Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ahıska Türkleri: Bitmeyen Bir Göç Hikâyesi
9 verilmedi. Fakat tüm zorluklara rağmen kırk kişilik ilk Ahıskalı grup 1950'li yılların sonlarında Gürcistan'a göç etmiştir. 1960'ların başlarında birkaç aile daha Batı Gürcistan'a göç etmeyi başarmış, fakat Tiflis'ten gelen talimatla buradan çıkarılmışlardır. Bu olayı, bir dönem KGB başkan yardımcılığı da yapmış olan Bobkov [2003: 332] şöyle anlatıyor: Gürcistan’ın sovhoz 9
ve diğer köy işleri yöneticileri onları (Ahıskalıları) hevesle işe alıyorlardı. Batı Gürcistan’a göç eden onlarca aile Öklid’de bulunan çay tarlalarında (plantasyon) işe yerleştirilmişlerdi. Ahıskalılar Tiflis’e ulaşıncaya kadar her şey normaldi . Fakat Tiflis’ten acil emir geldi: Ahıskalılar Gürcistan’a alınmayacak, bütün gelenler dışarı atılacak, onları işe alan yöneticiler cezalandırılacak! İşte böylece Ahıskalılar polis konvoyunun gözetiminde, bindirildikleri yük vagonlarıyla geldikleri yere geri gönderildiler. İnsanları soğuk vagonlarda bir kere daha ana yurtlarından sürgün ediyorlardı. 1969 yılında 250 aile Azerbaycan'dan Gürcistan'ın Civara kolhoz una göç etmiştir. Tüm baskılara ve engellere rağmen 1977 yılında birkaç aile daha Gürcistan'a göç etse de bunların bir kısmı ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. 1982 yılından itibaren Gürcistan'a yeni bir göç hareketi başlamış, 1990'lı yıllara kadar 1.270 Ahıska Türkü ülkenin farklı bölgelerine yerleşmiştir. Ahıskalılara karşı takınılan olumsuz tavra ekonomik sorunlar da eklenince bu göçmenlerin çoğu ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır [Sumbadze 2007: 215]. Öte yandan 1986 yılından itibaren Ahıskalılar vatana dönüş için Sovyet mercilerine bireysel olarak müracaat etmeye başlamış, 1986 yılında 1.217 aile başvuru yaparken 1989 yılına gelindiğinde bu sayı 10.302 aileye ulaşmıştır [Bugay vd 2003: 822]. Fakat bu müracaatlar da sonuçsuz kalmıştır. Gürcistan'da 1980’li yılların ikinci yarısına hâkim olan Sovyet karşıtı ve bağımsızlık yanlısı hareketler, 1988’den itibaren milliyetçi karaktere sahip siyasal örgütlenmelere dönüşmüştür. Bu yapılar, bir yandan Sovyet karşıtı siyasal bağımsızlık mücadelesini Kafkasların geneline taşırken, diğer yandan “Gürcistan Gürcülerindir” söylemi çerçevesinde, Gürcü milliyetçiliğini tetikleyerek Gürcistan’daki farklı etnik grupları ülkeye yabancılaştırmıştır [Çelikpala 2012: 2]. Gürcistan’a girişi engellenmiş yaklaşık 800 Ahıskalı Ağustos 1990’da ülkenin kuzey sınırında toplanarak Ahıska’ya “barışçıl yürüyüş” yapacaklarını bildirmiştir. Fakat Gürcülerle görüşmeden sonra Ahıskalı göstericiler aşırı tepkiden çekinerek geri dönmüşlerdir. Ekim 1990’da ezici üstünlükle Gürcistan Meclis Başkanlığına (meclis başkanı aynı zamanda cumhurbaşkanlığı görevini de yapmaktaydı) seçilen Zviad Gamsahurdiya Ahıskalıların “yabancı” olduklarını deklare etmiş, onların Gürcistan’a gelişinin “iç savaşa” ve “şiddetli katliama” neden olabileceğini söylemiştir [Jones 1993: 16].
Gamsahurdiya’nın iktidardan devrilmesinden sonra ülkede hâkim olan ırkçı söylemde yumuşama başlamıştır. Bu dönem Gürcistan’da yaşayan Ahıskalıların esas problemi göçmen statüsünde bulunmalarıydı. 1993 yılında Vatandaşlık Kanunu yürürlüğe girince, bu tarihe kadar ülkede beş yıl yaşamış olan Ahıskalılar Gürcistan vatandaşlığı kazanmıştır. 1993 yılında 295 kişi Gürcistan vatandaşlığına girerken 1994-1997 yılları arasında hiçbir Ahıskalıya vatandaşlık verilmemiştir. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ve AB’nin konuya müdahil olmasıyla Gürcistan vatandaşlığı yasasına Ahıska Türkleri ile ilgili 27. madde eklenmiş ve 1998-1999 yıllarında 36 Ahıskalı Gürcistan vatandaşlığı alabilmiştir [ Buntürk 2007: 403-404]. Gürcistan yönetimi 1996 yılında “Gürcistan’dan Sürülen ve Vatana Dönen Meskhlerin Hukuki ve Sosyal Sorunlarını Çözmeye Yönelik Devlet Programı”nı ilan etmiştir. Buna göre Gürcistan, söz konusu nüfusu aklamak ve etnik kıyım sonuçlarını tedricen ortadan kaldırmak yoluyla çiğnenmiş haklarını iade etmeyi amaçlamaktaydı ve vatanlarına dönen Ahıskalılara
9
Sovetskoe Hozyaystvo -SSCB’de Devlet tarım işletmesi veya devlet çiftliği. İbrahim Hasanoğlu
10 vatandaşlık verilecekti. Bu program çerçevesinde ilk aşamada yaklaşık 5.000 kişinin 1997-2000 yılları arasında aşamalı olarak Gürcistan'a dönüşü sağlanacaktı [Uravelli 2014: 36]. Fakat bu belge de kâğıt üzerinde kalmış ve 2000 yılına gelindiğinde Ahıskalılardan 1 kişi dahi Gürcistan’a alınmamıştır. 2005 yılına gelindiğinde Gürcistan'da kayıtlı 755 Ahıskalı varken bunların 163'ü çeşitli nedenlerden dolayı ülke dışında bulunmaktaydı. Geriye kalan 592 kişi ülkenin batısındaki Guriya ve İmeretiya bölgelerinde bulunan 24 yerleşim birimine dağılmış durumdaydılar. Ahıska'da ise sadece 45 kişi yaşamaktaydı [Sumbadze 2007: 215].
