Texniki Yardım üzrə Hesabatı

67
Cədvəl 37: RETA 8119 layihəsinin Tərtibat və Monitorinq Çərçivəsinə uyğun olaraq Nəticələr 
T
ərtibatın xülasə
si
Baza v
ə
ziyy
ə
tind
ə İcra 
Hədəfləri və Göstəriciləri  
M
ə
lumat m
ə
nb
ə
l
ə
ri v
ə
Hesabatvermə 
mexanizml
ə
ri
N
ə
tic
ə
l
ə
r
Nəticə: 
Hədəf ölkələrdə iqlim 
dəyişmələrinin xərcləri 
haqqında daha yaxşı 
anlayışlar vardır  
İqlim dəyişmələrinin xərcləri 
2015-ci ilə qədər iqlim 
dəyişmələrinin təsirlərinin 
azaldılmasına dair 
UNFCCC-yə təqdim 
olunmuş hesabatda (Milli 
Məlumatlarda) bildirilmişdir  
BMT-nin İDÇK  Milli 
Məlumatlar  
Azərbaycanın  BMT-nin İDÇK  Üçüncü Milli Məlumatlar layihəsində TA 
8119 layihəsi çərçivəsində həyata keçirilmiş iqtisadi təhlillərin 
tapıntlarına istinad olunur.  
Nəticə 1: İqlim 
dəyişmələrinin təsirlərinin 
azaldılması xərcləri 
Azərbaycan, Qazaxıstan 
və Özbəkistanda təqribi 
hesablanmışdır 
Nəticə 2: Azərbaycan, 
Qazaxıstan və 
Özbəkistanda iqlim 
dəyişmələrinin təsirlərinin 
azaldılmasına investisiya 
qoyuluşu imkanları 
müəyyən edilmişdir  
İqlim dəyişmələrinin 
təsirlərinin azaldılmasının 
iqtisadi aspektlərinə dair 
2014-cü ilə qədər 
Azərbaycan, Qazaxıstan və 
Özbəkistan tərəfindən 
dəstəklənən milli hesabatlar  
İqlim 
dəyişmələrinin 
təsirlərinin azaldılmasının 
iqtisadi  aspektlərinə  dair 
milli hesabatlar
İqlim dəyişmələrinin iqtisadi aspektlərinə dair hesabatın hökumət 
səviyyəsində dəstəklənməsi milli tərəfdaşlara təqdim olunacaq 
hesabatda öz əksini tapacaq (2015-ci ilin iyul ayına qədər təqdim 
olunması gözlənilir). 
Azərbaycan Respublikasının BMT-nin İqlim Dəyişmələrinə dair Çərçivə 
Konvesiyasına 2015-ci ilin mart ayrında təqdim etdiyi İlk İkillik 
Yenilənmiş Hesabatda (İYH) TA 8119 layihəsi çərçivəsində aparılmış 
iqtisadi təhlillərin ilkin nəticələrinə istinad olunur. 
a
İYH-nın təqdim olunması BMT-nin İDÇK-nın yeni hesabat tələbidir ki, 
məqsəd Milli Məlumatların hazırlanması zamanı hesabatverməni 
yaxşılaşdırmaqdır.  
Bundan əlavə, Özbəkistanda Uzhydromet LEAP sistemində yaradılmış 
milli hesabatdan ölkənin UNFCCC ilə Üçüncü Milli Kommunikasiyasının 
hazırlanmasında istifadə etməyə başlamışdır. 
Azərbaycan, Qazaxıstan və 
Özbəkistan üçün 2014-ci ilə 
qədər işlənib hazırlanmış 
Müvafiq milli təsir azaltma 
tədbirləri 
Təsirlərin azaldılmasına 
dair milli strategiya
sənədləri 
2015-ci ilin iyulunda yekun seminar zamanı, İqlim Dəyişmələrinin 
İqtisadi Aspektlərinə dair hesabat və dörd NAMA haqqında hesabat 
hələ də AİB və milli tərəfdaşlar tərəfindən baxılmaqda idi.  
Bu arada, milli təfəfdaşlar NAMA-nın müxtəlif alt-komponentlərini 
həyata keçirməyə başlamış və dəstək üçün donorlara çıxış əldə edirlər. 
Nəticədə, 2015-ci ilin yazında, Qazaxıstan üçün Milli Enerji 
Səmərəliliyinə Dəstək Sistemini işləyib hazırlamaq üçün müəyyən 
edilmiş NAMA tələb olunan maliyyənin bir hissəsini Dünya Bankından 
əldə etmişdir. 
İEYQ-ların ölçülməsi və 
monitorinqi sahəsində 60 
işçi təlimləndirilmişdir ki, 
bunların 30%-ni qadınlar 
t
əşkil edir 
Seminar hesabatları 
Bugünə qədər milli səviyyədə qərar qəbul edən 254 nəfər iki regional və 
dörd ölkə səviyyəli seminar vasitəsilə təlimləndirilmişdir. Təlim keçmiş 
mütəxəssislərin 89 nəfərini (və ya 35%) qadınlar təşkil etmişdir. 
İqlim dəyişmələrinin 
Konsepsiya qeydləri 
Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan üçün investisiya konsepsiya 

