Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ahıska Türkleri: Bitmeyen Bir Göç Hikâyesi
15 1989’da, Özbekistan’ın Fergana dışındaki bölgelerinden Rusya’nın Kabardino-Balkar ve Çeçenistan Özerk Cumhuriyetlerine göç eden Ahıska Türkleri daha sonra Türkiye’ye göç etmişlerdir. Üçüncü yol, Özbekistan’ın değişik yerlerinden Azerbaycan’a, oradan da Türkiye’ye göç yoludur. Dördüncü yol Özbekistan-Kırgızistan/ Kazakistan-Türkiye yoludur. Fergana Olayları sonrasında Kazakistan ve Kırgızistan’a göç eden Ahıska Türklerinin bir kısmı bu ülkelerden Türkiye’ye göç etmişlerdir. Beşinci yol ise Özbekistan-Gürcistan-Azerbaycan-Türkiye yoludur. Özbekistan’dan Gürcistan’a göç eden Ahıska Türkleri burada yaşayamayınca Azerbaycan’a, daha sonra da Türkiye’ye göç etmiştir. Bu göçler artarak devam edince Türkiye’de iktidarda olan hükümetler de çeşitli aralıklarla yasal düzenlemeler yaparak Ahıskalıların ikamet izni ve vatandaşlık almalarına kolaylık sağlamıştır. Mesela 2009 yılında, 3835 sayılı kanuna geçici bir madde eklenerek 01.01.2009 tarihinden önce ikamet tezkeresi alan ve Türkiye’de ikamet eden Ahıska Türklerinin, ilgili maddenin yürürlüğe girişinden itibaren 3 ay içerisinde vatandaşlığa müracaat etmeleri durumunda Türk vatandaşlığına alınarak çifte vatandaşlık verileceği kararlaştırılmıştır. Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Kabulü ve İskânına Dair Kanunun 1992 yılında kabul edilmesinden 2011 yılına kadar 19.527 Ahıskalı Türkiye vatandaşlığı almıştır. Yine 2011 yılı itibariyle 11.231 kişi de Türkiye'de ikamet izni ile göçmen statüsünde yaşamaktadır [www.tbmm.gov.tr, 06.02.2015]. Bu dönem Türkiye'ye göçte hem itici hem de çekici etkenler ön plana çıkmaktadır. Bursa'ya yerleşen Ahıskalılara yönelik yapılan bir anket çalışmasında, Ahıskalıların göç edilecek yer olarak Türkiye’yi seçmelerinde özellikle çocukları ve kendileri açısından taşıdıkları sosyal ve kültürel gelecek endişesinin etkili olduğu görülmektedir. Neden Türkiye’ye göç ettiniz sorusuna verilen cevaplarda en büyük grubu, “çocuklarını Türk kültüründe yetiştirmeme arzusu” (47) ve “Türkiye’ye duyulan özlem” (39) nedeniyle göç edenler oluşturmaktadır. Ankete cevap verenlerin %4’lük kısmı ise, anketteki diğer seçeneğini işaretlemiş ve açıklama olarak, “kendi vatanım gibi hissettiğim için” gibi millî duygularını ifade etmiştir [Yılmaz vd 2014: 11]. İstanbul'da yaşayan Ahıskalıların Türkiye'ye göç nedenlerinin araştırıldığı anketteyse sorguya katılanların %58.8'i “Türk olduğumuz için ve vatana yerleşmek için” yanıtını vermiştir. Sorguya katılanların %9.8'i “milliyetçilik yapıldığı için”, %7.8'i “çocuklarımın eğitimi ve geleceği için”, %5.9'u “işsizlikten dolayı”, %5.9'u “akrabalarımız Türkiye'ye göç ettiği için”, %3.9'u “Türkiye'de eğitim almak için”, %2'şer oranda ise “Türkiye bize sahip çıktığı için”, “orası bize yabancı ülke olduğu için”, “dilimizi ve dinimizi kaybetmemek için”, “geleceğimizi düşündüğümüz için” seçeneklerini işaretlemiştir [Ağaoğlu 2011: 27]. Ahıska Türkleri uzun yıllar sürgün hayatı yaşadıkları için yerleşik hayat ve gelecekleriyle ilgili önemli sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik sorunlar yaşamaktadırlar. Göç süreçleri onların yeni hayatlarına alışmaları ve geleceklerini şekillendirmelerinde önemli güçlükler ortaya çıkarmıştır. Sürgün ve kendi vatanlarından uzak olmanın getirdiği belirsizlikler onlara yaşadıkları her yerde benzer sorunlar doğurmuştur. Türkiye'ye göç eden Ahıskalılar arasında yapılan bir araştırmada Ahıskalıların bulundukları ülkelerde karşılaştıkları sorunların başında “vatansızlık” 36.9, “dağınıklık” %33.7 ve “iç çatışmalarda can güvenliği” %29.31 gelmektedir [Bayraktar 2013: 97-98].
