Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi "botanika" fanidan o
Yüklə 43,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Izogamiya 2.Geterogamiya 3.Oogamiya
- ZAMBURUG‘LAR-Fungi
- 1.VEGATATIV 2.JINSSIZ 3.JINSLI
117 Jinssiz ko‘payish zoospora yoki spora yordamida bo‘ladi. Mas: ko‘k – yashil suvo‘tlari , qizil suvo‘tlarning jinssiz ko‘payishi esa zoosporalar yordamida bo`ladi. Jinssiz ko‘payishdagi zoospora va sporalar hujayralarning reduktsion bo‘lishi natijasida vujudga keladi. Jinsiy ko‘payishda 3 xil tip bor: 1.Izogamiya 2.Geterogamiya 3.Oogamiya Izogamiya tipda ko‘payishda 2 ta morfologik jihatdan o‘xshash, fiziologik jihatidan bir–biriga o‘xshash bo‘lmagan GAMETAlar qo‘shilib ko‘payadi. GAMETA – jinsli hujayradir. Geterogamiya tipda ko‘payishda morfologik va fiziologik jihatdan har xil bo‘lgan gametalar qoshilib ko‘payadi. Bu gametalarning 1 tasi katta, sust xarakatchan bo‘lib, buni Makrogameta deyiladi. 2–xili kichik, tez xarakatchan bo‘lib, buni Mikrogameta deyiladi. Mikrogameta otalik gameta, makrogameta onalik gameta hisoblanadi. Oogamiya tipda ko‘payishda otalik va onalik jinsiy organlari paydo bo‘ladi. Otalik jinsiy organini Anteridiya onalik jinsiy organini Oogamiya deyiladi. Anterediyada spermatozoidlar etishadi. Oogamiyada esa tuxum xujayra rivojlanadi. Anterediya spermatozoidlarni suvga ishlab chiqaradi. Oogamiya xam tuxum hujayralarni suvga ishlab chiqaradi. Spermatazoidlar suvdagi tuxum hujayralar bilan qo‘shiladi. Otalangan tuxum hujayrani Oospora deyiladi. Suvo‘tlarining ko‘payishini Tsenkovskiy, Meer, Kursanov va boshqalar tekshirganlar. 18 SUVO‘TLARINING AHAMIYATI Suvo‘tlari suvning havosinidan tozalab, bilan boyitib turadi. Suvo‘tlari suvda yashovchi hayvonlar uchun ovqat hisoblanadi. Suvo‘tlarining ba’zi turlari odamlar tomonidan ham iste`mol qilinadi. Mas: Laminaria-dengiz karami nomi bilan mashxurdir. Laminarianing bargiga o‘xshash qismi 50 m gacha boradi. SHu qismi ovqatga ishlatiladi. Laminariada oqsil, yog‘ va uglevodlar bor. Suvo‘tlari vitaminlarga ham boy bo‘ladi. Yaponiya, Xitoy va boshqa mamlakatlarda suvo‘tlari bilan er o‘g‘itlanadi. CHunki uning tarkibida N, Br, C va boshqa birikmalar bo‘ladi. Qizil suvo‘tlaridan “agar-agar” degan modda olinadi. Bu moddani mikrobiologiya praktikasida bakteriyalarni rivojlantirishda va o‘stirishda ishlatiladi. Oziq-ovqat sanoatida esa, marmelad tayyorlashda ishlatiladi. Ba’zi qo‘ngir suvo‘tlaridan sifatli elim olinadi. Suvo‘tlaridan olingan Algin preparati engil ich yumshatuvchi ta’siriga ega (algenat natriy). Sariq suvo‘tlarini qoldiqlarini “ trepel” deb aytiladi. Bu modda dinamit tayyorlashda va binokorlikda toshlarni pardozlashda ishlatiladi. Shuning uchun uzoq vaqt chirimaydi. Ko‘k – yashil suvo‘tlarining ba’zi turlari: Anavena va Stratanastoc boshqalar