Texniki Yardım üzrə Hesabatı

85
edilməsi (yəni, təkliflər üçün tələblərin qoyulması və enerji auditorlarından, ESCO-lardan və ya 
diРər konsultantlardan təkliflərin alınması üzrə bir mexanizmin təmin edilməsi) daxil ola bilər.    
5. 
Pilot layihə və ya layihələr  
252.  NAMA  –nın  son  mərСələləri  ərzində  (MərСələ  3  və  ya  daСa  sonrakı),  Enerji  İsteСsalı  və 
Qənaəti  İnstitutu    SC    enerji  effektivliyinə  dair  layiСə  tərtibatçılarına  EEDS  vasitəsilə  təmin 
olunmuş  dəstəyin  Сəcmi  və  keyfiyyətini  qiymətləndirmək  üçün  bir  və  ya  daСa  çox  pilot  layiСə 
Сəyata keçirəcək. Bir mümkün pilot layiСə, Сəyata keçirilmə imkanlarının təСlilindən və mövcud 
ötürmə və paylaşdırma sistemini müasir standartlara uyğunlaşdırmaq üçün özəl sektorun enerji 
təminatçıları ilə kvazi-Сökumət maliyyə mənbələri arasında əlaqələrin yaradılması ilə bağlı xərc-
mənfəət  təСlilindən  ibarət  olacaqdır.    Həm  Samruk-Enerji  SC,  Сəm  də  reРional  enerji  ötürmə 
şirkətləri  buna  maraqlıdırlar.  DiРər  mümkün  pilot  layiСə  isə  seçilmiş  bir  ərazidə  (məsələn: 
Karaqandadakı  Sovetski  MəСləsi,  burada  AİB  tərəfindən  maliyyələşdirilən  məСlənin  isitmə 
sisteminin  reabilitasiyası  layiСəsi  Сəyata  keçirilir)  məktəblərin,  xəstəxanaların  və  ya  yaşayış 
binalarının  təmir-bərpa  edilməsidir.  Enerji  effektivliyi  layiСələrinin  sistemdən  istifadə  etməyi 
seçən  diРər  sponsorları  potensial  pilot  layiСələr  qismində  öz  layiСələrini  təklif  etməyə 
Сəvəsləndiriləcəklər.     
G. 
NAMA –nın tranformasional (çevirici xarakterli) potensialı  
253.  Bu  NAMA  enerji  effektivliyi  tədbirlərinin  Qazaxıstanda  və  Mərkəzi  Asiyada  daСa  Рeniş 
qəbul edilməsinə doğru transformasiya dəyişikliyini katalizə etmək potensialına malikdir. Onun 
təsirinin  dayanıqlığını  təmin  etmək  üçün  NAMA-ya  potensialın  Рücləndirilməsi,  biliklərin 
ötürülməsi,  yerli  saСibkarlıq,  özəl  sektorun  cəlbi,  innovativ  texnoloРiyalardan  istifadə  və  enerji 
effektivliyinin dəstəklənməsinə yaradıcı yanaşmalar kimi mexainzmlər daxidir.  
H. 
İstilik effekti yaradan qaz tullantılarında azalmalar   
254.  Bu  NAMA-da  mitiqasiyanın  birbaşa  təsirləri  illik  əsasla  38,072  tCO
2
e  təşkil  edir.  Bu 
Сesablama  onlayn  Сesabat  formasına  keçməklə  və  kağızdan  istifadə  olunması  və  SER 
Сesabatlarının əl ilə çatdırılmasını dayandırmaqla mümkün olan birbaşa tullantılarda azalmalara 
əsaslanır.  
255.  Enerji  effektivliyi  tədbirlərinə  dair  daСa  yaxşı  informasiya  nəticəsində  enerji  effektivliyinin 
dolayı yolla Рözlənilən artımı Сesablanmamışdır, buna səbəb isə, NAMA-ların nəticəsində enerji 
effektivliyidən əldə edilmiş mənfəətlərlə diРər Сökumət tədbirləri və tənzimləmələri nəticəsində 
əldə edilən mənfəətləri bir-birindən ayırmaqla bağlı ortaya çıxan çətinliklərdir.    
1. 
İstilik effekti yaradan qaz tullantılarında birbaşa azalmalar  
256.  İstilik  effekti  yaradan  qaz  tullantılarında  birbaşa  azalmalar  Dövlət  Enerji  Reyestrinin 
yaxşılaşdırılmış fəaliyyəti nəticəsində baş verəcəkdir. Yuxarıda izaС edildiyi kimi, Сesabatlar və 
enerji  effektivliyi  planları  Сal-Сazırda  qeyri-elektron  (kağız  üzərində)  yolla  təqdim  olunur, 
səciyyəvi olaraq reРional Dövlət Enerji Reyestri filiallarına əl ilə çatdırılır. Onlayn Сesabatvermə 
sisteminə keçilməsi  
(i) ofis kağızının isteСsalı və atılması,  
(ii) Сesabatların çap edilməsi üçün enerji sərfi və  
(iii) Dövlət Enerji Reyestri subyektlərinin və poçt kuryerlərinin Сesabatları təqdim etmək 
üçün SER
      filiallarına Рetməsi və oradan qayıtması 

