Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
351 
izolyatsiyalanmagan poyabzal, potensial travmatik – baland poshnali, platforma, 
o‗lchamidan kattaroq, kerakli poyabzal hajmi va boshqalar); 
-
ovqatlanishning turi va xususiyatlari (diyetaning yetishmasligi, energetik 
ichimliklar, shakarning yuqori foizini o‗z ichiga olgan ichimliklar, bo‗yoqlar va 
boshqalar; shokolad va boshqalardan foydalanish, yosh organizm uchun zarur 
ovqatlar); 
-
yomon odatlarga rioya qilish (birinchi navbatda chekish) [4]. 
Talabaga nafaqat ruxsat beruvchi kiyim va poyabzaldan foydalanish, qulay his 
qilish balki qulaylik va maksimallikni ham ta‘minlash imkoniyatlarini berish kerak 
bo‗ladi. Sog‗likka ongli munosabat turmush tarzi bilan bog‗liq bo‗lgan moliyaviy 
mezonni hisobga olish imkoniyatini beradi. Talaba sog‗lom turmush tarzi talab 
qilishini tushunishi kerakligi, zarur ma‘lum moliyaviy harajatlar, masalan, sog‗lom 
turmush tarzi uchun oziq-ovqat yoki qulay va sifatli kiyim sotib olishi zarur bo‗ladi. 
Bittasi bilan bog‗liq bo‗lgan eng muhimi psixologik mezondir. Sog‗lom turmush 
tarziga ongli munosabatda bo‗lish muayyan shaxsning shaxsiy ma‘nolari tizimiga 
hayot tarzi bo‗lib ta‘sir qiladi. Bizning nuqtai nazarimizda, bu asosiy mezonlardan 
biri bo‗lib, ularsiz sog‗lom bo‗lish istagi paydo bo‗ladi, aslida sog‗lom turmush tarzi 
oddiygina bo‗lishi mumkin emas. Qiymat mezonlari va o‗z-o‗zini nazorat qilish 
qobiliyati haqida ham xuddi shunday fikr yuritish mumkin.
Sog‗lom turmush tarziga bo‗lgan ehtiyojni takomillashtirish uning yuqori 
raqobatbardoshligini taminlashni, boshqalar orasidagi munosabatni o‗z ichiga oladi. 
Talabalar tomonidan ehtiyojni takomillashtirish zarurligini tushunish sog‗lom 
turmush tarzi, sportga kiritish orqali jismoniy faollikni faollashtirish to‗g‗risida 
yo‗naltirilgan o‗yinlar, ularga hatti-harakatlarini tartibga solish imkonini beradi. 
Talabalarning munosabat xususiyatlarini aniqlash uchun sog‗lom turmush tarzini 
takomillashtirishda foydalanilgan mualliflik anketalari mavjud. Anketalar sog‗lom 
turmush tarzi munosabati xususiyatlarini aniqlash maqsadida yoshlar uchun yozilgan 
ochiq va yopiq savollarni o‗z ichiga oladi.
Birinchi anketa 16 ta elementni yopiq turdagi savollar, ochiq turdagi savollarni 
o‗z ichiga oladi. 
Ikkinchi anketa 10 ta savoldan iborat va faqat voleybol bilan shug‗ullanadigan 
talabalar uchun mo‗ljallangan. Anketalardagi ochiq savollarni qayta ishlash uchun biz 
ekspert baholash usulidan foydalandik. Muallif metodikasi ―Sog‗lom turmush tarziga 
bo‗lgan ehtiyojni, o‗z-o‗zini baholash, hayotning‖ sog‗lom turmush tarziga bo‗lgan 
ehtiyojining umumiy darajasini o‗rganish imkonini beradi. Har bir savol 1 dan 5 
ballgacha baholanadi. Metodologiya 16 ta savolni o‗z ichiga oladi, ularning har biri 
inversiya shkalasiga tushadi (teskari shkala) yoki natijalarni baholash uchun 
to‗g‗ridan to‗g‗ri shkala. To‗g‗ridan-to‗g‗ri o‗lchovlar – 1,8 savollar, 13, 14, 15, 16; 
teskari – 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12. Maksimal raqam mavzudan olishi mumkin 

---