Görüldüğü gibi Ahıskalıların Türkiye'ye göç sebeplerinin başında Türkiye'nin anavatan olarak kabul edilmesi gelmektedir. Fakat Ahıskalıların yaşadıkları ülkelerde meydana gelen etnik çatışmalardan en çok Ahıskalılar zarar görmüş ve Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmışlardır. 2010 yılında Kırgızistan'da yaşanan devrim sonrası çatışmalar Ahıskalıların sık yaşadığı Mayevka köyüne de sıçramıştır. Saldırganlar köyün sadece bir sokak üzerinde yaşayan Türk ailelerinin ikamet ettiği evlere saldırmıştır. Yerel yöneticilerin saldırganlara
İbrahim Hasanoğlu
16 müdahale etmemesiyle Ahıskalıların evleri yakılmış, yağmalanmış, topraklarına el konulmuştur. Yaklaşık 400 Ahıskalı evlerini terk etmek zorunda kalmıştır [Aliyev 2015: 267-268]. Tabii bu gelişmeler Kırgızistan'da yaşayan tüm Ahıskalıları tedirgin etmiş, ülke genelinde Ahıskalılara yönelik hoşgörüsüzlük ve toplumsal baskı artmış ve onlara anavatan bildikleri Türkiye'ye göç etmekten başka çare bırakmamıştır. Bunun yanı sıra Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhakı sonrasında Ukrayna’da meydana gelen çatışmalar ve buna Rusya’nın müdahalesi, ülkede yaşayan Ahıska Türklerini yeni bir facianın eşiğine getirmiştir. Ukrayna’da yaşayan 9.180 Ahıska Türkünün büyük çoğunluğu ülkenin güney ve güney doğu kesimlerinde yaşamaktaydı. Bunlardan 3.795 kişi Herson bölgesinde, 1.910 kişi Donetsk bölgesinde yaşarken 1.003 kişi de Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde yaşamaktaydı [Malinovskaya 2007: 178-179] . Ukrayna’da özellikle çatışmaların olduğu ve riskli bölgelerde bulunan ve Türkiye’ye gelmek isteyenlerden, en zor durumda olanlardan başlamak üzere, 2015 yılında 677 ailenin iskânlı göçmen olarak Türkiye’ye kabul edilmesini kararlaştırılmış [T.C. Resmi Gazete, 17 Mayıs 2015] ve ilk mülteci grup 2015 yılı Aralık ayında Türkiye'ye ayak basmıştır.
Sonuç
Göç, her ne şekilde olursa olsun gittikçe artan bir biçime ve artan sayıda insanın hayatını etkilemeye devam etmektedir. Çalışmada incelenen Ahıska Türklerinin göç serüveni 1829 tarihli Edirne Antlaşması’yla başlamış ve günümüze kadar devam etmektedir. Bu göçlerin birincil sebebini çalışmada görüldüğü gibi itici sebepler oluştururken iki etken ön plana çıkmaktadır: Savaş, siyasi veya toplumsal baskı. Ahıska Türklerinin neredeyse tüm göç süreçlerinde bu ikisi ön plandadır. 1853-1856 ve 1877-1878 Osmanlı-Rusya Savaşı’nın ardından Ahıskalıların Anadolu'ya toplu göçü hız kazanırken I. Dünya Savaşı’nı Osmanlı Devleti’nin kaybetmesi ve Türk ordusunun Ahıska'dan ayrılması sonucu Anadolu'ya doğru yeni bir göç hareketi başlamıştır. Ahıska Türklerini vatanlarından ayıran 1944 Sürgünü de II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru gerçekleşmiştir ve savaş sürgünün başlıca nedenidir. 1989 Fergana Olayları da esasen etnik temelli ve doğrudan Ahıska Türklerine yönelik bir çatışmaydı ve bu olaylar Ahıskalıların dünyanın dört bir yanına dağılmasına neden olmuştur. 1990'lı yılların ilk yarısında yaşanan Karabağ ve Çeçenistan savaşları da Ahıska Türklerini etkilemiş ve göç etmelerine neden olmuştur. 