Topadi. Leksemaning tashqi qobig‘i nomema deb ata- ladi

JIG‘ILDON
1
Qushlarning qizilo‘ngachidagi ovqat 
to‘planadigan va yumshatadigan buqoqsimon keng 
joy. Xo‘rozchaning jig‘ildoni mushtday shishib chiqdi. 
M.Ismoiliy, Farg‘ona t. o. 
2
ko‘chma
Tomoq, qursoq 
(nafs haqida). Jig‘ildon xuruj qilgan yerda vijdonga 
yo‘l yo‘q. Uyg‘un, Hayot qo‘shig‘i. Undan hazar qiling: 
jig‘ildoniga Ular o‘z onasin alishgan inson. Shukrullo, 
Javohirlar sandig‘i.
Ko‘rinyaptiki, “jig‘ildon” so‘zining metaforik ma’no
-
si ko‘chma pometasi ostida berilgan. Demak, seman-
tik kengaytmada ushbu so‘zning birinchi va ikkinchi 
ma’nolari ajratib ko‘rsatilishi hamda ko‘chma tegi ostida 
metaforik ma’nosi berilishi mumkin bo‘ladi.
Ko‘rinadiki, O‘TILda so‘zning ko‘chma ma’nosiga 
ishora qilinadi, ammo ma’no ko‘chish usuli ko‘rsatil
-
maydi. Semantik kengaytmaning ma’lumotlar omborini 
ishlab chiqishda ma’no ko‘chish usullarini ko‘rsatuvchi 
ustunlar kiritish maqsadga muvofiq. Shunda ma’no 
ko‘chishining qaysi usuli mavjudligi semantik kengay-
tmada ko‘rinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Sayfullayeva R. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2009. 
2. Rustamov A. So‘z xususida so‘z. – Toshkent: O‘zbekiston LKSM Markaziy “Yosh gvardiya” nashriyoti, 1987. 
3. Axmedova D.B. Semantik razmetka tizimida ko‘p ma’nolilik va filtr //
Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universitetining 
axborotnomasi, 2020, 1-son. 
4. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. Besh jildli. 1­jild. – Toshkent: O‘zME, 2006. 
5. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. Besh jildli. 2­jild. – Toshkent: O‘zME, 2006.
Xorazmiyning “Muhabbatnoma”si Sharq mum
-
toz adabiyotida noma janridagi ilk turkiy asar hi-
soblanadi. N.Rahmonov shoirning ismi faqat Po‘latjon 
Qayumovning “Tazkirayi Qayyumiy”sida berilganlig
-
ini aytadi. Xorazmiy haqida “Tazkirayi Qayyumiy”da 
qu yidagi ma’lumotlar keltiriladi: “...bu kishi Nozim 
Xorazmiy deb yuritiladurki, o‘zining “Muhabbatnoma” 
nomli yirik asari XIV asrning buyuk klassik yodgori bilan 
tanilmishdur. Shoirning tarjimayi holigina emas, hattoki 
nomi ham zamonamizda ma’lum bo‘lmadi. Lekin asa
-
ri mo‘tabar kitobdur. Bu asar ham Oltin (O‘rda) huk
-
mdorlari davrida yozulmish qadimgi asardur” [1: 22]. 
Shuningdek, tazkirada “Muhabbatnoma”dagi Xo‘jabek 
shaxsi to‘g‘risida ham ma’lumotlar va asardan parcha 
berilgan.
Navoiy o‘zining “Majolis un­nafois” asari birinchi 
majlisida Xorazmiy taxallusida ijod qilgan ikki ijodkor: 
Xoja Abdulvafoyi Xorazmiy hamda Mavlono Husayn 
Xorazmiy haqida yozgan. Anglashiladiki, bular Nozim