Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika universiteti Tabiiy fanlar fakulteti kechki Geografiya oʻqitish metodikasi

«Qalmoqqir» va «Yoshlik-1» kelajaki: “Yoshlik-1” konini o'zlashtirish ishlari jadallik bilan olib borilmoqda. Mazkur investitsiya loyihasi Prezidentimizning 2017 yil 1-martdagi PQ–2807-son qaroriga muvofiq amalga oshirilmoqda.
Unga ko'ra, I-bosqich – 2021-2025 yillarni qamraydi va 290 ming tonna mis katodi, 38 tonna oltin va 203 tonna kumush;
II-bosqich – 2024-2028 yillarni qamraydi va bu davrda 400 ming tonna mis katodi, 50 tonna oltin va 270 tonna kumush metallari ishlab chiqarishga erishiladi. Kelgusida Qalmoqqir kar'eri va "Yoshlik-1" koni birlashib ketadi

4-Rasm Koning 2022-yilgi korsatkichlari
Ohak tosh koni 1985-yildan beri ishlab kelmoqda. Konni karyerda oʻzlashtirish 2 blok yoʻnalishidagi 4-3 blokdan boshlangan. 1994 yilda karyer 1-blok chegarasiga yaqinlashdi. Ohaktoshlar balandligi 10 m gacha bo'lgan pog’onalarda burg'ilash va portlatish yordamida qayta ishlanadi. 1, 2, 3 va 7 bloklarning ohaktoshlari qatlamlari sharqqa 50-65° burchak ostida, 4-5 blok shimolga 10-15° va 6 blok gʻarbga 15-20 burchak ostida egilgan. °. Ohaktoshlarning eng katta qalinligi uchinchi blokdagi 17-skvajinada (123 m), eng kichiki - oltinchi blokdagi 20-sonli skvajinada (42,5 m) aniqlangan. Ikkinchi blok eng murakkab geologik tuzilishga ega. U uchburchak shaklga ega va F1, F2 va F3 nosozliklari bilan chegaralangan. Ushbu blokning shimoliy qismi F1 va F19 yoriqlari orasiga ko'tarilgan va 39, 42-sonli burg’i quduqlari tomonidan qayd etilgan devon dolomitlaridan tashkil topgan (2-rasm, 3-rasm, VIII bo'lim). Ushbu dolomit to'sig'i karyerning konfiguratsiyasini, ayniqsa uning rivojlanishining so'nggi bosqichida, 1 va 3 bloklarda ohaktoshning rivojlanishida hosil bo'lgan ikkita chuqur o'rtasida 30 m balandlikda istmus hosil qilib, karyerning konfiguratsiyasini sezilarli darajada murakkablashtiradi (4-rasm). +660 m.7 gacha bo'lgan konning shimoli-g'arbiy qismidagi blok asosiy ochiq karyer bilan birgalikda yuqoridan pastgacha qazib olinadi.
5 va 6-bloklarni o'zlashtirish jarayonida 46-36-47 skvajinalar orasidagi oldindan o'rganilgan qismdagi 3, 4 va 8-bloklardagi ustki yonboshlarni o’rganishni yakunlash kerak bo'ladi.
Foydali qatlam ichida tik choʻkuvchi qizil-jigarrang siyenit toʻgʻonlari kuzatiladi. Bu jinslar ichki qatlam sifatida konning janubida, chiqish yo'li bo'ylab joylashgan otvallarga olib tashlanadi. Kon 660 m gacha bo'lgan to'liq qazib olish chuqurligigacha suv ostida qolmagan. Keryerda infratuzilma rivojlangan – avtomobil yo'llari, elektr va suv ta'minoti, tog'-kon texnikasiga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash xizmatlari, shuningdek qazib olish tizimi.
Korxona zarur miqdorda 61,0 t.m.lik xom ashyoni qazib olish uchun yetarli darajada tog'-kon uskunalari va mexanizmlari bilan ta'minlangan. Agar kerak bo'lsa, katta kapital qo'yilmalarsiz mehnat unumdorligini 1,5 - 2 barobar oshirish mumkin.
Ularni qazib olish uchun karyerda tog‘ jinslarini yumshatish maxsus portlatish bilan shug’ullanadigan korxona tomonidan bosh korxona – “Olmaliq KMK” bilan tuzilgan shartnoma asosida amalga oshirilayotgan burg‘ilash va portlatish ishlari yordamida amalga oshiriladi.