2010 yılında Kırgızistan'da yaşanan siyasi devrim sürecinde yine Ahıskalılara yönelik etnik saldırılar meydana gelmiştir. En son Ukrayna'nın doğusunda meydana gelen çatışmalar da yine bu bölgede yaşayan Ahıskalıları etkilemiş ve bu insanları evlerini terk etmek zorunda bırakmıştır. SSCB sonrası Özbekistan'da hâlâ devam eden siyasi baskı Ahıska Türklerinin Türkiye'ye göç etmesine sebep olurken, Rusya'daki siyasi baskı ve ayrımcılığa zaman zaman yaşanan etnik saldırılar da eklenince Ahıskalıları ABD'ye iltica etmeye mecbur bırakmıştır. Rusya'daki insan hakları ihlalleri, baskı ve ayrımcılık günümüzde de devam etmekte ve bu ülkede yaşayan Ahıskalıların Türkiye'ye göç etmesine neden olmaktadır. Çalışmada da görüldüğü gibi sadece SSCB döneminde Özbekistan'dan Azerbaycan'a ve SSCB sonrasında Türkiye'ye yapılan göçlerin sadece bir kısmında kültürel ve ekonomik nedenler rol oynamıştır. Kültürlerarası iletişim yeterliliğine ilişkin davranış biçimleri, sadece göçmenler tarafından değil, yerel kişilerin de göçmene karşı benimsemesi beklenilen bir durumu göstermektedir. Ahıska Türkleri uzun yıllardır insanların karşılıklı olarak birbirlerinin kültürüne saygı duyduğu, birbirini anlamaya çalıştığı, kişilerarası iletişimi etkin ve uygun bir şekilde yönettiği ve belirsizlikler karşısında olumlu bir tavır aldığı toplumsal bir düzende yaşamadılar. Onların baskı
Ahıska Türkleri: Bitmeyen Bir Göç Hikâyesi
17 ve ayrımcılık nedeniyle sürekli göç etmeleri, yeni kültürlerle tanışmalarını sağlarken, yerel halkla entegrasyonunu engellemektedir. Taşındıkları ülkenin yaşam şartlarına ve kültürel hayatına alışamadan başka ülkelere göç etmek zorunda kalmakta, bu da onların toplumsal yapılarının kapalı ve içe dönük olmalarına neden olmaktadır. Göç, göç eden topluluğun bazı üyeleri için yeni olanaklar sunarken bazıları için de kötü deneyim ve başarısızlık hikâyesine dönüşmektedir. Anavatanlarında olmadıkları ve defalarca göç yaptıkları için içlerindeki korkuyu atamadıklarından dolayı geleceğe dönük program yapamamakta, Sovyet dönemindeki kadar olmasa da dışlanma endişesi varlığını sürdürmektedir. Fakat 1990’lardan itibaren Ahıska Türklerinin dış dünya ile iletişim kanallarının daha da genişlediği görülmektedir. Bu durum, göçmenlerin geride kalan aileleri, arkadaşları, hemşerileri ile kurduğu etnik-kültürel-dinsel ilişkilerini tanımlayan göç ağları teorisinin ürettiği ulusötesi yurttaşlık kavramıyla da örtüşmektedir. Birden fazla ülkede hem “orada” hem “burada” var olabilmelerini devam ettirerek aralarında gerçekleştirdikleri siyasi, ekonomik, kültürel ve dini faaliyetlerle bulundukları ülkeler arasında köprü kurmaktadırlar. Bunun yanı sıra gittikleri her yerde gelişigüzel dağıtılmalarına (hem 1944 sürgününde hem 1989 Fergana Olaylarından sonra Rusya’ya, hem de 2004 yılından itibaren ABD’ye göç zamanı) rağmen zamanla bir araya gelme ve belirli merkezlerde yoğunlaşma eğilimi göstermektedirler. Ahıska Türklerinin sürgün edilmesinin birincil sorumlusu olan Rusya ve Gürcistan'ın onların vatanlarına dönmeleri konusunda duyarsız kalmaları ve vatanlarına münferit olarak dönmek isteyenlerin de Gürcü yönetimi tarafından engellenmesi, Ahıskalıların dünyanın farklı coğrafyalarına dağılmalarına ve farklı yaşam alanları aramalarına neden olmaktadır. Ağır sosyo-ekonomik durum ve her ülkedeki farklı toplumsal koşullar dağınıklığı daha da artırmakta, bu da karmaşık süreci içinden çıkılmaz hâle getirmektedir. Özellikle Müslüman ve Türk olmalarından dolayı Gürcistan tarafından vatanlarına dönüşü engellenen Ahıska Türkleri son çare olarak Türkiye'ye göç etmektedir. Gürcistan yönetiminin Ahıskalıların anavatanlarına dönüşüne karşı olumsuz tutumunun devam etmesi durumunda -ki şimdiye kadarki gelişmeler bunu göstermektedir- Ahıska Türklerinin göç hikâyesi hiç bitmeyecek ve Ahıskalılar dünyanın farklı coğrafyalarına göç etmeye devam edeceklerdir.
