Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ahıska Türkleri: Bitmeyen Bir Göç Hikâyesi
11 Varenikovksiy köyünde Türklere yönelik pogrom 11
20 aile Krasnodar'ı terk ederek Türkiye'ye göç etti. 1994-1996 döneminde önemli sayıda Ahıskalı Çeçenistan savaşının ortasında kaldı. Savaş yerlerinden göç etmek zorunda kalan Ahıskalılar Stavropol'un sınır bölgelerine yerleşti. Mart 1995'te Ahıskalılara yönelik polis- kazak
12 ortak baskınları yapılmaya başladı ve aralıklarla devam etti. 1995 yılında 250 aile daha Krasnodar'ı terk etmek zorunda kaldı [Kuznetsov 2007: 148]. 2002 yılı nüfus sayımının ardından Rus basını iftiharla Rusya’nın ABD ve Almanya’dan sonra göçmen yoğunluğu en fazla olan üçüncü ülke olduğunu duyuruyordu. Rusya 1989-2002 yılları arasında 11 milyon göçmen almıştı. Bu dönemde Rusya vatandaşlığı alan Ahıskalı sayısıysa 15-17 bin arasındaydı ve Krasnodar’da yaşayan Ahıska Türklerinin büyük çoğunluğu, son sayfasında geçici kayıt damgası bulunan eski Sovyet pasaportu taşıyordu. 2002 yılında değişen vatandaşlık kanunundan sonra geçici kayıt yaptırmak bile neredeyse imkânsız hâle geliyor ve ülkeyi tamamen terk etmeyi gerektiriyordu [Koriouchkina 2009: 39-40, 44]. Ahıskalıların Krasnodar’a göç etmesinden rahatsızlık duyan yerel otoriteler onlara yönelik özel kararlar kabul ederek onların temel haklarını sınırlıyordu. Mülkiyet ve çalışma haklarına sınırlamalar getirilmiş, sosyal ve sağlık güvencesinden yoksun bırakılmıştılar. Evlenmek isteyenlere resmi nikâh kıyılmıyor, yeni doğan çocukların doğum belgelerinde babaları ile ilgili bilgilere yer verilmiyor, pasaport veya diğer kişisel belgeler temin edilemiyor, orta öğretimden sonra eğitimlerine devam edemiyorlardı. Yerel otoritelerce periyodik olarak korkutma, yıldırma ve kovuşturma kampanyaları düzenleniyor ve yapılan etnik temizlik resmi olarak itiraf ediliyordu: “ Ahıskalılara, onları gitmek zorunda bırakmak için dayanılmaz hayat koşulları hazırlanıyor ” [Osipov 2004b: 7]. Yerel yöneticilerin çabaları kısmen de olsa başarılı olmuş ve Ahıska Türkleri son çare olarak bölgedeki durumu ABD’nin Rusya’daki makamlarına iletmiştirler. 2004 yılına gelindiğinde ABD yönetimi, Ahıska Türklerinin ABD'ye iltica etmesini sağlayacak göç programını açıklamıştır. Programa göre 2004 yılından itibaren Ahıska Türkleri ABD'ye mülteci statüsünde kabul edilecekti ve bunun için bazı kriterler gerekiyordu: Başvuru sahibi etnik olarak Türk olduğunu kanıtlamalı, 2004 yılından önce Krasnodar'da yaşadığını kanıtlamalı, Özbekistan'dan kaçmış olmalı ve RF'de tam entegrasyon konusunda zorluklar yaşamış olmalı idi
[Swerdlow 2006: 1864]. 2004 yılına kadar Krasnodar’da 11.999 Ahıskalı yaşamaktaydı. Bunların sadece 4.943’ü Rusya vatandaşı iken 744 kişi göçmen kartı almış eski SSCB vatandaşıydı. Şubat 2005 itibariyle Rusya vatandaşı olmayan ve Rus vatandaşlığından imtina eden yaklaşık 21.000 kişinin (6.018 aile) ABD’ye mülteci olarak gitmesi kabul edilmişti. Bununla birlikte RF’nin Stavropol, Rostov ve Volgograd bölgelerinden ve Kabardina-Balkar ve Kalmıkya Özerk Cumhuriyetlerinden 10 bin civarında kişi ABD’ye gitmek için başvuruda bulunmuştu. Krasnodar bölge yönetiminin verilerine göre 2005 yılında Krasnodar’dan 5.031 Ahıskalı ABD’ye göç etmiştir. Bu rakam 2006
11
Pogrom : Dinî, etnik veya siyasî sebeplerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir. Bu şiddet hareketleri genellikle ev, işyeri veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur. 12 Kazakların kökenine ilişkin çok farklı görüşler bulunmaktadır. En yaygın görüş, Kazakların çoğunun Doğu Slav kökenli olduğu, ancak zaman içinde Tatar, Rus, Ukrain gibi farklı etnik unsurların da bu grubun bir parçası hâline geldiğidir. Aslında etnik olarak heterojen olan Kazaklar yaşadıkları bölgenin adıyla anılmaktadır. Krasnodar bölgesinde bulunan Kazakların - çoğunlukla Kuban Kazakları- Osmanlı-Rus savaşlarına dayanan Türk karşıtı tutumları Ahıska Türklerine yönelik olumsuz yaklaşımlarının kökenini oluşturmaktadır.
