Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
304 
gapiradigan va muhokamaning boshqa ishtirokchilari tomonidan tan olinishi mumkin 
bo‗lgan barcha narsalardan foydalanish mumkin. Argumentatsiyaning barcha bu 
elementlari ostida - tasdiqlash, dalillar va dalillar - to‗rtinchi element: poydevor. 
Boshqa nuqtai nazarlarni tan olish faqat argumentni kuchaytiradi. Kuchli dalillar 
bilan qurollangan tanqidiy fikrlovchi hatto bosma so‗z, an'ana kuchi va 
ko‗pchilikning fikri kabi hokimiyatlarga ham qarshilik ko‗rsatishga qodir, uni 
manipulyatsiya qilish deyarli mumkin emas. Bu tanqidiy fikrlashning aksariyat 
ta'riflari asosidagi harakatlar yoki qadriyatlar to‗g‗risida qiyin qarorlar qabul qilish 
uchun oqilona, o‗lchovli yondashuv. [1] 
Mantiqiy fikrlash atamasi Karl Popper falsafasidagi asosiy tushunchalardan 
biri edi. Uning nazariyasiga ko‗ra, har bir tirik organizm muammoni hal qiluvchi rol 
o‗ynaydi. Shu bilan birga, tirik organizm oldindan o‗rnatgan farazlarni tasdiqlash 
yoki rad etish uchun atrofdagi dunyo ma'lumotlaridan foydalaniladi. Popperning 
fikricha, barcha bilimlar insoniy bilimdir. Bu bilim doimo xatolarimiz, noto‗g‗ri 
qarashlarimiz, orzularimiz va umidlarimiz bilan aralashib ketadi. Inson qila oladigan 
yagona narsa bu xatolarni topib, yo‗q qilish orqali haqiqatni izlashdir. Xatolarni 
izlash va yo‗q qilish nazariya va taxminlarni tanqid qilish orqali sodir bo‗ladi. Inson 
o‗zining yoki boshqa odamlarning g‗oyalarini tanqid qilishi mumkin. Har holda, 
haqiqatni izlashning dastlabki sharti gipoteza va nazariyalarni tanqid qilish mumkin 
bo‗lgan shaklda shakllantirishdir. [11], [12] 
Zamonaviy oliy kasbiy ta‘limda nafaqat mutaxassisni kasbiy tayyorlash, balki 
kasbiy faoliyat jarayonida o‗z-o‗zini rivojlantirishga qodir shaxsni shakllantirish 
vazifalari ham qo‗yiladi. Kasbiy ta‘limning shaxsiy yo‗nalishi, tadqiqot materiallari 
shuni ko‗rsatadiki, barcha faoliyat turlarida talabaning tanqidiy fikrlashini 
shakllantirish vazifasi bilan bog‗liq. Ushbu muammoni hal qilishda o‗quvchilarning 
o‗ziga xos yoshi ijobiy rol o‗ynaydi, bu o‗z-o‗zini anglashning ma'lum darajasi, 
shaxsiy fazilatlarni yaxshilash istagi, kelajakni tushunish va kasbiy faoliyatga 
motivatsiyani oshirish bilan tavsiflanadi. Talabalik yoshi shaxsning kasbiy va shaxsiy 
rivojlanishi nuqtai nazaridan o‗ziga xosdir. Yoshlar hayotining ijtimoiy jihati 
ijtimoiy munosabatlarni, o‗quvchining ma'lum bir ijtimoiy guruhga, millatga 
mansubligi natijasida hosil bo‗lgan fazilatlarni o‗zida mujassam etadi. Talabalarning 
mantiqiy fikrlashni shakllantirish jarayoniga motivatsiyasi bilimga bo‗lgan qiziqish 
va intilishni, shaxsning o‗quv va kognitiv faoliyatga yo‗naltirilganligini, uni mustaqil 
ravishda amalga oshirish istagi va ehtiyojini tavsiflaydi. O‗smirlik uchun 
motivatsiyaning quyidagi guruhlari xarakterlidir: kognitiv, kommunikativ, o‗z-o‗zini 
anglash, hayotiy muvaffaqiyatga erishish va muvaffaqiyatsizlikdan qochish uchun 
motivatsiya va boshqalar. Grebenyuk ta‘lim motivatsiyasini "insonni bilimga, bilish 
usullariga ega bo‗lishga, o‗rganish bilan ongli ravishda bog‗lashga va o‗quv 

---