Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 616 -
çıkan Ermak’ın 1580 yılı baharına gelindiğinde adamlarının büyük bir kısmı artık yanında yoktu. Ermak’ın Tatarlarla ilk çarpışması Tura Nehri üzerinde şimdiki Turinsk şehri yakınlarında meydana geldi. Ermak’a geçit vermek istemeyen Tatar beylerinden Yapançi’nin taarruzları silah üstünlüğü dolayısıyla Ermak’ın ilerleyişine engel olamadı. Tura Nehri boyunca ilerleyişe devam eden Ermak zayıf bir Tatar direnişinin ardından şimdiki Tümen şehri yakınlarında bulunan ve önemli bir Tatar şehri olan Çinki/Çimki şehrini ele geçirdi. Tobol Nehri üzerindeki Tarhan Kala şehrine çıkan Ermak ve yoldaşları hakkında bu tarihten itibaren sağlıklı bilgiler alan Küçüm Han meselenin basit bir yağma hareketi ile sınırlı olmadığını anlayarak ciddi tedbirler almaya başladı 15 . Ermak seferlere devam ederek karşısına çıkan Tatar kuvvetleriyle çarpışa çarpışa yoluna devam etti. Tobol Nehri boylarına vardığında yanında yaklaşık 1000 adamı kalmıştı. Küçüm Han tarafından Tatar, Vogul ve Ostyaklardan oluşan kuvvetlerin başında Ermak üzerine gönderilen Muhammedkul’un şiddetli hücumları da sonuç vermedi 16 . Ermak ve yoldaşlarının ateşli silahları Tatarların ok ve kılıçlarına galip gelmeye devam etti. Küçüm Han kuvvetleriyle Ermak arasında İrtiş civarında Çuvaşburnu mevkiinde çıkan ve aslında Sibir Hanlığı’nın akıbetini belirleyen şiddetli çarpışmadan sonra Küçüm kuvvetleri geri çekildi. Ostyaklar ve Vogullar bu mağlubiyetin ardından Küçüm Han’ı terkederek kendi topraklarına çekildi. Küçüm Han Ermak kuvvetlerine karşı koyamayacağını anlayarak 1581 yılı Ekim ayı sonlarında bütün yakınlarıyla birlikte şimdiki Tobolsk şehri yakınlarında bulunan başkent İsker’i terketti.Ertesi gün Ermak ve yoldaşları İsker’e girdi. İrtiş ve Tobol nehirleri boylarında yaşayan toplulukların temsilcileri yanlarında getirdikleri kıymetli hediyelerle İsker’e gelerek Ermak’ın huzuruna çıktılar ve ona sadakat ve tabiyetlerini bildirdiler. Eşkiya elebaşı Ermak artık Sibir’de bir hükümdar gibi karşılanır oldu. Sibir yurdunu ele geçirdiğini haber vermek üzere Moskova’ya elçiler gönderdi. Çar’a gönderdiği mektupta Küçüm Han’ın İsker’i terkettiğini, Tatar, Vogul ve Ostyakların itaat ederek Rusya’ya sadakat yemini ettiklerini bildiriyor, kendisi ve yoldaşlarının eskiden işledikleri suçlardan dolayı affedilmelerini istiyordu. Ayrıca Sibir’i idare etmek üzere Moskova’dan bir yetkili gönderilmesini rica ediyordu. Elçiler Moskova’ya gelip Sibirya’da olup bitenleri anlattığında Moskova’da büyük bir sevinç ve coşku yaşandı. Çanlar çalındı, kiliselerde dualar edildi 17 . Kazan ve Astarhan’dan sonra Sibir Hanlığı da Moskova’nın idaresi altına girmişti. Çapul maksadıyla yola çıkan Ermak ve bir avuç başıbozuk çetesi ateşli silahları sayesinde Sibir Hanlığı’nı yıkarak bütün Sibirya’nın anahtarlarını Moskof Çarlığı’na takdim etmişti. Sibir Hanlığı topraklarını yönetmek için