Loyihaviy karyer davom etayotgan kon ishlari konturini, shuningdek, tozalangan geologik va kon xususiyatlarini hisobga olgan holda qurilgan.
1985 yildan beri amalga oshirilgan mavjud qazib olish ishlari natijasida kon quyidagi belgilar bilan gorizontlargacha ochildi: + 760 m; + 750 m; +740 m va +730 m.
Konda ichki transheyalar o'tkazildi, ular bo'ylab kommunikatsiyalar - elektr ta'minoti va transport yo'llari yotqizildi.
Ohaktosh koni Toshkent viloyatining Piskent tumani hududida joylashgan boʻlib, Qurama tizmasining shimoliy yon bagʻirlari etaklarida joylashgan. Kon Sovuq buloq karbonatli jinslar massivining shimoliy tarmogʻi boʻlgan Tutbuloq karbonat massivi bilan chegaralangan.
Kon Tutbuloq massivining janubiy yonbag'irlarida uzunligi 800 m, eni 200 m gacha bo'lgan 0,16 km² maydonni egallagan. Konning shimoli-g'arbiy qismida vulkanogen jinslar orasida ksenolit bo'lgan ohaktoshlarning alohida bloki (7-C1) mavjud. Konning sharqiy chegarasi Sassiq-buloq soyi boʻlib, uning yuqori oqimida oqim tezligi 0,3-0,41 l/s boʻlgan shu nomdagi kichik buloq bilan oʻralgan. Sassiq-buloq soyi Sovuq buloq soyining chap irmogʻi hisoblanadi. Konning relyefi qoyali toshlardan iborat. Mutlaq balandlik belgilari sharqda 660 m dan gʻarbda 818 m gacha o’zgaradi.
Mintaqaning iqlimi keskin kontinental. Havoning maksimal harorati +41 ° ga etadi, minimal -18,8 ° gacha tushadi. Oʻrtacha yillik havo harorati 11,3° dan 14,4° gacha. Yillik yogʻin miqdori 274,8 dan 754,4 mm gacha, oʻrtacha 478 mm. Ularning eng katta qismi (80% gacha) kuz-bahor mavsumiga to'g'ri keladi. Yilda yogʻingarchiliksiz kunlar soni 285 kunga yetadi. Hududda shimoli-sharqiy yoʻnalishdagi shamollar sekundiga 2-5 m tezlikda esib turadi. Iqlim haqidagi ma'lumotlar Obliq meteorologiya stansiyasi ma'lumotlaridan olingan.
Seysmik rayonlashtirishga muvofiq, kon sakkiz balli zilzilalar zonasida joylashgan.
Mineral oʻgʻitlar ishlab chiqarish boʻyicha kimyo zavodi, Oxangaron sement-shifer zavodi, Olmaliq kon-metallurgiya kombinati kabi yirik kon va qayta ishlash korxonalari mavjud boʻlganligi sababli hudud iqtisodiy rivojlanganligi bilan ajralib turadi.
Tuman elektr energiyasi bilan Angren va Yangi Angren GRES laridan ta'minlanadi. Sovuq buloq karyeri kon chegarasidan 600 m shimoli-sharqqa oʻtuvchi yuqori voltli elektr tarmogʻidan quvvat oladi.
Konning transport sharoitlari qulay. Kondan 0,5 km shimolda Sariq-Cho’qqi mis konini Olmaliq shahridagi AGMKning qayta ishlash zavodi bilan bogʻlovchi avtomobil va temir yoʻl yoʻllari bor. Karyerdan ohaktoshni ohak zavodiga yetkazib berish ohak zavodi asfalt yo'liga chiqish bilan kon ichidagi beton yo'l bo'ylab 6,5 km masofada avtomobil yo'li bilan amalga oshiriladi. Olmaliq – Ohangaron temir yoʻlidan ohak zavodiga sostav joʻnaydi.
Ohak zavodini maishiy va ichimlik suvi bilan ta'minlash manbalari Ohangaron daryosining yer osti (kanal osti) suvlari hisoblanadi. Olmaliq shahrini ichimlik suvi bilan taʼminlash Angren vodiysining past tekislikli ayvonlarida joylashgan skvajinalardan suv olish hisobiga taʼminlanadi.
