Телман Оруъов
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
113 Mikrobioloqun söylədiyinə görə, bədəndə əmələ gələn yeni maddələr-anticisimlər zəifləməmiş mikroblarla mübarizə aparmaqla orqanizmə kömək edir. Təhlükə mübarizə qüvvələrini səfərbər edir. Orqanizmin təbii sirrləri bakteriya öldürən xüsusiyyətlərə malikdir, bu xüsusən ən zəif bədən səthlərini qorumaq üçün vacib idi. Belə olmasaydı, bütün insanlar ya çoxdan ölmüşdü və ya ən yaxşı halda inkişaf edə bilməmişdi, çünki doğulandan bizim orqanizm havada, suda, torpaqda olan saysız-hesabsız mikroblarla təmasda olur. Mikroblar daim dəriyə hopur, buruna, ağıza, bağırsaqlara daxil olur. Onlardan çoxu ziyansızdır, bəziləri hətta faydalıdır, həzmə kömək edənlər kimi orqanizm onların mövcudluğuna dözür, lakin onların bağırsaqlardan kənara daxil olmasına və həmçinin həddən çox artmasına maneəçilik törədir. Qan isə özünün udan hüceyrələr ordusu vasitəsilə müəyyən qədər bu müdafiəni təmin edir. Lakin bəzi, xüsusən bədənin həssas və asanlıqla zədələnən hissələri, məsələn, selikli burun boşluğu və nəfəs yolları havadan mikrob düşməsindən qorunmamışdır. Bu hissələrdə qan təminatı zəifdir, onlar müdafiəsiz qala bilməzlər. Orqanizmin buraxdığı seliklərdə təbii müdafiə vasitəsi rolu oynayan zülal maddəsi bəzən mikroorqanizmləri əridir, mikrobların müdaxiləsinə qarşı təbii antiseptika hüceyrələrin birinci müdafiə xətti rolunu oynayır. Patogen mikroblar isə orqanizmin müdafiə gücünü yarıb keçməklə infeksiya əmələ gətirir. Onlar insanın təhlükəli düşmənləri olduqlarından, onun müdafiə gücünə qalib gəlirlər. Aleksandr Fleminq elə maddə axtarırdı ki, xəstənin hüceyrələrinə zərər vurmadan patogen mikrobları məhv etsin. O, qeyri-adi kifi öyrənməyə başladı. Kif kiçicik göbələk olub, bitki orqanizmi kimi qırmızı qan kürəciklərindən də balacadır və havada olan sporların köməyi ilə çoxalır. Onlar cücərib bir növ keçə kütələsinə çevrilirlər. Kif bir sıra qorxulu patogen mikroblara qarşı məhvedici xüsusiyyətə malikdir. Çünki o elə maddə buraxırdı ki, bir sıra ən qorxulu xəstəliklərin törədicilərinin böyüməsini dayandırırdı. Fleminq qidalı bulyonda belə «penitsillium» yetişdirdi. Ən sadə canlı orqanizm-kif elə maddə buraxırdı ki, o digər canlı orqanizmlər olan mikrobları öldürürdü. Bu iki növün dinc yanaşı yaşaması mümkün deyildi. Dünya elə qurulmuşdur ki, bütün canlı varlıqlar öz yaşayışları üçün mübarizədə qorxulu düşmənlərə çevrilirlər. Onların hər biri özünə başqasından qida, hava və məkan alır. 114 Patogen mikrobların çoxu böyük miqdarda suya və torpağa düşsələr də, yaxşı ki, tezliklə ölürlər, yoxsa nə insanlar, nə də heyvanlar yaşaya bilməzdi. Onları əsasən günəş və digər faydalı mikrobların təsiri öldürür. Artıq qədim yunan əlyazmalarında bəzi epidemik xəstəliklərin digər xəstəlikləri yatırdıqlarına şəhadət verən məlumatlar var idi. Aşağı canlı varlıqlarda, yüksək heyvan və bitki aləmində olduğuna nisbətən həyat daha çox dərəcədə həyatı öldürür. Fleminqin icad etdiyi «penitsillin» adlanan maddə insan əzablarını azaltmaqda inqilabi rol oynayacaqdı. Lakin bu qiymətli maddə təmiz şəkildə olmalı idi. Amerikanların inadkarlığı və texnoloji istedadı köməyə çatdı. Çürümüş yemişdə cücərən və yüksək məhsuldarlıq qabiliyyətinə malik olan kifdən ən qiymətli ştammlar alındı. Bu ştammın mənbəyi laboratoriyanın yerləşdiyi şəhərin adı ilə Peoriya yemişi kimi məşhurlaşdı. İkinci Dünya Müharibəsinin qızğın dövründə, 1943-cü ildə Birləşmiş Ştatların zavodları penitsillin istehsalını həyata keçirdilər və böyük miqdarda bu xilasedici dərman vuruşan orduya göndərildi. Aleksandr Fleminq təbabət titanları dəstəsinə daxil oldu. Onun icadı yer üzündə on milyonlarla adamın həyatını qoruyub saxladı, yəqin ki, başqa bir