KAYNAKÇA
ALPTEKİN Musa Yavuz [2012]. “Meskhetian Turks in Fourth Land: Identity and Socio-Economic Intergration into American Society”, Journal of Identity and Migration Studies , V. 8, N. 1, ss. 47-67. AĞAOĞLU Zeynettin [2011]. "Eski Sovyetler Birliği Cumhuriyetlerinden Türkiye'ye Göç Eden Ahıska Türklerinin Göç Koşulları ve Sorunları", İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. AKSOY Zeynep [2012]. "Uluslararası Göç ve Kültürlerarası İletişim", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi , C. 5, S. 20, ss. 292-303. ALİYEV Nezir [2015]. "Kırgızistan Mayevka Olaylarında Yaşananlar", Uluslararası Ahıskalı Türklerin Hukuki ve Sosyal Sorunları Sempozyumu Bildirileri , ss. 265-271, 14-15 Nisan 2014, Ankara: Astana Yay. ALIM Mete, DOĞANAY Serkan, ŞİMŞEK Oğuz [2006]. “Ülkemize Yönelik Göçlere Bir Örnek: Ahıska Türkleri”, Doğu Coğrafya Dergisi , C. 11, S. 15, ss. 303-322. İbrahim Hasanoğlu
18 AMELİN Venaliy [2010]. Konfliktı Çerez Prizmu Mestnıh Soobşestv , Orenburg: OGAU. ARMAOĞLU Fahir [2010]. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), İstanbul: Alkım Yayınevi. AYDINGÜN Ayşegül [2007]. "Turtsiya: Çujie Sredi Svoix", (Ed: T.Trier-A.Khazhin), Turki-Meshetintsi: İntegratsiya, Repartatsiya, Emigratsiya , Sankt-Petersburg: Aleteyya, ss. 239-260. AYDINGÜN Ayşegül - AYDINGÜN İsmail [2014]. Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk Ulusötesi Aileler , Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi Yay. BADDELEY Fohn F. [1995]. Rusların Kafkasya'yı İstilası ve Şeyh Şamil , Çev: Sedat Özden, İstanbul: Kayıhan Yay. BAYRAKTAR Rasim [2013]. Eski Sovyetler Türk Kimliği , Ankara: Berikan Yayınevi. BOBKOV Filipp [2003]. KGB i Vlast , Moskva: ESKMO. BUGAY Nikolay F. [1995]. L.Beriya-İ.Stalinu: “Soglasno Vaşemu Ukazaniyu…” , Moskva: AİRO-XX. BUGAY N.F.- Gonov A.M. [2003]. Po Resheniyu Pravitelstva Soyuza SSR , Nalçik: ELFA. BUNTÜRK Seyfeddin [2007 ]. Rus-Türk Mücadelesi'nde Ahıska Türkleri , Ankara: Berikan Yay. CASTLES Stephen; MİLLER Mark [2008]. Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri , Çev: Bülent Uğur Bal-İbrahim Akbulut, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. ÇELİKPALA Mitat [2012]. “Başarısız Devlet-Demokratik Model Ülke Sarmalında Gürcistan’ın 20 Yılı”, Orta Asya Kafkasya Araştırmaları , C. 7, S. 14, ss. 1-35. DİNÇ Fadime Tosik [2015]. "Batum Antlaşmasından Mondros Mütarekesine Kadar Geçen Sürede Ahıska'daki Faaliyetler", Route Educational and Social Science Journal , V. 2[1], ss. 348-357. EDIEV Dalhat [2003]. Demografçeskie Poteri Deportirovannıh Narodov SSSR , Stavropol: AGRUS. ERTEN Hayri [2014]. Diasporada Dini Yaşamak: Azerbaycan Ahıska Türkleri Örneği , Konya: Planet Yay. Federalnaya Slujba Gosudarstvennoy Statistiki [2012]. Sotsialno-Demografiçeskiy Portret Rossii: Po İtogam Vserossiyskoy Perepisi Naseleniya 2010 Goda , Moskva: Statistika Rossii. GORBAÇOV Mihail [1988]. Perestroika Ülkemiz ve Dünya İçin Yeni Düşünce , İstanbul: Güneş Yay. GÜNAY Nejla [2012]. “Osmanlı’nın Son Döneminde Ahıska Türklerinin Anadolu’ya Göç ve İskânı”, Bilig:
Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi , S. 61, ss. 121-142. HACILI Asif [2009]. Ahısqa Türkleri Veten Bilgisi , İstanbul: Ahıska Reklam Tanıtım Ajansı. HASANOĞLU İbrahim [2014]. “Ahıska Türklerinin Fergana Faciası”, Bizim Ahıska , Y. 10, S. 34, ss. 11-16. HASANOĞLU İbrahim [2015]. "Ahıska Türklerinin Geri Dönüş Sorunu ve Gürcistan'ın Yükümlülükleri", Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları , C. 10, S. 20, ss.75-105. HOSKİNG Geoffrey [2011]. Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla , Çev: Kezban Acar, İstanbul: İletişim Yay. JONES Stephen F. [1993]. “Meskhetians: Muslim Georgians or Meskhetian Turks? A Community Without a Homeland”, Refuge
, V. 13, N. 2, ss. 14-16. KIRZIOĞLU M. Fahrettin [1998]. Osmanlılar’ın Kafkas-Ellerini Fethi (1451-1590) , Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. KOLUKIRIK Suat [2011]. “Sürgün, Toplumsal Hafıza ve Kültürel Göç: ABD’deki Ahıska Türkleri Üzerine Bir Araştırma”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi , S. 59, ss. 167-190. KORİOUCHKİNA Lisa [2009]. “Meskhetian Turks and Regime of Sitizenship in Russia”, ETNOLOGY , Vol.
48, No. 1, ss. 39-52. KURAT Akdes Nimet [2014]. Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar , Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. KUZNETSOV İgor [2007]. "Rossiyskaya Federatsiya: Konstruirovanie İdentiçnosti i Sotsialnıe Seti", (Ed: T. Trier- A. Khazhin), Turki-Meshetintsi: İntegratsiya, Repartatsiya, Emigratsiya, Sankt-Petersburg: Aleteyya , ss. 147-177. MALİNOVSKAYA Olena [2007]. “Ukraina: Obretenie Rodinı?”, (Ed :T. Trier-A.Khazhin), Turki-Meshetintsi: İntegratsiya, Repartatsiya, Emigratsiya, Sankt-Petersburg: Aleteyya, ss. 178-210. Ahıska Türkleri: Bitmeyen Bir Göç Hikâyesi
19 MAMAYEV M. İ. [2012]. “Turki-Mesxetintsi v Etnopoliticheskoy Situatsii Severnogo Kavkaza: Vıxod İz Krizisnogo Sostoyaniya”, İzvestiya Samarskogo Nauchnogo Tsentra Rossiyskiy Akademi Nauk , No. 2, ss. 285-289. McCARTHY Justin [1998]. Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarına Karşı Yürütülen Ulus Olarak Temizleme İşlemi 1821-1922 , Çev: Bilge Umar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi. MODEBADZE Valeri [2009]. "Historical Background of Meskhetian Turks Problem and Major Obstacles to the Repatriation Process", ISBU Scientific Journal , V. 3, I. 1, ss.113-128. MOTADEL David [2015]. İslam ve Naziler , Çev: Ahmet Fethi Yıldırım, İstanbul: Alfa Yay. MÜHLEN Patrik zon vur [2006]. Gamalı Haç ve Kızılyıldız Arasında: İkinci Dünya Harbinde Sovyet Doğu Halkları , İstanbul: Şema Yayınevi. OSİPOV Aleksandr [2004a]. “Ferganskaya Sobıtiya 1989 Goda: Konstruirovanie Etnicheskogo Konflikta”, Ferganskaya Dolina: Etnichnost, Etnicheskie Protsesı, Etnicheskie Konfliktı, Petersburg: Nauka, ss. 164-223. OSİPOV Aleksandr [2004b]. “Krasnodarskiy Kray Kak Vitrina Rossiyskoy Natsionalnoy Politiki”, Diasporı
