Toshkent davlat transport universiteti

To’g’rilagich diodlari. Diodning asosiy vazifasi - o’zgaruvchan tokni / kuchlanishni to’g’rilash p-n birikmasining volt-amper xususiyatlari tufayli amalga oshiriladi.
Agar diodning faqat bir yo’nalishda oqim o’tishiga imkon beruvchi o’tkazgich ekanligini eslasangiz, to’g’rilagich sxemasi qanday ishlashini tushunish qiyin emas. Ko’rsatilgan sxema bir yarim davrli to’g’rilagich deb ataladi, chunki u kirish signalining faqat yarmini (yarim sikl) ishlatadi.



4.11-rasm. Bir yarim davrli to’g’rilagich sxemasi

Agar to’g’rilangan oqim diodning maksimal ruxsat etilgan to’g’ridan-to’g’ri oqimidan katta bo’lsa, u holda diodlarning parallel ulanishiga ruxsat beriladi.

4.12-rasm. Diodlari o’zaro parallel ulangan to’g’rilagich sxemasi

Har bir tarmoqdagi oqimlarni tenglashtirish uchun birliklardan o’nlab omgacha bo’lgan qo’shimcha qarshilik R_d kiritilgan.

Agar kontaktlarning zanglashiga olib keladigan kuchlanish diodning maksimal ruxsat etilgan teskari kuchlanishidan oshsa, bu holda diodlarni ketma-ket ulashga ruxsat beriladi.

4.13-rasm. Shunt qarshilikda diodlarni o’zaro ulash

Diodlarning har birida kuchlanish pasayishini tenglashtirish uchun bir necha yuz kiloomli shunt qarshiliklari kiritilgan.

Bir yarim davrli to’g’rilagich samarasiz hisoblanadi, chunki biz har bir siklda kuchlanishning yarmini yo’qotamiz, mos ravishda chiqish kuchlanishi yarmiga teng.
Ushbu kamchilikni bartaraf qilish uchun ko’priksimon to’g’rilagich ishlatiladi:



4.14-rasm. Ikki yarim davrli ko’priksimon to’g’rilagich sxemasi.

Ua (+) kuchlanishining musbat yarim davri davomida VD1 va VD4 diodlari ochiq, VD2 va VD3 esa yopiq. Oqim yo’l bo’ylab oqadi: yuqori filial (+), diod VD1, yuk, diod VD4, pastki filial (-).

Ua kuchlanishining salbiy yarim aylanishida VD1 va VD4 diodlari yopiladi, VD2 va VD3 diodlari ochiladi. Oqim (+), pastki novda, diod VD3, yuk, diod VD2, yuqori filial (-) dan oqadi.
Shuning uchun, yuklama orqali oqim ikkala yarim davr uchun bir xil yo’nalishda oqadi. Ko’priksimon to’g’rilagich sxemasi deb ataladi.
Diodli vosita ( ko’priksimon sxema) tomonidan to’g’rilangan signallarni hali DC signallari sifatida ishlatish mumkin emas. Haqiqat shundaki, ularni faqat qutblarini o’zgartirmaslik ma’nosida DC signallari deb hisoblash mumkin. Darhaqiqat, ular haqiqiy doimiy kuchlanishni olish uchun tekislanishi kerak bo’lgan katta miqdordagi "to’lqinli" (doimiy qiymat atrofidagi davriy kuchlanish o’zgarishlari) mavjud. Buning uchun to’g’rilagich sxemasi past chastotali filtr bilan to’ldirilishi kerak.