Toshkent davlat transport universiteti

§ 4.5. Yarim o’tkazgich diodlarning chastotaviy xususiyatlari

p-n o’tishning chastotali xossalari unga yuqori chastotali o’zgaruvchan kuchlanish qo’llanilganda p-n birikmasi qanday ishlashini ko’rsatadi. p-n o’tishning chastotali xususiyatlari ikki turdagi birikma sig’imi bilan belgilanadi: to’siq va diffuziya.

4.9-rasm. p-n o’tishda to’siq va diffuziya hodisasi

Birinchi turdagi sig’im - donor va qabul qiluvchi aralashmalarning ionlarining harakatsiz zaryadlari tufayli sig’im. U zaryadlovchi yoki to’siq sig’imi deb ataladi.

(4.1)
Kondensator orasidagi bo’shliqni to’ldiruvchi muhitning nisbiy o’tkazuvchanligi (vakuumda u birga teng);
e₀ -elektr doimiysi, son jihatdan 8,854187817*10^-12 ga teng
S- p-n o’tish joyi;
Ikkinchi turdagi sig’im - diffuziya sig’imi, to’g’ridan-to’g’ri ulanish bilan p-n birikmasi orqali mobil zaryad tashuvchilarning tarqalishi tufayli.
(4.2)
Q - p-n o’tish joyidan oqib o’tadigan umumiy zaryad.
Ekvivalent sxema p-n o’tish.

4.10-rasm.Ekvivalent sxema p-n o’tish.

R_i to’g’ridan-to’g’ri ulanish bilan juda kichik [R_i = (n∙1 - n∙10) Om] va teskari ulanish bilan katta bo’ladi [R_iqay = (n∙100 kOm - n∙1 MOm)].

(4.3)
Agar p-n o’tish joyiga o’zgaruvchan kuchlanish qo’llanilsa, u holda p-n o’tishning sig’imi chastotaning ortishi bilan kamayadi va ba’zi yuqori chastotalarda sig’im to’g’ridan-to’g’ri ulanganda p-n o’tishning ichki qarshiligiga teng bo’lishi mumkin. Bunday holda, qayta yoqilganda, bu sig’im orqali yetarlicha katta teskari oqim o’tadi va p-n birikmasi bir tomonlama o’tkazuvchanlik xususiyatini yo’qotadi.
Xulosa o’rnida p-n o’tishning sig’im qiymati qanchalik kichik bo’lsa, u qanchalik yuqori chastotalarda ishlashi mumkin.
To’siqning sig’imi chastota xususiyatlariga asosiy ta’sir ko’rsatadi, chunki diffuziya sig’imi to’g’ridan-to’g’ri ulanish bilan sodir bo’ladi, p-n o’tishning ichki qarshiligi kichik bo’lsa.