Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov
Yüklə 18,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ishlab chiqarish vositalari
(sta- nok, mashina, asbob-uskuna, transport vositalari, xomashyo va turli materiallar) yaratilsa, ikkinchi bo‘linmada esa iste’mol buyumlari ishlab chiqariladi. Birinchi bo‘linmada ishlab chiqarishdan chiqqan tovarlar shu yil- ning o ‘zida ikkinchi bo‘linmada va xizmat ko‘rsatish sohalarida ishlab chiqarish vositasi sifatida ishlatilishi mumkin, ikkinchi bo‘linmada 50 yaratilgan tovarlar va nomoddiy soha xizmatlari o ‘z navbatida bi- rinchi bo‘linma uchun zarurdir. Shuning uchun ular o‘rtasida doimo tovar ayirboshlash va boshqa iqtisodiy aloqalar sodir bo‘lib turadi. Sarflanayotgan mehnat ikki xil tavsifga ega bo‘lganligi uchun har qanday mahsulot, shu jumladan, bozor sharoitidagi yoki unga o‘tish davridagi mehnat mahsuli ham ikki xil xususiyatga ega: iste’mol qiy- matiga, ya’ni ma’lum bir naflilikka va qiymatga ega bo‘lib, jonli va buyumlashgan mehnat sarfining ma’lum miqdorini o ‘zida mujas- samlashtiradi. Bu tovaming o‘zaro bog‘liq va hamisha bir-birini taqozo qiladigan ikki tomonidir (bu haqda keyingi bobda batafsilroq to‘xtalamiz). Shuning uchun ham ishlab chiqarish jarayoniga hamisha uning pirovard maqsadi bilan birgalikda qaraladi. Ishlab chiqarishning maqsadi cheklangan resurslardan unumli foydalanib, kishilar ehtiyojini qondirish ekan, uning samarasi tovar va xizmatlaming natural va qiymat jihatdan o ‘sishida, ko‘payishida ko‘rinadi. Shu nuqtai nazardan olganda ishlab chiqarish jarayoni hamisha naflilik- ni, ya’ni iste’mol qiymatini yaratish, ko‘paytirish va qiymatlaming o‘sish jarayoni hisoblanadi, uning asosiy maqsadi esa, iste’mol qiy matini, ya’ni nafli tovami yaratishdan iborat bo‘ladi. Ishlab chiqarishning cheklangan resurslardan foydalangan holda kishilar ehtiyojini qondirishga qaratilishi va shunga zarur bo‘lgan sifat va miqdorda iste’mol qiymati yaratishni bosh maqsad qilib qo‘yishi uning ijtimoiy yo‘nalishini ifoda etadi. Lekin bu umumiy ijtimoiy yo‘nalish aniq kishilaming, tadbirkorlaming manfaati bilan bog‘langandagina amalga oshadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida yoki unga o ‘tish davrida har bir mulk egasi yoki tadbirkor m a’lum miqdor da foyda olishni, sarflangan vositalariga, pul mablag‘lariga nisbatan ko‘proq qiymatga ega bo‘lishni maqsad qilib qo‘yadi. Shuning uchun ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish jarayoni bir tomondan, nafli- likni yaratish jarayoni bo‘Isa, ikkinchi tomondan, qiymatning o ‘sish jarayoni bo‘lib hisoblanadi. Yüklə 18,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|