Ohaktosh koni Olmaliq rudali hududida joylashgan boʻlib, u geologik tuzilishini yuqori darajada bilishi bilan ajralib turadi. Olmaliq GRE 50 yildan ortiq vaqtdan beri mintaqaning mis va polimetall rudalarini o'rganib kelmoqda. Viloyatda noruda xomashyosi bo'yicha ham katta hajmdagi qidiruv ishlari olib borildi.
Dastlab faqat karbonatli jinslar o'rganiladi. 1954 yilda Olmaliq geologiya boshqarmasi tomonidan polimetall rudalarni qidirish jarayonida Sovuq buloq hududidagi 1:10 000 masshtabda geologik tadqiqot ishlari olib borilib, uning davomida karbonatli jinslarning Sovuq buloq (Tutbuloq) tashuvchisi aniqlangan. Shu yili Olmaliq ohak zavodi uchun Sherobod ohaktosh koni kashf qilindi. Ohaktosh zaxiralari TKZ tomonidan tasdiqlangan (UzGGU protokoli 14.10.1954 yildagi 699-sonli) A+B+C toifalari boʻyicha 2254 ming tonna miqdorida. Ohaktoshning tasdiqlangan zahiralarini oʻzlashtirish munosabati bilan 1972-1973 y. AGMKning texnik topshirigʻiga binoan Ximgeolnerud ekspeditsiyasi Sherobod konida qoʻshimcha qidiruv ishlarini, Sovuq buloq konida esa yer yuzasidan ohaktoshlarni aniqlash va oʻrganish maqsadida qidiruv va baholash ishlarini amalga oshirdi. Sherobod konida qo‘shimcha qidiruv ishlari natijalariga ko‘ra B+C1 toifalaridagi ohaktosh zahiralari 4,9 mln.t., shu jumladan «A» sinfidagi ohaktoshlar — 1,8 mln. 3,1 mln.t. (1973 yil 30 noyabrdagi 1013-sonli TKZ bayonnomasi). 01.01.1989 yil holatiga ko'ra ohak ishlab chiqarish uchun ohaktoshning qolgan balans zaxiralari "B" asosiy sinfida 1667 ming tonnani tashkil etdi. Shundan 1350 ming tonnasi eski Sherobod qabristoni joylashgan shimoli-g‘arbiy hududda joylashgan bo‘lib, bu zahiralarni ishlab chiqish amalda imkonsizdir.
1962-1964 yillarda Angren geologiya xizmati ushbu hududdagi eng yirik Urgaz konida alumina ishlab chiqarish uchun oqim sifatida ohaktoshlarni dastlabki va batafsil qidiruv ishlarini olib bordi (21). GKZ Urgaz konining ohaktosh zahiralarini tasdiqladi toifalar (ming tonnada): B - 22769,1 va C1 - 58059,4, balansdan tashqari C1 - 15503 (12.03.1965 yildagi 4555-sonli daqiqalar).
1978 yilda Urgaz konining ohaktosh zaxiralari Oxangaron sement zavodi uchun zahira xomashyo bazasi sifatida sement xomashyosi sifatida qayta baholandi.
1972-1975 yillarda Sovuq buloq konida, OKMKning texnik topshirig‘iga asosan, Ximgeolnerud ekspeditsiyasi Shirobod konida zahiralar cheklanganligi sababli Olmaliq ohak zavodi uchun zahira xomashyo bazasini yaratish maqsadida ohaktoshning dastlabki va batafsil qidiruvini amalga oshirdi (19). ). Sovuq buloq konida olib borilgan qidiruv-qidiruv ishlari natijalariga ko'ra, TKZ A sinfidagi ohak ishlab chiqarish uchun mos bo'lgan ohaktoshning geologik zaxiralarini toifalar bo'yicha quyidagi miqdorlarda (TKZ RU protokoli 17.06.1975 yildagi 1027-sonli bayonnomasi) ming tonnada tasdiqladi: B - 4926, C1 - 6588,2, B + C1 - 11514,2, C2 - 8175,6. Bu zahiralar 4 blok (1-4) bo‘yicha tasdiqlangan bo‘lsa, 5, 6-bloklarda yetarlicha qidiruv ishlari olib borilmayotganligi sababli zaxiralar tasdiqlanmagan, 7-blokda esa C1 toifadagi zahiralar xuddi shu sabab bilan C2 toifasiga o‘tkazilgan.