H.
Х
.
Т
ursunov.
Т
uproqshunoslik
155
42-bob. Tuproqning pestitsidlar va og‘ir metallar bilan ifloslanishi
Hozirgi kunda qishloq xo‘jaligida kimyoviy preparatlarning 1000
dan ortiq turlari ishlatiladi. Ular juda harakatchan bo‘lib, tuproq
mikroorganizmlari, o‘simlik, oziq-ovqat va
chorvachilik mahsulotlari
orqali inson va hayvonlar organizmiga o‘tib, turli kasalliklarni vujudga
keltiradi. Qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan yerlarning 50-60% i pestitsidlar
bilan ifloslangan. Pestitsid birikmalarining parchalanish davri birnecha o‘n,
yuz, hatto ming yillarni tashkil etadi. Qishloq xo‘jaligida
ishlatiladigan
pestitsidlarning me’yori 100g/ga dir, AQSHda sug‘oriladigan tuproqlarga
solinadigan pestitsid mehyori 200 g/ga, Rossiyada 2 kg/ga, O‘zbekistonda
esa paxtachilikda 37 kg/ga ni tashkil qiladi. Sug‘oriladigan yerlarning 60-
70% maydoni og‘ir
metallar, ya’ni qo‘rg‘oshin, simob, ftor, rux, mis,
kadmiy va boshqa metallar, birikmalar bilan ifloslangan.
O‘simlik zararkunandalari va kasalliklarga qarshi kurashda juda ko‘p
turli kimyoviy moddalar - pestitsidlar ishlatiladi (21-rasm).
Paxtachilikda ekologik vaziyatni buzuvchi sabablaridan biri - bu har
gektar paxta maydoniga sepiladigan zaharli moddalar. G‘o‘zaning begona
o‘tlariga qarshi ishlatiladigan gerbitsidlar,
zararkunandalarga qarshi
ishlatiladigan insektitsidlar, paxta terimi oldidan barglarni to‘kish
uchun
ishlatiladigan defoliantlar – bularning barchasi dalaga tushib ekologik
vaziyatni yomonlashtirmoqda. Yuqorida keltirilgan
kimyoviy moddalar
tuproq va atrof muhitni ifloslab, oziq zanjiriga o‘tishi
orqali insonlar
sog‘ligiga hamda ekologik vaziyatga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda (22-rasm).
Dostları ilə paylaş: 
