Uluslararasi sempozyumu

192 Kafkaslar’dan Sürgün Bı̇r Toplumun Bı̇tmeyen Göçü

için odak noktası olarak görüyorlardı. 1957’den sonra diğer cezalandırılmış 

ulusların tersine deporte edilmiş Ahıska Türklerinin büyük kısmı zorla göç 

ettirilmiş bölgede kalmaya devam etti. Sadece Kafkasya’ya dönmek için zo-

raki  göçten  önce  resmi  olarak Azerbaycan  kimliğini  kabul  edenlere  dönüş 

izni verildi.

Göç Dalgası: Anavatana Dönüş Mücadelesi (1962-1988): 1962’de Öz-

bekistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Azerbaycan’dan gelen bir kısım Mes-

heti Türkler, Meshet bölgesine dönmek için Tiflis’te toplanarak bir teşkilat 

kurdular. Her şeye rağmen mücadele olumlu sonuçlandı. 1968’de Sovyetler 

Birliği’nin en yüksek organı olan Al-i Konseyinin yönetim kurulu kararı ile 

çıkarılan  bir  yasa  ile  deporte  edilen  “Türklere,  Kürtlere  ve  Hemşinliler’e 

Gürcistan’a dönme” ve “pasaport rejimine göre meskûnlaşma” kararı çıktı. 

Ancak, bu pasaport rejimine göre, bu kavram otomatik olarak Gürcistan’ın 

sınır bölgesinde yerleşmeyi yasaklıyordu. SSCB’de sınır bölgelerinde yeni 

ikametgâh yasaklandı. Bu da Meshetlerin kendi ana bölgelerine yeniden dön-

mesine izin vermiyordu. Bu nedenle SSCB parlamentosu, Ahıska Türklerinin 

eski bölgelerine dönmesi ve yerleşmesi için uygun şartlar bulunmadığı ka-

rarını almıştır (Tsutsiyev, 2006: 80). Stalin’in ölümünden sonra yeni Sovyet 

yönetimi bir beraat kampanyası yaptı. Bunun tam gerçekleşmemesinin ne-

deni etno-demografik dengelerin korunmaması ile ilgilidir. Oysa Gürcistan 

Hükümeti ülkedeki etnik dengeyi bozmak istemiyordu. Ahıska Türklerinin 

dışında Gürcistan’da 450000 kadar Azeri Türkü yaşamakta idi. Onlara en az 

250000’lik Ahıska Türkünü de eklersek bu rakam 600000’e ulaşabilir. Bun-

ların gelecekte nüfus artışının Gürcülerden daha fazla olması halinde bir süre 

sonra Gürcülerden daha fazla olabilirdi. Sovyet Yönetimi geri dönüş siyase-

tinin yeni ihtilaflara yol açmasından çekinerek sürgün edilmiş ulusların kendi 

alanlarına dönmesine sıcak bakmıyordu. Unutmamak gerekir ki, Ahıska Türk-

lerinin yerleşim yerlerinde 1945’den sonra SSCB’ye yerleşmek için yurtdışın-

dan (Ortadoğu) gelen Ermeni göçmenleri iskân ettiler (Tsutsiyev, 2006).

5.Göç  Dalgası:  Fergana  olayları  ile  Özbekistan’dan  sürgün  (1989): 

1980’lerin sonunda bir taraftan SSCB’de yasaklanmış halkların rehabilitas-

yon siyaseti, diğer taraftan ise perestroika süreci başlamıştı. Cumhuriyetlerin 

hakları genişlemişti. Her bölgede etnik temelde çatlaklar oluşmaya başladı. 

