Texnologiya 8 Derslik 2017+ Layout 1

85

Növlərə ayırma. Meyvə və tərəvəzlər keyfiyyətinə, yetişmə dərəcəsinə

və ölçüsünə görə növlərə ayrılır. Kənar tullantılar (yarpaqlar, saplaqlar və s.)

təmizlənir, çürümüş, kal, çox yetişmiş, solmuş, əzilmişlər kənarlaşdırılır.

Kompot, marinad və mürəbbələrin hazırlanmasında meyvə və giləmeyvələrin

ölçüsü, rəngi və forması böyük rol oynayır.

Yuma meyvə, tərəvəz və giləmeyvələrin emalında mühüm mərhələdir.

Yuma məhsulların səthində olan çirki, zərərli mikroorqanizmləri və zəhərli

kimyəvi maddələri kənarlaşdırmağın ən etibarlı üsuludur.

Çəkilib qablara doldurma. Çəkilmə xammalın və ərzaq siyahısında

göstərilən əlavələrin lazımi qaydada qoyulması üçün tələb edilən bir

mərhələdir.

Təmizlənmə və doğrama. Təmizləmə zamanı meyvə və tərəvəzlərin

yeyilməyən, zədəli və az dəyərli hissələri – qabıqlar, yarpaqlar, kasayarpaqlar,

saplaqlar, çəyirdəklər, çəyirdək yuvacıqları kəsilib atılır.

Pörtmə xammalın qaynar su və yaxud buxarla emalıdır. Bu zaman

məhsulların təbii rəngi qorunur, onları bankaya kip yerləşdirmək asanlaşır,

üzərinə isti şirə və marinad töküləndə çatlamır və keyfiyyətli konserv əldə

edilir.

Qablama məmulatının hazırlanması. Hazır məhsulu konservləşdirmək

üçün bankalar, şüşələr, taxta çəlləklər, yeşiklər, emallı çənlər və vedrələr tələb

olunur. Doldurulmamışdan qabaq qablama məmulatı isti qida sodası məhlulu

ilə yuyulur və qaynar su ilə yaxalanır. Doldurulmadan öncə qablama

məmulatı sterilləşdirilir.

Sterilləşdirmə nədir?

Sterilləşdirmə  mikroorqanizmlərin (bakteriyalar, göbələklər, viruslar

daxil olmaqla) bütün növlərinin məhv edilməsidir. Bunun üçün yuyulmuş

banka geniş qazanda 5 dəqiqə qaynadılmalıdır. Şüşə və metal qapaqlar, rezin

aralıqlar, tıxaclar da qaynar suda 10–15 dəqiqə sterilizə edilir.

Ev şəraitində sterilizə qaynar suda aparılır. Bunun üçün geniş dibi olan

qazan götürülür ki, içinə eyni ölçülü bir neçə banka yerləşsin. Qazanın dibinə

2,5–3 sm hündürlüyündə taxta və yaxud metal tor qoyulur və üzərinə dəsmal

sərilir. Sonra qazana su tökülür. Әgər banka dəmir qapaqla bağlanırsa, su

tərəvəzlə bir hündürlükdə tökülməlidir. Sterilizə zamanı bankalar nə bir­

birinə, nə də qazanın metal kənarlarına toxunmamalıdır.

 Çap üçün deyil

---

86

Konservləşdirmə, pasterizə edilmə, sterilləşdirmə, pörtmə.

Şüşə qablaşdırma çatlamasın deyə suyun hərarəti konservlərin hərarətin ­

dən artıq olmamalıdır.

Soyudulma. Pasterizə və ya sterilizə bitəndən sonra bankalar qazandan

xüsusi tutqacların köməyi ilə götürülür və içində az miqdarda qaynar su olan

digər qazana yerləşdirilir. Sonra bu qazana ehtiyatla soyuq su əlavə edilir.

Sonra su boşaldılır və yalnız soyuq su tökülür. Bütün bu əməliyyatlar çox

ehtiyatla yerinə yetirilir. Çünki hərarət dəyişikliyindən bankalar çatlaya bilər.