İbrahim Hasanoğlu
12 yılında 9.314’e, 31 Ocak 2007’deyse 10.852’ye çıkmıştır. Bunların %58’i RF vatandaşı iken, %41’i RF vatandaşı değildi (vatansızdı) [Mamayev 2012: 286-287]. ABD'ye Rusya'nın Krasnodar bölgesinde yaşayan yaklaşık 12 bin Ahıska göç ederken yaklaşık 100 bin Ahıskalı hâlâ Rusya'da yaşamaya devam etmektedir. 13
yaklaşık 60 şehre iskân edilmişlerdir. ABD’deki Ahıskalı nüfus bir mülteci programı kapsamında gelişigüzel dağıtıldıkları ve henüz yerleşme aşamasında bulundukları için son derece hareketli bir nüfustur. Mesela Colorado’ya ilk yerleştirildiklerinde 130 aile olan Ahıskalıların yarıdan fazlası tekrar başka eyalet ve şehirlere göç etmiştir [Alptekin 2012: 54] . Yaklaşık 200 yıldır sürgün ve yer değiştirme politikalarından ötürü hayatta kalma mücadelesi veren Ahıska Türklerinin ABD’de görece arzu ettikleri bir ortam içerisinde bulundukları görülmektedir. Ancak kültürün yaşamın her boyutuyla ilişkisi nedeniyle sürgünün izleri hafızalarda taşınmakta ve kendisini kimlikle ilintili formlar içerisinde sıklıkla hissetmektedir. Sürgün bilinci ve gelecekle ilgili kaygılar mevcudiyetini korurken bu durum vatandaşlık hakkı ve yerleşme imkânlarının elde edilmesiyle biraz yumuşamış görünmektedir. Temel sorunsal ise içe dönük sosyal yapıların oluşma tehdididir ve orta yaş kuşağı ve üzerinin dış gruplarla ilişkisi yok denecek kadar azdır [Kolukırık 2011: 184] .
ABD dışındaki Ahıska Türklerinin önemli bir kısmı tarafından üçüncü bir sürgün olarak değerlendirilen Amerika'ya göç, Amerika'daki Ahıska Türkleri tarafından çoğunlukla son derece farklı anlatılmaktadır. Herhangi bir kimlik belgeleri olmadığı için Krasnodar'da hiçbir yere gidemeyen Ahıska Türkleri için Amerika'ya göç, elbette bir çaresizliğin sonucudur ki, bunu zaten kendileri de dile getirmişlerdir. Ancak vatan ve akraba hasretini çekmeye devam etseler de, sadece insan olmaktan dolayı Amerika'da otomatik olarak sahip oldukları hakların mutluluğunu yaşadıklarını da açıkça ifade etmektedirler. Yapılan etnografik çalışmalarda elde edilen verilere göre, akraba hasretini teknolojinin sağladığı olanaklarla veya onları ziyaret ederek gidermeye çalışan Ahıska Türkleri, toplumsal ağlarını, kültürlerini ve geleneklerini muhafaza etme çabasından hiç vazgeçmemektedirler [Aydıngün vd. 2014: 129-130].
6. Türkiye'ye Göç Ahıskalıların Türkiye'ye göçü iki döneme ayrılabilir. İlki Ahıska'nın Rus hâkimiyetine girdiği 1829 yılından Cumhuriyet’in kurulduğu 1923 yılına kadarki dönemi kapsamaktadır. İkinci dönem ise SSCB'nin yıkıldığı 1991 yılından günümüze kadar devam eden göç sürecidir.
6. 1. Edirne Antlaşması'ndan Bolşevik Devrimi'ne Bu dönem Ahıska Türklerinin Anadolu'ya göç sebepleri büyük oranda diğer Kafkasya halkları ve hatta Kırım Tatarları'nın göçleriyle benzerlik göstermektedir ve daha ziyade itici etkenlerin ön planda olduğu görülmektedir. Yani Rusya'nın göç etmek zorunda kalanlara karşı yürüttüğü politikalar göçün temel etkenidir. Saydam [2010: 81] , hem Kırım hem de Kafkas göçlerine yol açan temel sebepleri şu şekilde belirtmektedir: Rusya’nın buradaki unsurlara
13 2010 yılı sayımlarına göre Rusya'da 105.058 “Türk” ve 4.825 “Ahıska Türkü” yaşamaktadır (Federalnaya Slujba Gosudarstvennoy Statistiki, 2012: 89). Tabii “Türk” kategorisine sadece “Ahıska Türklerinin” dâhil olmadığı gibi “Ahıska Türklerinin” çoğunun da kendini sadece”Türk” olarak ifade ettiği bir gerçektir. Ayrıca sayım zamanı insanlar milliyet sorusunda pasaportlarında yazılan bilginin kastedildiğini düşünmüş olabilirler. Sovyet pasaportlarında ise -ki hâlâ Rusya'daki Ahıska Türklerinin bir kısmının sahip oldukları tek belge budur-birçok Ahıskalı Azerbaycanlı, Özbek, Kırgız veya sadece Türk olarak yazılıydı.
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|