibə 1337-ci ildə başlandı, ingilis kralı III Eduardı Avinyon papalığı ilə mübarizə üçün özünə müttəfiq axtaran IV Lui Bavariyalı da dəstəklədi. İlk böyük döyüşdə – 1340-cı ildəki Sleys dəniz döyüşündə Fransa ağır məğlubiyyətə düçar oldu. Altı il sonra ingilis kralının qoşunu VI Filippin 30 minlik fransız ordusunu məğlub etdi. Bu döyüşdə ilk dəfə ingilislər odlu silahı tətbiq etdilər. 16 yaşlı Uels printsi Eduardın başçılığı altında yekunlaşan hücum fransızları qaçmağa məcbur etdi. Bu dövrdə həm də Avropada baş verən taun epidemiyası qitə əhalisinin 30 faizinin qurban getməsinə səbəb oldu. «Qara ölüm» adlanan bu dəhşətli bəla 1350-ci ildə başlanmışdı. Sirayətlənmənin yayıcısı Asiyadan gətirilmiş gəmi siçovulları idi. Orta əsrlər təbabəti xəstəliklə bacarmaqda gücsüz idi, müdafiə vasitəsi isə yalnız yaşayış evlərinin iyli qətranla tüstüyə verilməsi idi. Taun xüsusən şəhərlərdə cövlan edirdi, axı burada kanalizasiya yox idi, tullantılar kənara daşınırdı, həm də şəxsi gigiena da çox zəif inkişaf etmişdi. Epidemiya nəticəsində Avropada dini fanatizm güclənmişdi. Yarımçılpaq adamların bir-birini çubuqla döyməsi kimi tövbə prossesiyası keçirilirdi. Bu, döyənlər hərəkatı adlanırdı, həm də xəstəliyi guya arzulamaqda ittiham edilən yəhudilərin təqibinə başlandı. Yüzillik müharibənin ən məşhur simalarından biri fransız qızı Janna d`Ark idi. Bu qız 14 yaşında fransız dofini VII Karla ingilislərə qarşı mübarizədə kömək etmək barədə özünə təlqin etdiyi bir təyinatını dərk etmişdi. Janna d`Arkın komandanlığı altında fransız qoşunu Orleandan ingilis mühasirəsini 1429-cu ildə götürmüşdü. Orleandakı qələbədən sonra VII Karla Reymsdə tac qoyulmuşdu. Janna d`Ark artıq «lazımsız» olmuşdu və 1430- cu ildə fransızların satqınlığı ucbatından burqundiyalılara əsir düşmüşdü. Burqundiyalılar isə onu öz müttəfiqləri olan ingilislərə vermişdilər. Jannanı fransız din xadimləri mühakimə etdilər və 1431-ci ildə o, Ruanda tonqalda yandırıldı. 25 il sonra Janna d`Arkın üzərindən ittihamlar götürüldü və o vaxtdan etibarən fransızlar onu milli qəhrəman qız Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|