Tema: mshBShda konfliktli jaǵdaylar hám olardı sheshiwde tárbiyashınıń ornı

Bala basqalar menen qanday sóylew kerekligini ata-anasınan úyrenedi. Áke hám anası bir-birine qanday múrájat etip atır, úydi qanday jiynastırıp atır, bir-birine minnetdarshılıq bildirip atırma, húrmet etip atırma? Balanıń urınbaǵan aqılı ata-anasınıń júris-turısın suwtartqısh qaǵaz sıyaqlı ózine juqtırıp aladı.
Endi balanı qamshı menen tárbiyalaw usılın kórip shıǵamız.
Eger bala ata-anaǵa qulaq salmasa yamasa qálewine qarsı shıqsa, jazalanadı. Nege? Óytkeni qálew yamasa aytqanı aorınlanbasa, ózine salıstırǵanda qanday ilaj kóriliwin bala kórip turıptı. Ata-anası ǵázeplenip atır, sógip atıri. Balanıń qálewi orınlanbasa, ol da sonı qaytaradı, ǵázeplenedi, qıshqıradı, tepsinedi, yaǵnıy sonday qılıw kerek dep oylaydı.
Bunı kórgen ata-ana jáne de ǵázep otına minedi hám taǵı balanı qıynawdı dawam etedi. Sonda bala, qálewdi orınlatıw ushın adamlardı eziw kerek eken, degen pikirge baradı. Olar kúshli bolǵanı ushın tileklerin orınlattıradı. Bul ádalattan emes.
Men de úlken bolsam zor bolaman, degen juwmaqqa keledi ol.
Demek balanıń qálewi ata-anaǵa jaqpasa, onı kúsh penen bastırıw kerek. Sol tuwrı tárbiyama? Yaq! Rawajlanǵan mámleketlerde bul usıl balanı ruwxan jaralaydı, dep bunday islenbeydi. Baqlawlardan málim, balanıń ata-anasına uqsawǵa umtılıwı tómendegi qaǵıydalardı keltirip shıǵaradı:
Húrmet etpewdiń juwabı -húrmet etpew.
Menmenlik menmenlikti keltirip shıǵaradı.
Itibarlı bolsa, itibar tabadı.
Balanıń pikiri menen qızıqpasa, ol da úlkenlerdiń pikirine qızıqpaytuǵın boladı.
Májbúrlew erkinlikti shekleydi.
Bala ishki-sezimdi sanalı túrde tańlamaydı, bálkim ol arqalı waqıya -hádiysege tásir kórsetedi. Mısalı, ata-ananıń nahaqlıǵı balanı renjitedi hám ózine salıstırǵanda ashınıw sezinip, ol jas tógedi hám qattı jılaydı. Bala úlkenlerden ayrıqsha bolıp esaplanıw sezimin erkin bildiredi hám oǵan qarsı baralmaydı.
Onıń sezimi tuwdırǵan unamsız háreketi ata-ana tárepinen jazalansa, balanıń qapalıǵı jánede artadı hám úlkenlerdiń kúsh qálewlerine qarsı payda bolǵan unamsız sezim ǵázebin keltiredi, ózin kereksiz sıyaqlı sezip, nahaqlıqtı sezinedi.
Qandayda bir jaman jumıstı tákirarlamaw soralǵanda bala razı bolıp, biraq hesh qansha waqıt ótpey bul jumıstı taǵı qaytarıwı onıń kózaba etiwinen emes, sezimin basqara almaǵanı nátiyjesinde júz beredi.