Moskova tarafından gönderilen Dimitri Balhovski ve 500 kişiden oluşan bir askerî kuvvetin başında bulunan İvan Gluhov 1583 yılında İsker’e geldi. Balhovski bir süre sonra burada öldü. Sibir Ermak tarafından idare edilmeye devam etti. Ermak bölgedeki kavimleri itaat altına almak, vergiler toplamak ve askerinin iaşesini gidermek için İsker’den çevre köy ve kasabalara seferler düzenledi. Bu seferler esnasında, yakınlarda bulunup fırsat kollayan Küçüm’ün baskınına uğradı. 1584 yılının Ağustos ayı başlarında gece yarısı yapılan bu ani baskında öldürülenler arasında Ermak da bulunuyordu 18 . Rus tarihçilerinin birçoğu Ermak’ın bu baskın sırasında kaçarken suda boğularak öldüğünü iddia etseler de Tatarlar tarafından öldürüldüğünü yazanlar da vardır. Başlangıçta suçlu ve sıradan bir çete elebaşısı olan Ermak Sibir’in ele geçirilmesinde oynadığı tarihi rol dolayısıyla Ruslar için büyük bir kahraman derecesine yükseltilmiş ve onun Rusya’ya hizmetleri takdir edilerek hatırasının ölümsüzleştirilmesi için 1839’da Tobolsk şehrinde anıtı dikilmiştir 19 .
askeriyle birlikte Rus komutan Gluhov bulunuyordu. Gluhov bu haberi alınca gerek Küçüm’ün İsker’e taarruz edeceği korkusundan gerekse yeterli erzak ve mühimmatın yokluğundan dolayı İsker’i terkederek askerleriyle birlikte Rusya’ya yöneldi. Önce Küçüm’ün oğlu Gali İsker’e girdi. Kısa bir süre sonra ise Küçüm’ün rakiplerinden Saydek Gali’yi İsker’den çıkararak tahta oturdu.Bu gelişmeler Moskova’ya ulaşınca Rusya tarafından Boris Sukin, İvan Myasni ve Danil Çulkov komutasında 300 kişilik bir askeri kuvvet 1586 yılı başında Sibirya’ya gönderildi. Sibir Hanlığı’nı yeniden ele geçirmek ve kalıcı hale getirmek için bu defa Ruslar daha planlı ve programlı hareket ediyordu. Kalıcı olabilmenin en önemli dayanağı, müstâhkem mevkiler, kale/şehirler inşa ederek Küçüm kuvvetlerini Sibirya’da barınamaz hale getirip Sibirya’nındaha derinlerine ulaşmaktı. Rus öncü kuvvetler, Tatarların Çinki şehri yakınlarında Ruslar tarafından kurulan ilk şehir olan ve Sibir’in Ruslar tarafından kati surette ele geçirilmesinde büyük rol oynayan Tümen şehrinin temellerini attılar. İsker’i geri almak için Rusya’dan 1587’de 500 kişilik Rus Kazaklarından oluşan bir kuvvet
15 Miller (1750), s.104-110; Hadi Atlasi (1993), s.58-62. 16 Miller (1750), s.111-115; Hadi Atlasi (1993), s.82-83. 17 Miller (1750), s.129-148; Hadi Atlasi (1993), s.85-92. 18 Miller (1750), s.170-190; Hadi Atlasi (1993),s.99-106. 19 Anıt granitten yapılmış olup piramit biçimindedir. Anıtın bir tarafında “Pokoritelyu Sibiri Ermaku” (Sibir Fatihi Ermak’a), diğer tarafında ise “Vozdvignut v 1839g.” (1839 Yılında Dikildi) yazıları yer almaktadır. Ayrıca Sibir’in zapt edildiği 1581 ve Ermak’ın ölüm tarihi olan 1584 tarihleri anıta kaydedilmiştir. Bkz, V. V. Kiryakov (1902), Oçerki Po İstorii Pereselençeskago Dvijeniya v Sibir, Moskva:, s.84. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|