Tema: Gáptiń ekinshi dárejeli aǵzaları

Buyrıq gáp. Buyrıq1, ótinish-tilek, másláhát-ke3ńes, shaqırıw sıyaqlı buyrıqlı mánilerdi bildiretuǵın gáplerge buyrıq gáp delinedi.
Buyrıq gáplerdiń intonaciyası eki túrli boladı: birde olar xabar gáptiń intonaciyasına jaqın buyrıqlı mánide aytılsa, birde kóterińki intonaciya menen aytıladı.Aytılıw ózgesheligine qaray buyrıq gáplerdiń keynine jazıwda noqat (.) ya úndew (!) belgisi qoyıladı. Mısalı: Otır, Tolǵanay! Túrgelip tura ber me, óziń ayaq awırıw adamsań. -Yaǵay, Tolǵanay,sen olay deme. Sen sol dáwirlerińdi basınan baslap yadıńa túsiriw ushın bir táwekel etip kór.
Úndew gáp. Sóylewshiniń aytılajaq pikirge hár túrli emocionallıq tuyǵı sezimlerin bildiretuǵın gáplerge úndew gáp delinedi. Mısalı: Bala kele sala ashıq turǵan qapılarǵa: -Keldi! Dúkan mashina keldi!-dep júregi sháwkildep birden qattı baqırıp jiberdi. Kempir bolsa balanı erkeletip: -Yapırmay bunıń kóziniń kórgishin-ay!-dep qoydı.
Úndew gápler intonaciyalıq jaqtan ayrıqsha kúshli dawıs tolqını menen aytıladı, jazıwda keynine úndew belgisi qoyıladı.
Úndew gápler tómendegi jollar menen úndewlik mánilerdi ańlatadı:
1.Yapırmay,alaqay,pah,pay,uwh,ah,haw t.b sıyaqlı tańlaq sózler arqalı: Pa, dúnya-ay! Tuwıp ósken jer qanday qádirli! Alaqay, Palman aǵam kiyatır! Uwh, júregim jańa jay taptı ǵoy!
2.Qanday,qansha,qanshama,qaysı,sonday,qalay,bunsha sıyaqlı kúsheytkish mánili sózler arqalı: Bul qanday awhal! Usınday ápiwayı miynet jerleri bizde qanshama kóp deysiz!
3.Gápler súren-shaqırıq mánisinde kelgrnde úndewlik máni ańlatadı: Jasasın barlıq jer júzinde paraxatshılıq! Elimiz gúllene bersin!
Bekkemlew: Oqıwshılardı 4 toparǵa bólip alaman. Topar atları qoytıladı. Taza tema boyınsha hár bir toparǵa shınıǵıw hám tapsırmalar beriledi.
1-tapsırma: “Kitap penen islesiw” . Bunda sabaqlıqtaǵı taza tema boyınsha berilgen shınıǵıwlardı oqıwshılarǵa taxtada orınlataman.
1-toparǵa: 44-shınıǵıw. Tekstti oqıń. Mazmunın sóylep beriń.Teksttegi gáplerde gáptiń qaysı túri berilgen? Waqıyanıń bayanlanıw waqtın anıqlań.