Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sibirya Araştırmalarının Başlaması
- Sibir Tarihinin Rus Kaynakları
- 619 -
sahip olduğu anlaşıldı. Sibirya Çarlık topraklarının diğer yerlerine göre göçmenler için mukayese edilemeyecek kadar cazip imkânlara sahipti. Yerel nüfus az buna karşın büyük maddi imkânlar sunuyordu. Fabrikalar ve atölyeler için sahip olduğu hammadde kaynakları bitmez tükenmez bir hazine idi. Avrupa’nın asla rekabet edemeyeceği imkânlar ölçüsünde Çin’in ve Orta Asya’nın büyük pazarları için güvenli bir limandı. Bilim adamları için, yazarlar, ressam ve sanatçılar için, seyyahlar için çok bilinmeyen, bâkir ve gizemli hususiyetlere sahipti. El değmemiş tabiatı, Baykal gölü, Obi, Yenisey, Lena ve Amur gibi muazzam nehirleri, uçsuz bucaksız stepleri, başı dumanlı dağları, Urallardan Kamçatka’ya insanoğlunun ayağının değmediği ormanları, hayvancılığa uygun geniş meraları, verimli toprakları ve her şeyden öte altın, gümüş gibi kıymetli madenleriyle adeta yeni keşfedilen bir kıta görünümü arz ediyordu. Bu yönüyle Sibirya’nın maddi zenginliklerinden istifade etmek için Rusya’nın oldukça fazla zaman kaybetmiş olduğu yaygın bir kanaat idi 27 .
Sibirya’nın Ruslar tarafından ele geçirilmesinden kısa bir süre sonradin adamları tarafından, Sibir Hanlığı’nın zaptını anlatan vekâyiname tarzında ilk eserler yazıldı. Öncü kolonizatörler tarafından tarih, coğrafya, etnografya alanlarında ortaya konan ilk eserler, seyahatnameler ve arşivsel dokümanlar, modern tarihçiliğin başladığı XVIIIve XIX. asırlarda Rus tarihçilerinin ana kaynaklarını oluşturdu.Rusların ve Rus topraklarının bilimsel amaçlı ilk araştırmaları I. Petro döneminde başladı. Sibirya üzerine ilk keşif ve araştırma faaliyetleri debu kapsamda başlamış oldu. Bu araştırmaların birinci hedefi Sibirya’nın coğrafi yapısının ortaya konulması, bu yönde çok yönlü haritaların çıkarılması idi. XVIII. asırda, içlerinde her alanda uzmanların bulunduğu bilimsel keşif heyetleri Sibirya’da uzun süreli araştırmalar yaptılar. 1719’da Petro tarafından Tobolsk ve Kamçatka’ya jeodezi uzmanları gönderildi. O’nun döneminde Almanya’dan önemli bir bilim adamı olan Daniyel Messerşimid Rusya’ya davet edildi ve Messerşmid Sibirya’ya seyahat ederek uzun süre bölgede incelemelerde bulundu. En önemli yardımcısı ise Rusya’ya esir düşen İsvecli Ştrahlenberg (Filip İogann Tibert) idi. Bölgeyle ilgili bol miktarda bilgi ve dokümana ulaşıldı. Sibirya’nın haritası çıkarıldı. 1725’te Petro tarafından gönderilen Kamçatka keşif heyeti, İvan Bering ve beraberindeki bilim adamları tarafından Sibirya’yı araştırmaya devam etti. Bering’in seferi 1730’a kadar devam etti. Bering’in ikinci Kamçatka seferi 1733’te başladı ve 1743’e kadar devam etti. Sibir tarihinin gerçek anlamda araştırılması da bu bilimsel keşif seferiyle başladı. Heyette doğa bilimci İogann-Georg Gmelin, tarihçi Gerard Fridrik Miller, astronom Denil de-Kroyer, akademi öğrencisi Kraşennikov, Profesör Fişer, öğrenciler, toprak ölçüm uzmanları, tercümanlar, ressamlar bulunuyordu. Heyetin birçok zorluğa katlanarak uzun süre Sibirya’da yaptığı araştırmalar ve elde ettiği bilgi ve belgeler Sibir tarihi, etnografyası ve coğrafyasının araştırılmasında sonraki tarihçilere büyük imkânlar sundu 28 .
kurulmasıyla yeniden canlandı 29 . Petr Simon Pallas başkanlığında Petersburg İlimler Akademisi üyeleri ve öğrencilerinden oluşan oldukça kalabalık heyet 1768’de Sibirya’ya yola çıktı. İclerinde doğa bilimciler, etnoğraflar, astronomlar da bulunuyordu. İrkutsk’ta bir süredir araştırmalar yapan bilim adamıİogann GottlibGeorgi de ekspedisyona dahil olarak Sibirya’da Pallas’ın en önemli rehberi oldu. Pallas’ın Sibirya keşif faaliyetleri 1774’e kadar sürdü. Baykal ve çevresi üzerine o zamana kadarki en ciddi araştırmalar ortaya konuldu. Pallas’ın seyahatnâmesi, 30 Sibirya’nın tabiatı, tarihi, etnografyası ve arkeolojisi bakımından sonraki araştırmacılar için en önemli kaynaklardan biri haline geldi. Georgi 31 ise Sibirya’nın yerel unsurları üzerine çok kıymetli bilgiler veren ilk etnoğraflardan biri oldu 32 . Gerek asya ülkeleriyle diplomatik faaliyetlerde bulunmak üzere Sibirya’dan geçenlerin yol kayıtları, Sibirya’da görevli devlet adamlarının hatıra ve gözlemleri, gerek seyyahların notları ve gerekse akademik çalışmalar için Sibirya’ya gönderilen bilim adamlarının ortaya koyduğu çalışmalar Sibirya üzerine büyük bilgi birikiminin oluşmasını sağladı. Birçok bilgi, belge ve kaynağa ulaşıldı. Sibir Tarihinin Rus Kaynakları Vekâyinameler (Sibirskie Letopisi) Sibir tarihinin Rus kaynaklarından birisi yıllık ya da vekâyiname diyebileceğimiz letopis’lerdir. Bu vekâyinameler Ermak tarafından Sibir Hanlığı topraklarının işgalini ve hanlığın ortadan kaldırılması sürecini destansı bir tarzda anlatan yazma eserlerdir. XVII ve XVIII.asırlarda isimleri bilinen ya da
27 Zavalişin (1862), s.1-4. 28 V. P. Sukaçev (1891), İrkutsk. Ego Mesto i Znaçenie v İstorii i Kulturnom Razvitii Vostoçnoy Sibiri, Moskva:, s.164-167. 29 II. Katerina döneminde Sibirya araştırmaları için bkz, A. Pıpin (1888), “Sibir i İzsledovaniya Yeya”, Vestnik Evropı, Tom III, Sanktpeterburg: s.195-238. 30 Petr Simon Pallas (1778), Puteşestvie Po Raznım Provintsiyam Rossiyskago Gosudarstva, Sanktpeterburg. 31 İogann Gottlib Georgi (1777), Opisanie Vseh v Rossiyskom Gosudarstve Obitayuşşih Narodov, Tak je ih Jiteyskih Obryadov, Ver, Obıknoveniy, Jiliş, Odejd i Proçih Dostopamyatnostey , III (Semoyadskıe, Mandjurskie i Vostoçnıe Sibirskie Narodı), Sanktpeterburg. 32 Sukaçev (1891), s.170-172. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|