---

68
T
ərtibatın xülasə
si
Baza v
ə
ziyy
ə
tind
ə İcra 
Hədəfləri və Göstəriciləri  
M
ə
lumat m
ə
nb
ə
l
ə
ri v
ə
Hesabatvermə 
mexanizmləri  
N
ə
tic
ə
l
ə
r
təsirlərinin azalsılmasına 
investisiya qoyulması ilə 
bağlı təkliflər 2014-cü ilə 
qədər işlənib hazırlanmışdır  
qeydlərinin layihəsi bu Yekun Hesabat Layihəsi ilə birlikdə təqdim edilir. 
a
 Azərbaycan Hökuməti. 2014. Azərbaycan Respublikasının BMT-nin İqlim Dəyişmələrinə dair Çərçivə Konvesiyasına təqdim etdiyi İlk İkillik Yenilənmiş Hesabat
,
Bakı, 2014. 
http://unfccc.int/resource/docs/natc/aze_bur1_eng.pdf
Mənbə: TY 8119 layihə sənədləri.

---

69
V. 
ÖYRƏNİLMİŞ DƏRSLƏR VƏ NÖVBƏTİ ADDIMLAR ÜÇÜN TÖVSİYYƏLƏR  
164. Bu Hesabatda RETA 8119 layihəsinin Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanın enerji və 
nəqliyyat  sektorlarında  emissiyaların  azaldılması  imkanlarının  milli  səviyyədə  aparılan  iqtisadi 
qiymətləndirməsinin  nəticələri  verilmiş  və  İEYQ  emissiyalarının  azaldılması  və  ölçülməsinin 
iqtisadi təhlilləri ilə bağlı qərar qəbul edənlərin bacarıqları arıtılmışdır. TY layihəsi  çərçivəsində 
habelə  dörd  NAMA,  eləcə  də  bərpaolunan  eneri,  enerji  səmərəliliyi  və  nəqliyyat  sektorlarında 
iqlim  dəyişmələrinin  təsirlərinin  azaldılmasına  investisiya  qoyuluşu  imkanları  işlənib 
hazırlanmışdır. 
165. TY layihəsi göstərdi ki, hər hansı əhəmiyyətli tədbirlər görmədən, Azərbaycan, Qazaxıstan 
və  Özbəkistan  yenə  də  enerji  təchizatında  əsas  etibarilə  təbii  yanacaqdan  asılı  qalmaqda 
davam edəcəkdir. Bu isə öz növbəsində gözlənilən iqtisadi və əhali artımlarına görə 2050-ci ilə 
qədər  İEYQ  emissiyalarında  artımın  davam  etməsinə  səbəb  olacaqdır.  Lakin,  RETA  8119 
layihəsi hər üç ölkədə müvafiq milli azaldılma tədbirlərin görülməsi üçün xərc baxımından çoxlu 
səmərəli  variantlar  vardır  ki,  bu  ölkələrə  əsasən  təbii  yanacağa  əsaslanan  iqtisadiyyatdan 
uzaqlaşmaqda köməklik edəcəkdir.   
166. Bu vəziyyət az iqlim təsirləri ilə müşaiyət olunan inkişafı təmin etmək üçün resursların və 
enerji  variantlarının  təkrar  nəzərdən  keçirilməsi,  eləcə  də  yaşıl-artım  strategiyalarının  icrası 
imkanlarını vəd edir. Xərc baxımdan səmərəli təmiz enerji texnologiyalarından istifadə və enerji 
səmərəliliyinin  təşviqi,  yanacaq  dəyişikliyi,  az  karbon  emissiya  edən  nəqliyyat  vasitələrindən 
istifadə  bu  məqsədlərin  reallaşdırılmasında  önəmli  rol  oynayır.  Belə  bir  yanaşmanın 
