47
3.Diğer tedaviler: Glukokortikoidler, kalsitonin, bifosfonatlar ve diyaliz diğer tedavi
yöntemleridir ancak yenidoğanlarda hiperkalsemi tedavisi ile ilgili bilgiler kısıtlıdır.
Glukokortikoidler, yüksek dozlarda bağırsaktan Ca emilimini azaltır, ancak etkisi yavaştır.
Metilprednizolon 1-2 mg/kg/gün i.v veya hidrokortizon 4-10 mg/kg/gün i.v verilir. Yan
etkilerinden dolayı uzun süre kullanımı önerilmez ve primer hiperparatiroidide etkisizdir.
Kalsitonin, maksimum etkisini 1 saat içinde gösterir. Dozu 4-10 IU/kg, her 6-12 saatte bir
subkütan veya intramüsküler, Kemik rezorbsiyonunun güçlü bir inhibitörü olan kalsitoninin
hipokalsemik etkisi geçici olduğundan kronik tedavi için ideal değildir. Yenidoğandaki
deneyim az olmakla beraber glukokortikoidler ile birlikte kullanımı etkisini uzatabilir.
Bifosfonatlar, parathormon ile ilişkili ya da subkütan yağ nekrozuna bağlı hiperkalsemide
etkili olup yenidoğanlardaki kullanıma dair deneyim artmaktadır. Özellikle kontrol altına
alması zor olan vakalarda i.v bifosfonat (pamidronat 0.5-2 mg/kg i.v infüzyon) kullanılabilir.
Uzun süreli güvenliğine ait veriler kısıtlı olsa da, bifosfonat tedavisi preterm bebeklerde bile
kısa dönemde güvenilir ve etkili olaeak görünmektedir.
Diyaliz, ciddi ve kontrol edilemeyen hiperkalsemide hemodiyaliz ya da periton diyalizi
uygulanabilir.
HĠPOFOSFATEMĠ
Tanım: Serum fosforunun 4 mg/dL altında olmasıdır. Genellikle hafif (<3.5 mg/dL), orta
(<2.5 mg/dL) ve ağır (<1.0 mg/dL) olarak ayrılır.
Etiyoloji ve Patofizyoloji
1.
Fosfor alımının az olması (azalmış alım/ emilim veya artmış intestinal kayıp)
2.
Renal tübüler defekt nedeniyle atılımın artışı
3.
Hiperparatiroidi
Preterm osteopenisi olan çocuklardaki P eksikliğinin nedeni Ca ve P alımının yetersiz
olmasıdır. Fosfat eksikliği kemik rezorbsiyonunu doğrudan arttırır ve matriks formasyonunu,
kemik mineralizasyonunu azaltır. Serum fosfatı düştüğünde renal P atılımı azalır, renal
1,25(OH)
2
D vitamin üretimi artar, böylece bağırsaktan Ca emilimi artar. Muhtemelen P
eksikliğini kompanse etmek için kemikten P ve Ca salınımı da uyarılır ve kemik rezorbsiyonu
artar, kalsiyumun fazlalığı hiperkalsemi ve hiperkalsiüri ile sonuçlanır. Kemikten salınan P,
hücre içi metabolizma için kullanıldığından kan P düzeyinin artışını sağlayamaz. Çok DDT
bebeklerde kalsiyum artması, kemik mineralizasyonunda kullanılamaz ve idrarla fazla
kalsiyum atılımına neden olur. Çok düşük doğum ağırlıklı bebeklerde P eksikliği metabolik
48
kemik hastalığı ile ilişkilidir. Çünkü P kemik oluşumu ve matriks üretimi için çok önemlidir,
ayrıca kemik rezorbsiyonunu sınırlar.
Yenidoğanda, özellikle preterm bebeklerde hipofosfatemi sıklıkla nutrisyonel
nedenlere bağlıdır (güçlendirilmemiş anne sütü ile beslenme, P desteği yetersiz uzun süreli
parenteral beslenme). Uzun süre parenteral beslenenlerde P eksikliğinin biyokimyasal
belirtileri belirgindir, raşitik değişiklikler olabilir (Tablo 20).
