Toshkent davlat iqtisodiyot universiti mtu-16 guruh talabasi Abdiqodirov Asliddinning

Boshqaruvdagi beshinchi inqilob

Menejmentning tarixiy taraqqiyoti va shakllanishidagi beshinchi davr (XIX asrning oxirlari XX asrning boshlanishi) “byurokratik menejment” nomi bilan yuritilishi ham ma’lum (byurokrat-to’ra) va nazariy asoslari – “tejamli byurokratlar” kontseptsiyasiga xizmat qiladi.

Uning asosiy natijalari:

– yirik ieriarxik tarkiblarni shakllantirish;
-boshqaruv mehnatlarini ajratish;
– me’yorlar va standartlarni kiritish;
-boshqaruvchilarga majburiyat va mas’uliyatlarni belgilash.
Natijada boshqaruvga yondoshishda quyidagilar shakllandi:
– boshqaruv shakllari va usullari, nazariyalari,tamoyillari ko’rinishidagi bilimlarni tartiblashtirish tizimi – boshqaruv-fan-tizim;
-boshqaruv-san’at – aniq vaziyatlarda fan natijalarini, ma’lumotlarini qo’llashning samarali usullari;
Boshqaruvdagi uchinchi inqilob ishlab chiqarish va qurilishning muvaffaqiyatlari boshqaruvga bog’liq ekanligi bilan bizga ma’lum. Bu boshqaruv ishlab chiqarish sohalari va qurilishni nazorat qilish davlatning boshqaruv usullari bilan qo’shilgan va olib borilganligi bilan menejment tarixida alohida ajralib turadi. Bu davr Novuxodonosora II (eramizdan oldingi 605-562 yy.) ning davlat boshqaruvidan kelib chiqdi.
Boshqaruvdagi to’rtinchi inqilob. Yevropa sivilizatsiyasida sanoatlashgan taraqqiyotning boshlanishi va kapitalizmning paydo (tug’ilishi) bo’lishi – menejmentdagi to’rtinchi davrning (XVII-XVIII) bosh omillari hisoblanadi. Uning natijasida-menejment xususiylikdan (kapitaldan) va professional boshqaruvning tug’ilishidan ajralib chiqdi. Bu sharoitlarning kelib chiqishi natijasida menejmentning tadqiqot faoliyatlari keskin ravishda kengayib ko’p tarmoqlarga aylandi.
Menejment iqtisodiyotda ro’y beradigan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning butun tizimlarida tinimsiz o’zgaruvchanligi bilan xususiyatlanadi.
Boshqaruvdagi juda katta inqilobiy o’zgarishlarga qaramasdan, boshqaruvni rivojlantirish – bu asosan evolyutsion jarayon hisoblanadi.
Shuning uchun ham, boshqaruvning tashkil bo’lish yo’llari va boshqaruvning nazariyasi, amaliyotining rivojlanishi bosqichlari bilan shug’ullanuvchi ko’plab tadqiqotchilar bu evolyutsion jarayonda bir necha muhim tarixiy davrlarni ajratishgan.