potensialının  düzgün  anlaşılması  prioritet  hesab  olunan  azaldılma  tədbirlərinin  həyata 
keçirilməsində dövlət və özəl sektor maliyyələşdirmələrinin artmasına gətirib çıxaracaqdır. 
167. TY-in  iqtisadi təhlilləri göstərir ki, Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanda mövcud olan 
bir sıra xərc baxımdan səmərəli NAMA-lar onlara öz iqtisadiyyatlarını az və ya heç bir xərc sərf 
etmədən  karbonsuzlaşdırmaqda  kömək  edəcəkdir.  Azərbaycanda  bütün  az  və  ya  orta  xərcli 
texniki  tədbirlərin  görülməsi  “No  action”  (hər  hansı  tədbirin  görülməsi  nəzərdə  tutulmayan) 
ssenarisi  ilə  müqayisədə  2050-ci  ilə  qədər  İEYQ  emissiyasında  12%  azalmaya  gətirib 
çıxaracaqdır (yəni, tCO
2
e üçün < 50 2007 AZN). Bu cəmiyyət üçün ümumilikdə tCO
2
e üçün -
1.3 ABŞ Dollarına  başa gələ  bilər. Özbəkistanda  texniki  azaldılma  tədbirlərin  icrası  2050-ci ilə 
qədər 8% emissiya azaldılmasına gəririb çıxara bilər ki, bunun da social xərci tCO
2
e üçün -17.2
ABŞ  dolları  təşkil  edəcəkdir.  Bu  isə  hər  iki  ölkə  üçün  ÜDM-ə  qənaət  edilməsinə  gətirib 
çıxaracaqdır. Qazaxıstanda az xərc tələb edən tədbirlərin icrası 2050-ci ilə qədər emissiyalarda 
13% azalmaya səbəb olacaqdır. Bunun sosial xərci isə ümumilikdə tCO
2
e üçün 5.2 ABŞ dolları 
olacaqdır. 
168.  Xüsusi  olaraq  cəlbedici  tədbirlərə  aşağıdakılar  daxildir:  Azərbaycanda  Avro  4  nəqliyyat 
vasitələrinə  icazə,  SOCAR  Eco-driving,  kommersiya  və  yaşayış  binalarında  CFL  (kompakt 
fluoresyent  lampa)  işıqlandırma,  kiçik  hidroenerji  qurğuları;  Qazaxıstan  CNG  (sıxlaşdırılmış 
təbiiq  qaz)  nəqliyyat  vasitələrinin  tətbiqi,  istilik  borularının  izolyasiyasının  yaxşılaşdırılması, 
kömür yatağı metanının əldə olunması, və yeni daha səmərəli evlərin tikintisi; və Özbəkistanda 
həm kiçik, həm də böyük hidroenerji qurğularının tikintisi. Bundan əlavə, hər üç ölkədə daha bir 
çox  az  xərc  tələb  edən  tədbirlər  də  vardır  ki  bura  günəş,  külək  və  biokütlə  kimi  bərpaolunan 
enerjilərdən  istifadə  daxildir. Özbəkistanda kiçik hidroenerji  qurğularını, Qazaxıstanda CNG  və 
enerji  səmərəliliyi  və  Azərbaycanda  bərpaolunan  enerji  mənbələrini  təşviq  etmək  üçün  təklif 
olunan NAMA-ların məqsədi onların icrasına maneə olan əngəlləri aradan qaldırmaqla belə xərc 
baxımından effektiv azaldılma variantların tətbiqini sürətləndirməkdir. 

---