dahi onunla bu sahədə çətinliklə müqayisəyə girə bilər. Penitsillin milyonlarla sətəlcəmlə xəstələnmiş adamı labüd ölümdən xilas etdi, uşaq ölümü səviyyəsi xeyli aşağı düşdü. O, bəşəriyyət qarşısında bu xidmətləri göstərmişdi. İndi mənə də belə bir immunitet qazanmaq lazım idi ki, əsəbimi tarıma çəkən hadisələr məni bütünlüklə məhv etməsin. Burada dahiyana icada da ehtiyac yox. İndi, sadəcə olaraq şəfa gözlədiyim adam məni başa düşməliydi. Mənim könlüm zəifləsə, adi zərbəyə davam gətirə bilməyəcəkdi. Ona görə də onun müdafiə gücünün açarı işə düşməli, bu bağlanmağa üz qoyan qapını yenə taybatay açmalı idi. Bəs niyə görən mənə aid olan, mənim həyatımda toxunan bu ilmələr belə zəifdir, adi müqavimət qüvvəsinə malik deyildir. Niyə mən bir günlük kəpənəyə bənzəyən az ömürlü xoşbəxtliyimi də qoruyub hifz edə bilmirəm. Mən qədim müdriklərin vəsiyyətinə əməl edərək, öz vicdanım qarşısında təmiz olmağa çalışıram. Hamıya qarşı xeyirxahlıq etmək istəyirəm, ancaq çox hallarda məni düzgün başa düşmürlər. Davranışımın məqsədini tam fərqli, yad bir şeydə axtarırlar. Mən nə qədər ağıllı qaydada 115 düşünsəm də, real işə gələndə istədiklərim alınmır, yaxşı nəticəyə ümid etdiyim halda, yekun mənim gözlədiklərimə uyğun gəlmir, məni pərt edir. Bir dəfə söhbət vaxtı Əminə kiminsə haqqında demişdi ki, o, sözdə şirdirsə, əməldə, həyatda tülküdür. İndi təlaşa düşmüşdüm ki, birdən mənim haqqımda da elə fikirləşər, bu isə mənim barəmdə ən ağır hökmə bərabər olardı. Ancaq mənim özümə demişdi ki, sən savadlı, abırlı adam olsan da, ancaq işinin uğurunda, həyata münasibətində bunun bir səmərəsi görünmür. İnsan beynində hansı bilikləri gəzdirməsi ilə yox, öz ağlının, zəhmətinin bəhrəsi ilə nə qədər müdrik olduğunu göstərə bilir. Müdriklik özün haqqındakı yüksək fikirlərin məcmuu deyildir, sənin ölkənə, xalqına, ailənə verdiyin fayda ilə ölçülür, birinci nə qədər böyüsə, şişsə insanın qiyməti, dəyəri azalmağa başlayır, lakin zəhmətin bəhrəsi nə qədər artsa bunu hamı görür, qiymətləndirir və bu insanın nüfuzunu, dəyərini böyütməyə başlayır, onun həyatdakı mövqeyi və yeri möhkəmlənir. Öz ailəsini dolandırmaq üçün heç nə qazanmayan kişi xalqına hansı xidmət göstərə bilər. Axı təkcə dili fırlatmaq, danışmaq, nitq söyləmək, çərənləmək fəaliyyət növü hesab olunmamalıdır, səs telləri ilə havanı hərəkətə gətirmək qoçaqlıq sayılmamalıdır. İnsan boş danışığa güc verdikdə, öz əqidəsinə uyğun olmayan sözlər danışdıqda riyakarlıqdan başqa bir işlə məşğul olmur. Axı öz iradəsi ilə hərəkət etməyənə, məcburiyyət qarşısında fəaliyyət göstərənə qədim dövrlərdə qul kimi baxırdılar. Bir-bir onun ağıllı söhbətləri yadıma düşürdü və onları təhlil etdikcə güman edirdim ki, Əminə heç bir sözü elə-belə demir, ona hansısa fikrini, mülahizəsini büküb mənə çatdırır. Bir dəfə azadlıq, sərbəstlik, müstəqil fikir və əməl sahibi olmaq barədə xeyli söhbət etdi və mənə belə gəldi ki, cəsarətsizliyimi, çox vaxt müti qaydada hərəkət etdiyimi sezdiyinə görə, Ezop dili ilə mənim qüsurlarımı açıb göstərir, onlardan qurtulmaq, xilas olmaq barədə mülahizələrini mücərrəd söhbət kimi bildirir. İndi mən fikrə dalanda, hər sözünü sapa düzüb məna tutumu barədə analiz edəndə görürəm ki, nə qədər uzaq mövzuda, mücərrəd söhbət olursa olsun, onların hər birində konkret fikir mayalanıbmış, hansısa incə bir mətləb gizlənibmiş. Sözünün təsirini gücləndirmək, kəsərini artırmaq üçün tarixə müraciət edir, dahi şəxsiyyətlərdən misal çəkirdi və belə müdriklərə arxalandığından nəinki onu təkzib etmək mümkün olmurdu, hətta onunla mübahisə etmək də çətinləşirdi. Bir dəfə Diogendən maraqlı və ibrətamiz misal çəkdi. O, Persiya çarına göndərdiyi məktubda yazmışdı: «Sən əsl Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|