Texniki Yardım üzrə Hesabatı

3
sağdakı  sonuncu  sütunda  azaldılma  xərcləri  ümumi  valyuta  (2010-cu  il  üçün  ABŞ  Dolları)  ilə 
verilmişdir.  
6. Təsirazaltma variantları üç növ təsirazaltma tədbirlərinə görə təşkil olunmuş və potensial üst-
üstə düşmə hallarına görə ayrı-ayrılıqda təhlil olunmuşdur: 
(1)  Texniki  təsirazaltma  mini-ssenarisi  –  bu  ssenaridə  hər  hansı  tədbirin  keçirilməsini 
nəzərdə  tutmayan  (no  action)  ssenari  ilə  müqayisədə  bir  təsirazaltma  variantı  fərdi 
qaydada  təhlil  olunur,  məsələn  texnologiyanın  tətbiqində  dəyişiklik,  resursların 
diferensial  idarəçiliyi praktikası, və s.;  
(2)  Təsirlərin  azaldılmasının  qiymətləndirilməsi  mini  ssenarisi  –  bu  ssenaridə  hər  hansı 
tədbirin  keçirilməsini  nəzərdə  tutmayan  (no  action)  ssenari  ilə  müqayisədə  bir 
təsirazaltma variantının ayrıca olaraq qiymətlər nəzərə alınmaqla təhlili nəzərdə tutulur, 
məsələn yanacaq və karbon qiymətlərində dəyişiklik; və  
(3)  Bir  ssenaridə  birləşdirilmiş  təsirazaltma  variantları.  Bu,  bir  və  ya  daha  çox  texniki 
təsirazaltma mini-ssenarilərinin birgə baxılması  deməkdir.  
7.  Cədvəl  1-də  verilən  texniki  təsirazaltma  variantları  retrospektiv  sistemlər  yanaşmasına 
(özündən  əvvəlki  sistemlə  müqayisə  yanaşması)  əsasən  təhlil  olunur.  Bu  zaman,  hər  bir  tona 
görə  emissiyanın  yekun  azalma  potensialı  və  xərci  nəzərdə  tutulan  vairantın  özündən  əvvəlki 
vairantla müqayisi nəticəsində emissiyalardakı azalma və xərclərə əsasən hesablanır. Beləliklə, 
birinci variant
hər hansı tədbirin keçirilməsini nəzərdə tutmayan (no action) ssenari müayisədə, 
ikinci variant isə hər hansı tədbirin keçirilməsini nəzərdə tutmayan (no action) ssenari, üstəgəl 
birinci  ssenari  ilə  müqayisədə  qiymətləndirilir.  Bu,  təsirazaltma  variantları  arasındakı  qarşılıqlı 
əlaqəni izah etmək üçün həyata keçirilir. Nəticə odur ki, əgər əvvəlki təsirazaltma variantlarında 
bir-biri  ilə  üst-üstə  düşən  azaldılma  tədbirləri  olarsa,  bu  zaman  nəzərdə  tutulan  təsirazaltma 
variant  çox  az  və  ya  heç  bir  azalmaya  gətirib  çıxarmayacaqdır.  Məsələn,  ABEMDA-nın  Qısa 
Müddətli  Bərpaolunan  Enerji  Planlarında  nəzərdə  tutulan  təsirazatma  variantları  Bərpaolunan 
Enerji  Hədəfi  çərçivəsində  də  öz  əksini  tapıb.  Buna  görə  də  bu,  hər  hansı  əlavə  emissiya 
azaldılmasına gətirib çıxarmayacaqdır. 
Cədvəl 1: Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanda Texniki Təsirazaltma Mini-
ssenarilərinin Xərcləri və Azalma Potensialı 
Azərbaycan 
Ssenari
Toplanan 100-il İEYQ-
ların Emissiyasının 
a
Azaldılması [tCO
2
e]
Bir Ton üçün
Azalma Xərci [2007 
AZN / tCO
2
e]
Bir ton üçün
Azalma Xərci 
[2010 ABŞ Dolları 
/ tCO
2
e]
Avro 4 Nəqliyyat Vasitəsi Standartları  
12,301,298
-47.7
-70.2
SOCAR Eco-sürücülük
1,926,241
-43.2
-63.6
Kommersiya sahələrində KFL (kompakt 
fluoresyent lampa) işıqlandırma 
44,199,773
-6.3
-9.3
Yaşayış yerlərində KFL işıqlandırma 
76,763,797
-5.8
-8.5
Ümumi torpaq sahəsinin 20%-i meşələrlə 
əhatə olunur 
45,706,558
0.5
0.8
Ümumi torpaq sahəsinin 12.5%-i 
meşələrlə əhatə olunur  
8,466,758
0.9
1.3
İzolyasiya sistemlərinin təkmilləşdirilməsi  
72,144,742
1.0
1.5
Kiçik hidro-elektrik stransiya
33,939,169
1.3
1.9
Torpağın dayanıqlı idarə edilməsi 
12,052,454
2.2
3.3
Yerüstü kül
ək enerjisi 
15,534,982
5.8
8.5