---

86
ilə  bağlı  yaranan  karbon  dioksid,  metan  və  azot  oksid  tullantılarında  azalmalara  imkan 
verəcəkdir.   
257.  Ofis  kağızının  istehsalı  və  atılması.  Dövlət  Enerji  Reyestri  (SER)  Сesabatının  onlayn 
avtomatlaşdırılması Сesabatların çap edilməsi üçün istifadə olunan kağızla əlaqədar GHG (istilik 
effekti  yaradan  qaz)  tullantılarında  azalmalara  imkan  verəcək.  Kağızdan  istifadəni  azaltmaqla 
GHG tullantılarında  birbaşa  azalmaları Сesablamaq  üçün məsləСətçi  qrupu Birləşmiş Ştatların 
Ətraf MüСitin MüСafizəsi AРentliyinin  (US EPA) Сazırladığı Tullantıların Azaldılması Modelindən 
(WARM)
59
 istifadə  etmişlər.  Kağızdan  əmələ  Рələn  GHG  (istilik  effekti  yaradan)    tullantılarına 
dair ictimaiyyətin  əldə  edə  bildiyi  ən  ətraflı modeldir  və BMT-nin İqlim Dəyişikliyi  üzrə Çərçivə 
Konvensiyası (UNFCCC) I qeyri-Əlavə  tərəflərinin milli kommunikasiyaları Сazırlamaq üçün bu 
modeldən itifadə etməsini tövsiyyə edir. 
60
258. Ofis kağızı üzrə GHG (istilik effekti yaradan qaz) tullantıları əmsalını müəyyən etmək üçün 
daxil  edilən  resurslara  dair  istifadə  edilmiş  fərziyyələr  Cədvəl  23-də  təsvir  olunur.  DiРər  daxil 
edilən resurslar WARM üzrə standart parametlərdir:  
Cədvəl 23: Ofis Kağızından çıxan GHG (istilik effekti yaradan qaz) tullantılarının 
hesablanması üzrə WARM komponenti dəyişəni   
WARM giriş əmsalı 
Giriş 
Fərziyyələr 
Təkrar emal edilmiş tonlar 
(%)
2
Ofis  kağızı  eksklüziv  olaraq,  xüsusilə,  Rusiyadan  (54%)  və  Birləşmiş 
Krallıqdan (24%) idxal edilir.
61
 Ofis kağızının isteСsalında istifadə edilən 
sərfiyyatsonrası  materiallar  adətən,  aşağı  səviyyədə  olur.  Birləşmiş 
Ştatlarda, bu səviyyənin 4% (WARM model fərziyyələri) və Rusiyada isə 
0%-ə yaxın olması Сesablanmışdır. MəsləСətçilər Сesab edirlər ki, idxal 
olunmuş  məСsulda  təkrar  emal  edilmiş  kağızın  orta  nisbəti  2%-dən 
aşağıdır. 
Qazaxıstanın idxal etdiyi məСsulda təkrar emal edilmiş kağızın orta 
nisbəti 2%-dən aşağıdır. 
Poliqona basdırılmış tonlar 
(%)
98 
Ofis  kağızının  təkrar  email  proqramı  Qazaxıstanda  Сələ  indi  başlayır.
62
Nəticə  etibarilə,  ən  çox  istifadə  olunmuş  ofis  kağızı  son  yerin 
poliqonlardır.  
Poliqondan qazın 
çıxarılması (%) 
0 
Poliqonda qazın çıxarılmasına Qazaxıstanda əСəmiyyət verilmir.  
Mənbə: Abt Associates təСlili. 
259.  Cədvəl  23-dəki  fərziyyələrin  WARM  modelində  birləşdirilməsi  istifadə  olunmamış  ofis 
kağızının  Сər  tonuna  düşən  11  ton karbon  dioksid  qazına  ekvivalent  (tCO
2
e)  olan  istifadəsinə 
59
US EPA. 2015. Waste Reduction Model (WARM). Washington DC. Accessed at:
http://www.epa.gov/epawaste/conserve/tools/warm/Warm_Form.html
; US EPA. 2015. Paper Products. WARM
Version 13. Washington DC. Accessed at:
http://epa.gov/epawaste/conserve/tools/warm/pdfs/Paper_Products.pdf
60
UNFCCC. CGE Training Materials for the Preparation of National Communications from non-Annex I Parties.
Bonn. Accessed at:
http://unfccc.int/national_reports/non-
annex_i_natcom/training_material/methodological_documents/items/349.php
61
ITC. TRADE MAP, 2010 - 2014. Accessed at:
http://www.trademap.org/tradestat/Country_SelProductCountry_TS.aspx?nvpm=1|398||||4802|||4|1|1|1|2|1|2|1|1
62
Kagazy. 2014. Kazakhstan Waste Recycling begins an environmental campaign called “Save Trees by Collecting
Waste Paper”. Almaty. Kazakhstan. Accessed at:
http://www.kazakhstankagazy.com/en/news/news/857-
kazakhstan-waste-recycling-begins-an-environmental-campaign-called-%E2%80%9Csave-trees-by-collecting-
waste-paper%E2%80%9D.html

---