Konservlərin saxlanması. Ev şəraitində ağzı kip bağlanaraq konserv ­

ləşdirilmiş bankaları, adətən, qaranlıq yerdə saxlayırlar. Bu zaman konserv ­

ləşdirilmiş məhsullar öz rəngini və qida dəyərliliyini qoruyub saxlaya bilirlər.

Saxlama zamanı temperatur 4–8°­ni keçməməlidir.

Təhlükəsizlik və sanitariya qaydaları

1. İşə başlamazdan əvvəl əllər mütləq sabunla yuyulmalı, önlük taxılmalıdır.

2. Qablama məmulatlarını əsaslı surətdə yumaq, buxara vermək və ya

sterilləşdirmək lazımdır.

3. Konservləşdirmək üçün ərzaqları diqqətlə seçmək, əzilmiş və zədələnmiş

yerlərini kənarlaşdırmaq lazımdır.

4. Әrzaqları paslanmayan poladdan olan bıçaqlarla təhlükəsiz iş qaydalarına

riayət etməklə təmizləmək və doğramaq lazımdır.

5. Әrzaqları, sterilləşdirmə və bişirmə vaxtını gözləməklə, qaydalara uyğun

qablaşdırmaq lazımdır.

6. Qızdırıcı cihazlarla, sobalarla işlədikdə yanıqlardan qorunmaq üçün çox

diqqətli olmaq lazımdır.

1. Meyvə və tərəvəz nəyə görə konservləşdirilir?

2. Konservləşdirmənin hansı üsulları var?

3. Sterilləşdirmə nədir?

4. Qurudulma nədir?

5. Qıcqırtma nədir?

6. Konservləşdirmədə hansı avadanlıq və qablama məmulatları istifadə

edilir?

7. Nəyə görə konservləşdirilmiş məhsulun ağzı kip bağlanmalıdır?

8. Konservləşdirmə texnologiyası nədən ibarətdir?

9. Pörtmə nə üçün aparılır?

Özünüyoxlama sualları

?

!

 Çap üçün deyil

---

KӘSİKLӘRİN TİKİŞ MAŞININDA ZİQZAQŞӘKİLLİ 

TİKİŞLӘ SIRIQLANMA TEXNOLOGİYASI

Kəsiklərin saçaqlanmasının qarşını al ma ­

ğın ən etibarlı üsulu onların ziqzaq şə killi ti kişlə

sırıqlanmasıdır (şəkil 1).

Qeyd etmək lazımdır ki, ziqzaqşəkilli tiki ­

şin eni və uzunu parçanın növündən asılı ola ­

raq dəyişir (şəkil 2). Әgər parça çox

saçaqlanıbsa, kiçik məsafəli enli tikişlə, az

saçaqlanıbsa, əksinə, böyük məsafəli sıx tikişlə

sırıqlanır. Çox nazik parçalarla işləyərkən,

tikişlər ara 

sında böyük məsafə qoymaqla

tikişin eni azaldılır və maşın naxışsalması üçün

nəzərdə tutulmuş sapdan istifadə edilir. Bu

qaydalara riayət edilərsə, sırıqlanmış kənar sərt

alınmaz. Nazik parçaların kənarlarını ziq 

­

zaqşəkilli tikişlə sırıqladıqda parça büzülür və

dartılır. Bunun qarşısını almaq üçün tikişlə

kəsiyin arasında 5 mm məsafə saxlamaq, sonra

saxlanmış hissəni tikişə yaxın məsafədən kəsib çıxartmaq lazımdır (şəkil 3).

Çox dartılan parçada bəzən bu üsul da kömək etmir və tikiş parçanı büzür.

Bunun qarşısını almaq üçün parçaya tikiş xətti boyunca hər iki tərəfdə

87

24­cü MÖVZU

VII. PARÇANIN EMALI TEXNOLOGİYASI

Şəkil 3. Nazik parçaların 

kəsiklərinin işlənməsi

Şəkil 2. Ziqzaqşəkilli tikişdə 

tikiş arasının eni və uzunu

Tikişin eni

T

ikişin uzunluğu

Şəkil 1. Kəsiyin ziqzaqşəkilli 

tikişlə sırıqlanması

 Çap üçün deyil

---