Uluslararasi sempozyumu

311

Enise ABİBULLAYEVA  

Tehlikenin derecesi  kuşaklararası dil aktarımı ile bağlı. UNESCO’nun 

cedvele göre, dilimiz 5 pozisyonda  yani Kırım’da Kırım Türkçesi kritik teh-

like altında  yani  ‘gençler az konuşurlar, genellikle büyük ebeveynler ve 

daha yaşlılardır  ve onlar da kısmen ve seyrek olarak konuşuyor’  (aynı men-

ba). Böyle takdirde,  çocuklara  ve gençlerge ana dilimizni okutmayı ve ana 

dilinde eğitim verilmesi sıra düşüyor.

Günümüzde Kırım Tatar dilinde  örgün eğitim, okulöncesi, ilköğretim, or-

taöğretim ve yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır [1].

Kırım Özerk Cumhuriyeti Bilim ve Eğitim, Gençler ve Spor Bakanlığının 

resmi malümatlarına göre, okulöncesi    28   kreşte   32 grup çalışıyor; il-

köğretim ve ortaöğretimde 15 Kırımtatar dilinde eğitim veren okullar ve 100 

fazla  Rus ya da Ukrain dilinde okutan  okullar; yürksek öğretim – Kırım Mü-

hendislik ve Pedagoji Üniversitesi, V. Vernadskiy adına Tavriya Millli Üni-

versitesi.  Okulöncesi  eğitim;  isteğe  bağlı  olarak  zorunlu  ilköğretim  çağına 

gelmemiş 3-6 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsar. Kırm Tatar dilinde 

1.4 % çocuk terbiye alıyor.

İlköğretim 6-10 yaş grubundaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar. 

Ortaöğretim, ilköğretime dayalı, en az beş yıllık genel eğitim; lise - 3 sene 

devam ediyor, genel,  meslekî ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar. 

Ukrayna ‘Eğitim’ kanununa göre  11 sene  zorunlu öğretim görülüyor. Yük-

seköğretim; dolu ortaöğretime dayalı, en az iki yıllık yüksek öğrenim veren 

eğitim kurumlarından başlıyor ve uzman, yüksek lisans derecelerini tümü-

nü kapsar. Üniversite, fakülte, enstitü, yüksek okul, meslek yüksek okulu ile 

uygulama ve araştırma merkezlerinden oluşmaktadır [2]. Bu formal eğitim 

kurumları Kırım Tatar dilinde eğitim veriyor. 

Kırım Tatar dilinde eğitim alan öğrencilerin sayısı 5498 (13,1%). Bu öğ-

rencilerin çoğu Kırım Tatar milli okullarında ve Rus ya da Ukrain okullarında  

okuyorlar (Buyakeviç, 2011,s. 3).  Günümüzde Kırım Tatar dilinde okutan  

15 milli mektep mevcut. Bununla birlikte, 102 Rus ve Ukrain okullarında  

ana dilimizde okutan sınıflar bar. 

Kırım’ın farklı bölgelerinde, yükarıda gösterdiğimiz, 15 ‘Milliy mektep’ 

lerinde Kırım Tatar çocuklarının 6,9%  okuyor. Rus ve Ukrain okullarında  

‘Milliy sınıf’larda – 6, 2%.  Yani toplam 13, 1 % öğrenci ana dilimizde eğitim 

alıyor.

 Kırım Tatar dilinde eğitim veren okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim okul-

larda  ve mahsus sınıflarda  eğitim dili  Kırm Tatarca ve Rusça. Bununla bir-

likte   bu tip okul ve sınıflarda devlet dili – Ukrayna’ca, İnglizce öğretiliyor. 

---

312 Kırım’da Kırım Tatar Dilinde Örgün ve Yaygın Eğitimi

Bu okulların mezunları 2 dilde eğitim alıyorlar ve 4 dilini öğreniyorlar. Günü-

züzde  Avrupa modelinde  mezunlar polilingval olmalıdır ve milli mektepleri-

miz bu kriterlere yakınlaşmaya çalışıyorlar.  Eğitim modeli eğitim kalitesiyle 

sım-sıkı bağlı.  Onun için disiplerin çoğu Rusça okutuluyor.  Kırım Tatarca 

ana dili, edebiyat, sağlık esasları gibi derlser geçiriliyor. Matematik, kimya, 

bioloji, fizik gibi derslerinde çoğunlukla ana dilimizde yalınız yeni kelime-

ler öğretiliyor. Bunun bir kaç sebebi var. 50 senelik sürgünlük 700 senelik   

eğitim sistemini tamamen yok etti. Derslikler, sözlükler, kitaplar yakıldı ya 

da Kırım dışındaki Moskova, Sankt-Petersburg arşivlerine yollanıldı. Günü-

mizde 1-11 sınıflar için derslikler hazırlandı, neşir edildi, lakin öğretmenlerin 

meslekiçi staj kursları yok dercesinde. Yalınız ana dili ve edebiyatı sahasın-

da öğretmenler Kırım Tatar dilinde meslek içi stajı geçibiliyorlar. Eğitimini 

Rusça alan Kırım Tatar öğretmeni matematik, kimya, bioloji, fizik derslerini 

çocuklara ana dilinde anlatılmasında ciddi sorunlar yaşıyor.

Kırım Tatar dilinde eğitim merkezlerinin oluşturması bir ayrımcılık değil-

dir, aksine milli kültürümüzü, varlığımızı, Türk dünyasının Kırım’da korun-

masının ve yaşatmasının şekilirdir. Bu bakımdan, Ukray’na eğitim kanunları 

demokratik prensiplerine dayanıyor . Bilhassa, son yıllar içerisinde devleti-

miz Avrupa Birliği üyesi olması için assotsiyatsiyasını imzalamak durumun-

da olduğu için, eğitimde demokratik kanunlarını çalışmasını nazarda tutuyor. 

Yalınz Ukrayna’nın da madi imkanları sınırlı. 

Bu bakımdan Türkiye ve Kırım arasında ortak eğitim çalışmalarında bü-

yük ihtiyac var.  Özellikle, okul öncesi  eğitimcilerin Türkiye’de kreşlerde 

staj geçebilmeleri.  Orta okul ve lise fen öğretmenleri için de bu tür stajın 

büyük önemi taşıyor.  Türkiye’de effektiv eğitim teknolojilerini, ana dilini 

öğretim metodlarını ve ortak eğitim terminolojisini üzerinde çalışılacak çok 

ortak noktalar vlear. 

Yukarıda  bahsettğimiz  okullar  daha  çok  Kırım  Tatarlarının  çocuklarını 

kapsıyor. Bu okullarda Slav öğrencileri de var tabi. Son yıllarda Kırım’da ve 

Ukarayna’da Türk dünyasına ilgi gittikçe artıyor.  Kırım Tatarca konuşan ve 

dilimizi öğrenmeye, bu dilge eğitim almaya,  Türk dünyasını yakından tanı-

maya isteyen Slav  öğrencilerimiz de var. 

Bu gayet normal bir durum, komşu-komşunun dilini, kültürünü tanımalı, 

bilmeli ve o zaman milletlerara gerginlik  ortaya çıkmaz.  Barışın anahtarı, ki-

liti eğitim sisteminde saklana bilir. Onun için  Kırım Özerk Cumhuriyeti Par-

lamentosında ki Eğitim komisyonu Başkanı Kosarev ve Kırım Özerk Cum-

huriyeti Bilim ve Eğitim, Gençler ve Spor Bakan yardımcısı V. Buyakeviç 

---