Tablo 20: Yenidoğanda hipofosfatemi nedenleri
Neonatal hipofosfatemi nedenleri
Pretermlerde
Güçlendirilmemiş anne sütü ile beslenme
Uzun süre TPN ile beslenme
Kronik malnütrisyon
Malabzorbsiyon
Kronik diyare
D-vitaminine dirençli raşitizm
Familyal hipofosfatemik raşitizm
X’e bağlı hipofosfatemi
Respiratuvar alkaloz
Klinik Bulgular
Klinik bulgular daha çok orta-ağır hipofosfatemide gözlenir. Ciddi
hipofosfateminin kardiyak, pulmoner, hematolojik ve SSS üzerine etkileri vardır. Kas
güçsüzlüğü, ventriküler fonksiyonda azalma ve ventilatörden ayıramama (yetersiz doku
oksijenasyonu ve diyafram kontraktilitesinde azalma) görülebilir. Kas güçsüzlüğü ve eritrosit
disfonksiyonunun nedeni fosfatın intrasellüler sinyal iletimindeki rolü, ATP veya kreatin
fosfat sentezindeki rolü nedeniyledir. Diğer bulgular hemoliz, trombosit ve beyaz küre
disfonksiyonu, rabdomiyoliz, nadiren periferal nöropati, konvülziyon ve komadır.
Fizik muayenede spesifik bir bulgu yoktur. Kosta ve ekstremite kırıkları daha geç
oluşur. Kemik hastalığını belirlemek için biyokimyasal testlere ve radyografilere dikkat
edilmelidir.
49
Tedavi
Fosfat desteği yapılmalıdır. Bu bebeklerde kalsiyum da genellikle düşük olduğu
için birlikte kalsiyum da desteklenmelidir. Eğer kalsiyum desteği yapılmazsa hipokalsemi
gelişir, yeterli kemik mineralizasyonu için 100-220 mg/kg/gün enteral Ca desteği, 60-140
mg/kg/gün P desteği ve 400 IU D vitamini verilmelidir. Total parenteral beslemede 60-80
mg/kg/gün Ca ve 40- 60 mg/kg/gün P desteği önerilmektedir. Sodyum gliserofosfat parenteral
nütrisyondaki çözünürlüğü arttırır (1 mmol/L organik P).
Preterm bebeklerdeki P birikimi protein içeriği ile koreledir. Nitrojen/fosfat oranı
ağırlıkça 17/1 olmalıdır. Normal kemik oluşumu ve mineralizasyonu için yeterli protein
desteği şarttır. Nitrojen retansiyonunun 350-400 mg/kg/gün olduğu durumlarda 100
mg/kg/gün Ca, 65 mg/kg/gün P verildiğinde Ca/P oranı yaklaşık 1.5 olur. Total parenteral
beslenmede içindeki fosfat potasyum fosfat ve sodyum fosfat ile sağlanabilir. Potasyum fosfat
ampullerinin 1 ml’sinde 1 mEq K, 19 mg fosfat vardır. TPN içine 2-3 mL/kg/gün potasyum
fosfat konulduğunda 38-57 mg/kg/gün fosfat (2-3 mEq/kg K) verilmiş olur. Sodyum fosfat
ampullerinin 1 ml’sinde ise 2 mEq Na, 31 mg fosfat vardır.
Serum kalsiyumunun yüksek olduğu hipofosfatemide 16-31 mg/kg/gün elementer
fosfat oral olarak, gün içinde bölünerek verilir ve serum fosforu normal düzeye çıkarken,
kalsiyum da düşer. Kalsiyumun 12 mg/dL üzerinde olduğu durumlarda eğer hipofosfatemi
ciddi değilse (<1.5 mg/dL), fosfat parenteral verilmemeli, oral verilmelidir; çünkü parenteral
fosfat kemik dışı kalsifikasyona neden olur.
HĠPERFOSFATEMĠ
Tanım: Serum P değerinin 8 mg/dL üzerinde olmasıdır
Etiyoloji ve Patofizyoloji
Yanlış doz/preparat verilmesi, bağırsak emiliminin artması, renal atılımın azalması ve
intrasellüler alandan ekstrasellüler alana hızlı geçiş nedeni ile olabilir. Ciddi katabolik
durumda dokulardan fosfat salınımı olur. Normalde serum fosforu böbreklerden atılım ile
dengede tutulabilir ancak P yükü hızla oluşursa geçici hiperfosfatemi görülür. Emilimin
artması halinde, diyare gibi intravasküler hacimün azaldığı durumlarda ve böbrek
yetmezliğinde hipokalsemi ve hiperfosfatemi gözlenebilir.
Hiperfosfateminin en önemli nedenlerinden birisi de parenteral solusyonda Ca, P, Mg
iyonlarının dengesiz olması veya kalsiyum glukonat yerine sodyum fosfat konulması gibi
tıbbi hatalardır. Oral P alımı fazla veya vitamin D fazlalığı varsa P emilimi artar. Fosfor ve
sodyum içeren hipertonik lavman uygulaması sonrasında hayatı tehdit eden fosfat yüksekliği