Tema: Neft ónimleriniń Mámleket standartları. Joba: kirisiw I bap. Neft haqqında maģliwmatlar

Bes múyeshtegi halqalı alkanlar
Bes múyeshtegi alkanlarni ciklopentan dep ataladı. Olardı metil hám etil— gruppalı tuwındıları da ku'p. Radikallar tiykarınan hár túrlı uglerodlarǵa birikkan bu'ladi. Bir utlerodga eki radikal birikkani júdá kem ushraydı.



Altı múyeshtegi halqalı alkanlar
Bulardıń ciklogeksanlar dep ataladı. TSiklogeksanlarni shiyki alkil gruppalı tuwındıları ku'p ushraydı. Bularda da tiykarınan radikallar hár túrlı uglerodta birikkan bu'ladi
Ku'p halqalı alkanlar
Neftlarni 400°S den joqarı qaynovchi fraktsiyalarida halqalı alkanlar ku'p bu'ladi. Birpara neftlarda olardıń muǵdarı 70 — 80% mass.ge shekem bu'lishi múmkin. Olar bir yamasa bir neshe sheńberli hám jambasında uzın shınjırlı radikali bu'ladi. Radikallar da birnechta bu'lishi múmkin. Ku'p halqalı alkanlar qattı elementlar bolıp tabıladı.
Úsh halqalı alkanlardan neftdan tabılǵanı adamantan jáne onıń gomologlari bolıp tabıladı. Adamantan kristall element bolıp tabıladı. 269°S de eriydi.
Birpara neftlardan tu'rt hám bes halqalı uglevodorodlar tabılǵan. Ku'p halqalı uglevodorodlarni yonlarida talayǵana uglerodlı shınjırları bar. Shınjırlardıń uzınlıǵı hár túrlı bolıp tabıladı. Ku'p halqalılar naften hám aromatik halqalardan ibarat.

II - Bap. Neft ónimleriniń Mámleket standartları.
Ministrler Mákemesiniń “Ózbekstan Respublikasında standartlastırıw boyınsha islerdi shólkemlestiriw” tuwrısındaǵı 1992 jıl 2 mart daǵı 93-sanlı sheshimine muwapıq Ózbekstan Respublikasınıń ministrler Mákemesi huzuri-dagi Standartlastırıw, metrologiya hám sertifikatlastırıw Ózbekstan mámleket orayı, keyinirek (“O'zstandart” agentligi) - standartlastırıw boyınsha Milliy mekeme hisoblanadi.
Onıń kepillikine tómendegiler kiredi:
metrologiyaga tiyisli iskerlikti regionlararo hám tarmaqlararo muwapıqlastırıw ;
fizikaviy shamalar birligi etalonlarini jaratıw, tastıyıqlaw, saqlaw hám qóllaw qaǵıydaların belgilew;
ólshew quralları, usılları hám nátiyjelerine qoyılatuǵın ulıwma metrologik talaplardı anıqlaw ;
mámleket metrologik tekseriwin hám qadaǵalawın ámelge asırıw ;
metrologiya máseleleri boyınsha normativ hújjetlerdi, sonday-aq, mámlekettiń basqa basqarıw keńseleri menen sheriklikte Ózbekstan Respublikasınıń pútkil aymaǵında májburiy kúshke iye bolǵan normativ hújjetlerdi qabıllaw ;
metrologiya salasında ilimiy hám injener-texnikalıq kadrlardı tayarlaw ;
Ózbekstan Respublikasınıń metrologiya salasındaǵı xalıq aralıq shártnamalarına ámel etiliwin ústinen qadaǵalawdı ámelge asırıw ;
metrologiya máseleleri boyınsha xalıq aralıq shólkemler iskerliginde qatnasıw kiredi.
“O'zstandart” quramında bir neshe bólimler, sektor, laboratoriya, gruppalar, hár bir wálayat basqarma hám orayları, ilimiy-izertlew institutı, Milliy Etalonlar Orayı sáwlelengen.
“O'zstandart” agentligine qarawlı túrli tarawdıń hám tarmaqlardı óz ishine alǵan, birdey nomdagi bólimler de bar. Bularǵa standartlar hám ónimdi sertifikatlastırıw boyınsha mámleket qadaǵalawı hám ólshew quralların mámleket salıstırıwlovidan ótkeriw hám attestatlash sohaviy bólimleri kiredi.

Standartlar hám ónimdi sertifikatlastırıw boyınsha mámleket qadaǵalawı sohaviy bólimler: salmaqli sanaat, mashinasozlik, jeńil sanaat, jergilikli sanaat hám de agrosanoat kompleksi sheńberinde óz iskerligin ámelge asıradı.
“O'zstandart” agentliginiń ilimiy-stilistik orayı etip, Ózbekstan Respublikasında standartlastırıw, metrologiya, sertifikatlastırıw hám ónim sapasın basqarıw tarawları daǵı izertlew hám qánigeler mamanlıǵın asırıw hám qayta tayarlaw institutı - házirde standartlastırıw, metrologiya hám sertifikatlastırıw ilimiy-izertlew institutı tayınlanǵan.
Sertifikatlastırıw milliy mekememesi tómendegi tiykarǵı jónelisler boyınsha óz iskerligin ámelge asırıp atır :
Respublikada sertifikatlashtirishni qóllaw hám jetilistiriwdiń ulıwma siyasatın islep shıǵıw, nızam shıǵarıwshı hám atqarıw etiwshi tiyisli mámleket keńseleri menen baylanıslardı ornatıw ;
sertifikatlastırıw máseleleri boyınsha basqa mámleket hám xalıq aralıq shólkemlerdiń wákilleri menen, óz-ara kelisim tiykarda baylanıslardı ornatıw, kerek bolsa, bul shólkemler iskerliginde Ózbekstan Respublikasınıń qatnasıwın támiyinlew;
sertifikatlastırıwda birden-bir qaǵıyda hám jumıs tártiplerin belgilew, bularǵa ámel qılıwdıń qadaǵalawı, sertifikatlastırıw nátiyjeleri boyınsha hújjetlerdi informaciyalı maǵlıwmat menen támiyinlew.
ministrler Mákemesiniń 2002 jıl № sheshimin orınlaw jolında “O'zstandart” óziniń wálayat basqarmaların (SMSHM) tuzib, olardıń jumıslarına hartaraflama kómek kórsetip atır. Respublika daǵı sınaq laboratoriyaların akkreditlash jumısları jedel qádemler menen ámelge asırılıp atır. Ferǵana, Qo'qon, Qarsı, Buxara, Samarqand qalalarındaǵı sınaq laboratoriyaları akkreditlanib, házirde olar túrli sınaq ámellerin tiygizbekteler. Tek ǵana Ferǵana daǵı sınaq laboratoriyasında ótkerilgen sınaqlar nátiyjesine kóre “Azot” islep shıǵarıw birlespesi, Quvasoy shını zavodı, Rishton gúzeshilik ónimleri zavodı, “Quvamebel” islep shıǵarıw birlespesi ónimleri muwapıqlıq sertifikatın alıwǵa iye boldı.
“O'zstandart” agentligi quramındaǵı azıq-túlik hám awıl xojalıq ónimlerin tekseriwshi sınaq laboratoriyası akkreditlangan laboratoriyalardan esaplanıp, sol kunge shekem o'nlab, arnawlı bir túrdegi ónimlerge muwapıqlıq sertifikatı berildi.