9-MAVZU. MAKROIQTISODIYOTGA KIRISH Reja: 1.
Makroiqtisodiyot tushunchasi va uning shakllanish tarixi.
2.
―Resurslar-tovarlar va xizmatlar‖ hamda ―daromadlar –xarajatlar‖ning
doiraviy oqimi modeli.
3.
O‗zbekiston iqtisodiyotini barqaror rivojlantirishda makroiqtisodiy
dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish yondashuvlaridan foydalanish.
1. Makroiqtisodiyot tushunchasi va uning shakllanish tarixi. Makroiqtisodiyot atamasi kundalik foydalanishga nisbatan yaqindagina
kiritilgan bo‗lsada makroiqtisodiy tahlil elementlari iqtisodiyot fani bilan deyarli
birga paydo bo‗ldi. Mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishini yaxlit bir jarayon sifatida
tadqiq qilish, unga turli elementlarining o‗zaro bog‗liqligi va o‗zaro ta‘siri xos
bo‗lgan tizim sifatida yondoshish dastlab F. Kene asarlarida uchraydi. Fransiya
qiroli Lyudovik XV saroyi vrachi F.Kene 1758 yilda, milliy mahsulot ishlab
chiqarish jarayoni pul oqimlarining doiraviy aylanishi sifatida tasvirlangan ―Kene
jadvali‖ ni tuzishda ilk bor makroiqtisodiy tahlil elementlarini qo‗lladi.
Makroiqtisodiy tahlilning tamal toshlari, shuningdek, J.B.Sey, L.Valras,
V.Pareto va boshqa olimlar tomonidan XIX asrdanoq qo‗yilgan edi deb ta‘kidlash
mumkin. Keyinchalik, K.Marks o‗zining jami ijtimoiy mahsulot(JIM)ni takror
ishlab chiqarish sxemasi, V.Leontev esa o‗zining tarmoqlararo balansi bilan
makroiqtisodiyotni iqtisodiy nazariyaning alohida bo‗limi sifatida ajralib chiqishi
uchun mustahkam asos yaratishdi.
Makroiqtisodiyot umumiy iqtisodiy nazariyaning bo‗limi hisoblanib, unda
milliy xo‗jalik darajasida iqtisodiyotning fundamental muammolari tadqiq qilinadi.
Makroiqtisodiy nazariyaning ikki ko‗rinishi o‗zaro farqlanadi:
a) pozitiv makroiqtisodiyot;
69
b) normativ makroiqtisoiyot.
Pozitiv
makroiqtisodiyot
real
iqtisodiy
hodisalarni
va
ularning
aloqadorliklarini o‗rganadi.
Normativ makroiqtisodiyot esa qaysi sharoitlar yoki jihatlar maqbul yoki
nomaqbul ekanligini belgilaydi, harakatning aniq yo‗nalishlarini taklif etadi.
Uy xo‗jaliklari, firmalar, davlat va tashqi dunyo