, No: 4, ss. 6-37. PANEŞ E.H. ve ERMOLOV L.B. [1990]. “Turki Meshetintsi: İstoriko-Etnografiçeskiy Analiz Problemı”, Sovetskaya Etnografiya , No:1, ss. 16-24. PİRİYEVA Sevil [2005]. Ahıska Türkleri Azerbaycan’da: Tarihi Sosial-Medeni Heyat , Bakı: Elm. SAYDAM Abdullah [2010]. Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. SUMBADZE Nana [2007]. "Gruziya: Vozvraşenie Domoy?", (Ed:T.Trier-A.Khazhin), Turki -Meshetintsi: İntegratsiya, Repartatsiya, Emigratsiya, Sankt-Petersburg: Aleteyya, ss. 211-238. SÜRMELİ Serpil [2001]. Türk-Gürcü İlişkileri (1918-1921), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay. SWERDLOW Steve [2006]. "Understanding Porst-Soviet Ethnic Discrimination and the Effective Use of U.S. Refugee Resettlement: The Case of the Meskhetian Turks of Krasnodar Krai", California Law Review , V. 94, I. 6, ss. 1826-1878. TRIER Tom; TARKHAN-MOURAVI George; KILIMNIK Forrest [2011]. Meskhetians: Homeward Bound, Georgia: European Centre for Minority Issues.
T.C. Resmî Gazete, "Bakanlar Kurulu Kararı", Sayı 29358, Karar Sayısı: 2015/7668, 17 Mayıs 2015, T.C. Resmî Gazete, “3823 Sayı ve 02.07.1992 Tarihli Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Kabulü ve İskânına Dair Kanun”, Sayı: 21281, 11.Temmuz 1992, TELLAL Erel, "1945-1960 SSCB'yle İlişkiler", (Ed: Baskın Oran) Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar , C. 1, İstanbul: İletişim Yay., ss. 499-521. URAVELLİ Orhan [2014]. “Şevarnadze’nin Ardından”, Bizim Ahıska, Y. 10, S. 35, ss. 32-37. VERNADSKY George [2011]. Rusya Tarihi , Çev: Doğukan Mızrak-Egemen Mızrak, İstanbul: Selenge Yay. YILMAZ Ali; MUSTAFA Rüstem [2014]. “1992 Sonrası Türkiye’ye Göçen Ahıska Türklerinin Göç, İskân ve Uyum Sorunlarına İlişkin Bir Araştırma, Bursa Örneği”, Studies of the Ottoman Domain , C. 4, S. 6, ss. 1-19. YUNUSOVA Khurshida [2002]. "The Reasons of the Tragic Events in Fergana in the Summer Of 1989", JSRI , No: 2, ss. 194-197. YUNUSOV Arif [2007]. "Azerbaydjan: Bıt Turkom v İzgnanii", (Ed: T.Trier-A.Khazhin), Turki-Meshetintsi: İntegratsiya, Repartatsiya, Emigratsiya , Sankt-Petersburg: Aleteyya, ss.129-146. ZEYREK Yunus [2015]. "Ahıska Tarihinin Dönüm Noktaları", Bizim Ahıska , Y. 11, S. 37, ss. 23-29. ZEYREK Yunus [2008]. "Tarihin Okunmamış Sayfası: Ahıska", Uluslararası Suçlar ve Tarih , S. 5-6, ss. 51-81. ZEYREK Yunus [2006]. Ahıska Araştırmaları , Ankara: Kozan Ofset Matbaacılık. QASIMLI Musa [2013]. Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği İlişkileri, Çev: Alpertunga Altaylı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay. İbrahim Hasanoğlu
20 WIMBURS S. Enders; WIXMAN Ronald [1987]. "Sovyet Orta Asya'sında Yeni Bir Seda: Mesketya Türkleri", Çev: Eşref Özbilen, Türk Dünyası Araştırmaları , S: 49, ss. 151-170. http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-0081sgc.pdf, (Erişim Tarihi: 06.02.2015). Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|