Gürcistan 1999 yılında Avrupa Konseyi'ne katılmış ve katılımın şartlarından biri olarak da Ahıska Türklerinin vatanlarına geri dönüşünü sağlamayı üstlenmiştir. Gürcistan bu çerçevede Avrupa Konseyi'ne katılımından itibaren 2 yıl içerisinde Ahıska Türklerinin geri dönüşü için yasal çerçevenin oluşturulacağını, 3 yıl içerisinde geri dönüş sürecinin başlatılacağını ve katılımdan itibaren 12 yıl içerisinde süreci tamamlayacağı yükümlülüklerini üstlenmiştir. Böylece Gürcistan, Konseye giriş şartı olarak geri dönüş sürecini 2011 yılına kadar bitirmeyi taahhüt etmiştir. Fakat bu taahhüde rağmen Şevarnadze'nin başkanlığı zamanında Gürcistan taahhüdün gereklerini asla yerine getirmemiştir [Modebadze 2009: 122-123]. Uzun süren hukuki ve siyasi süreçlerin ardından Gürcistan Parlamentosu Temmuz 2007'de “Eski Sovyetler Birliği Tarafından 20. yüzyılın 40'lı yıllarında Gürcistan'dan Zorla Göçe Tabi Tutulan Şahısların Geri Dönüşü Hakkında Gürcistan Cumhuriyeti'nin 5261-PC Sayılı Kanunu” kabul ederek Ahıska Türklerinin vatanlarına dönüş sorununun çözümünde önemli bir adım atmıştır. 10 Bu yasa çerçevesinde 2008 yılında başlayan başvurular 1 Ocak 2010 tarihi itibariyle bitmiştir. 5.841 ailenin (8.900 kişi) vatana dönüş başvurusu kabul edilmiştir. Başvuru yapanlardan 5.389 aile Azerbaycan'da yaşayan Ahıskalılardan oluşurken geri kalan 452 aile Kırgızistan, Türkiye, Rusya, Özbekistan, Kazakistan ve Ukrayna'daki Ahıskalılardır [Trier vd. 2011: 42-44]. Fakat 2015’in ilk ayı itibariyle Gürcistan sadece 500 kişiye dönme müsaadesi vermiştir [Zeyrek 2015: 29].
Yukarıda değinildiği gibi Fergana Olaylarından sonra Özbekistan’dan yaklaşık 17 bin kişi tahliye edilerek RF’ye yerleştirilmişti. Bunun yanı sıra Özbekistan’ın Taşkent, Sırderya ve Semerkant bölgelerinden ilk aşamada 4 binden fazla insan kendi imkânlarıyla Rusya’nın Krasnodar ve Stavrapol bölgelerine ve Kabardino-Balkar ÖSSC’ye göç etmiştir. Göçmenlerin geldiği ilk günlerden yerli halkın tepkisi artmaya başlamış, etnik çatışma meydana gelmemesi için parti ve mahallî organlar güvenlik tedbirleri almak zorunda kalmıştır. RSFSC Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Gorshkov’un imzasını taşıyan resmi bir yazıda göçün engellenmesi için acil önlemler alınması talep edilmiş ve Ahıskalıların Özbekistan’daki eski yerlerine geri dönmeleri için destek verilmesi istenmiştir [Hasanoğlu 2014: 12]. Fakat göçmen sayısında azalma olmamış daha sonraki yıllarda da Rusya'nın güney bölgesi göç almaya devam etmiştir. Göçler devam edince hem yerel halk hem de yerel yöneticiler göçten rahatsız olmaya başlamış, hoşgörüsüzlük artmış ve Ahıska Türklerine karşı gösteriler yapılmıştır. İlk toplumsal tepki daha 1991'de Türklerin dışarı atılması talebiyle başladı. Bu eylem nedeniyle 30 aile evlerini terk ederek göç etmek zorunda kaldı. Fakat Türk karşıtlığı sürekli artmaya devam etti ve 1994'te
10 Ahıska Türklerinin vatana dönüş sorununun uluslararası hukuki boyutu ve Gürcistan'ın yükümlülükleri konusunda bk. Hasanoğlu 2015: 75-105. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|