---

4
Samux Kompleksi
4,074,171
6.8
10.0
Bərpaolunan Enerji Hədəfi
2
32,550,700
24.2
35.6
3 MW Small Solar
93,009
28.6
42.0
Bərk kommunal tullantıların enerjiyə 
çevrilməsi  
4,751,891
56.5
83.1
Bi
o
qaz
1,963,020
124.2
182.7
Elektrik Şəbəkəsinin Yenilənməsi 
20,107,941
236.2
347.3
AC (dəyişən cərəyanlı) tipli Dəmir yoluna 
keçid
529,352
325.0
477.8
Günəş enerjisi ilə İsti Su  
1,416,631
379.5
558.0
Sobaların səmərəliləşdirilməsi  
196,768
773.9
1,137.8
Dəmir yolunun Elektrikləşdirilməsi  
91,026
909.4
1,337.1
ABEMDA-nın Bərpaolunan Enerji 
H
ədəfləri 
0
yoxdur
yoxdur
Qazaxıstan 
Ssenari
Toplanan 100-il İEYQ-
ların Emissiyasının 
Azaldılması 
a
[tCO
2
e]
Bir Ton üçün
Azalma Xərci [2010 
KZT / tCO
2
e]
Bir ton üçün
Azalma Xərci 
[2010 ABŞ Dolları 
/ tCO
2
e]
STQ Parkı 
27,295,626
-12,170.7
-82.6
STQ S
ərnişin Avtobilləri 
1,453,274
-2,786.3
-18.9
İstilik Borularının Daha yaxşı İzolyasiyası  
166,006,789
-292.3
-2.0
Kömür yatağı metanın əldə olunması 
94,167,987
-139.5
-0.9
Yeni daha səmərli Evlər  
238,762,921
-43.4
-0.3
Təbii Qaz Enerjisi Hədəfləri (Yaşıl Artım) 
399,039,208
337.0
2.3
CO
2
 Enejidən istifadə üçün maksimal 
səviyyə (Yaşıl Artım) 
404,198,552
507.4
3.4
Daxili İstilik Şəbəkəsinin təkmilləşdirilməsi 
673,820,538
558.4
3.8
İzolyasiya sisteminin təkmilləşdirilməsi 
395,591,779
1,007.6
6.8
Pəncərələrin yaxşılaşdırılması  
77,757,249
1,808.7
12.3
İstilik Paylama Sisteminin Yenilənməsi  
159,352,071
2,877.4
19.5
Alternativ enerji h
ədəfləri 
217,505,879
4,457.0
30.2
Genişləndirilmiş + Optimistik Nüvə 
Enerjisi
3
38,826,060
4,771.7
32.4
Milli Şəbəkənin Rehabilitasiyası  
21,979,657
13,991.4
95.0
Yaşayış yerlərinin LED İşıqlandırılması  
459,737
19,499.8
132.3
Tullantıların Enerjiyə çevrilməsi 
-142,956
yoxdur
yoxdur
Avro 5 Nəqliyyat vasitələri 
-10,237,033
yoxdur
yoxdur
Vaxtında əvvəl utilizasiya 
-31,179,955
yoxdur
yoxdur
2
 Bərpaolunan  Enerji  Hədəfi  Ssenarisi  təsirazaltma  ssenarilərinin  birləşdirilmiş  ssenarisidir  (o,  ABEMDA-nın  qıa 
müddətli planlarını 2020-ci il üçün bərpaolunan enerji hədəfləri ilə bir ssenaridə birləşdirir). 
3
 Bu azaldılma tədbirlərinin təhlilinin məqsədləroinə uyğun olaraq, ümumi azalma xərclərinin bütün təklif olunan nüvə 
genişləndirmələrini əks etdirməsi üçün, Genişləndirilmiş Nüvə Enerjisi və Optimistik Nüvə Enerjisi birləşdirilmişdir.  

---