havodagi ni yutish hususiyatiga ega. Ular havodagi ni yutib, erni N li birikma bilan boyitadi. Ko‘k-yashil suvo‘tlari, yashil suvo‘tlari, sariq suvo‘tlari dengizlarda organik cho‘kmalar hosil qiladi. Bu organik cho‘kmalarni Sapropel deyiladi. Sapropel oziq modda va og‘it sifatida katta axamiyatga egadir. Suvo‘tlarining ba’zi birlarida Xlorella deb atalgan antibiotik dori olinadi. Xlorella oshqozon kasali, singa, buqoq, gipertomiya kasalliklariga davo. ZAMBURUG‘LAR-Fungi 1. 18 Mustafaev S.M., Ahmedov O‘.A. Botanika. – T.: O‘zbekiston, 2005.- 435 b. 118 Zamburug‘lar er yuzida juda ko‘p tarqalgan o‘simlik bo‘lib, hozirgi kunda 100000 xil turi ma`lum. Zamburug‘lar asosan quruqlikda, ba`zilari esa suvda yashaydi. Zamburug‘lar oziqlanishi jixatidan geteratrof organizimdir. Geteratrof oziqlanish o‘z galida ikkiga bo‘linadi. 1. Parazit holda ovqatlanish 2. Saprofit holda ovqatlanish Parazit holda ovqatlanish tirik organizm hisobiga, saprofit holda oziqlanish o‘lik organizm hisobiga bo‘ladi. Zamburug‘larda xlorofill donachasi bo‘lmaydi. SHuning uchun ham o‘zlariga o‘zi ovqat tayyorlay olmaydi. Zamburug‘larning tanasi GIF deb ataladi. Giflar bir hujayrali yoki ko‘p hujayrali tarmoqlangan yoki tamoqlanmagan bo‘ladi. Giflarning eni 1-1,5 mm, bo‘yi esa bir necha metrgacha bo‘lishi mumkin. Giflar asosan monopodial, qisman simpodial o‘sadi. Giflarning hujayra po‘sti xitin moddasidan tuzilgan. Hujayralari 1ta yadroli yoki ko‘p yadroli bo‘ladi. Hujayrada oziqli modda sifatida glikogen va yog‘ tomchilari to‘planadi. Giflarni yig‘indisi mitseli deb yuritiladi. Zamburug‘larning tanasi yoki mitseliyasi ochiq yoki yopiq erda taraqqiy etadi. Ochiq erda taraqqiy etsa, ekzogen, yopiq joylarda taraqqiy etsa endogen deyiladi. Zamburug‘larda qoplovchi, o‘tkazuvchi to‘qimalari bo‘lmaydi. Ularda faqat chiqaruvchi to‘qima, ba’zilarida sutli naylar bo‘ladi. Chiqaruvchi to‘qimada oshlovchi modda-dubil hamda smolaga o‘xshash modda chiqarilib turadi. Sutli naylarida zaxarli modda alkaloidlar va boshqa moddalarni uchratish mumkin. Zamburug‘lar 1 yillik, 2 yillik, hamda ko‘p yillik bo‘ladi. Zamburug‘larning ko‘pchiliga 2 yillikdir. Zamburug‘lar 3 xil yo‘lda ko‘payadi: 1.VEGATATIV 2.JINSSIZ 3.JINSLI Vegetativ ko‘payishi Oidio kurtaklanib va Xlomdosporalar yordamida bo‘ladi. Ba’zi bir zambrug‘larda vegetativ ko‘payishda kurtaklanib ko‘payadi. Bunga achitqi zamburug‘ini misol qilish mumkin. Jinssiz ko‘payish sporalar yoki zoosporalar yordamida bo‘ladi. Suvda yashaydigan zamburug`lar zoospora tuzib ko‘payadi. Quruqlikda yashaydiganlari esa spora hosil qilib ko‘payadi. Sporalari nihoyatda mayda, quruq va ko‘p miqdorida tayyorlanadi. Masalan: SHAMPINION deb atalgan zamburug‘ ikki sutkada ikki mlrd spora hosil qiladi. Yüklə 43,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|