Ahıska Türkleri bu süreçten de paylarını aldılar. Onlar genelde Özbekistan’da 

yerleşmişti. 1989’da Fergana vadisinde Özbeklerle Ahıska Türkleri arasında 

bir sürtüşme yaşandı. Pazar yerinde çıkan bir kavga kitlesel bir nevi kıyı-

ma dönüştü. Ahıska Türklerini Özbekistan’dan deporte ettiler. Çoğu Rusya 

Federasyonu ve Azerbaycan’da yerleşti. SSCB dağıldıktan sonra Ahıskalılar 

---

193

Aydın İBRAHİMOV / Selver ÖZÖZEN KAHRAMAN 

birbirlerinden  ayrıldılar  ve  yoğun  olarak  Kırgızistan’da,  Kazakistan, Azer-

baycan, Rusya (Kuzey Kafkasya) ve Türkiye’de, küçük gruplar halinde Uk-

rayna ve Moldavya’da ve seyrek bir şekilde Özbekistan’da yerleştiler. Kras-

nodar’daki Ahıskalıların  sayısına  ilişkin  veriler  12  bin  ile  30  bin  arasında 

değişmektedir. Burada yaşayan Ahıskalıların birkaç bininin vatandaşlık hakkı 

vardır (Kalafat ve Ağacan, 2004:194-195).

Bu kanlı Haziran’da ana yurt saydıkları eski Türk topraklarına yerleşen 

Ahıska Türkleri, kurbanlar vererek ata yurdu da terk ettiler. Kendi dil, din, 

soy ve kan kardeşlerinden ayrılıp Rus askerlerinin himayesine sığındılar. Sa-

vaş uçaklarıyla Rusya’nın iç kesimlerine, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızis-

tan ve Türkmenistan’a taşındılar. Onların arasında, 45 yıl öncesinin dehşetle-

rini yeniden yaşayanlar az değildi (Muhtaroğlu, 1993).

6.Krasnodar’dan  (Rusya)  Göçler  (2004):  Bu  göç  Fergana  göçünden 

farklı olarak sürgün edilme şeklinde değil, yönlendirme göçü şeklinde ger-

çekleşmiştir.

2004’den  itibaren,  Rusya’nın  Krasnodar  eyaletinden  Ahıska  Türkleri 

ABD’ye, gönüllü göç programını hayata geçirmiştir. Program Rusya’da insan 

hakları kurumlarına Ahıskalıların hak arayışları ile ilgili başvuruları sonucun-

da, Amerikan hükümeti tarafından başlatılmıştır. Ancak söz konusu eylemin 

temelinde yeni Ferganaların ortaya çıkması endişesi yer almaktadır. Program 

hazırlıkları 2 yıl sürdü. Bölgeyi ziyaret eden Uluslararası Göç Örgütü (IOM) 

temsilcileri tarafından konu araştırılmış ve 2004’de Krasnodar’da ofis açılarak 

bilgilendirme projeleri yapılmış ve ABD’ye göç etmek isteyenlerden başvuru 

alınmıştı. 84 kişilik ilk grup Ağustos 2004’de Pennsylvania’ya yerleştirilmiş-

ti.  Mülteci  statüsü  almak  için  yaklaşık  12  bin Ahıska Türkü  başvurmuştu. 

ABD’ye gelen Ahıska Türkleri 200-300 kişilik gruplar halinde ABD’nin çe-

şitli eyaletlerine yerleştiler (Alaska ve Havai adaları dışında). ABD hükümeti 

göçmenlere alışma süreci boyunca, her türlü desteği vermiştir (dil eğitimi, 

çocukların eğitimi, dini hizmetler vb.) (Yurrts, 2007: 28)

ABD’ne  2006’da  Krasnodar  bölgesinden  bireysel  olarak  gelen  Ahıska 

Türkleri  çoğalmaya  başladılar.  ABD  Nüfus,  Sığınmacı  ve  Göçmen  Büro-

sunun (PRM) verilerine göre 2006 ortalarında yaklaşık 9000 Ahıska Türkü 

Krasnodar’dan  gelip  buraya  yerleşmişti.  En  fazla Ahıska  Türkü  topluluğu 

Penisilvanya (785), Washington (590), Illinois (508) ve Kentucky’de (499) 

yaşamaktadır. PRM tahminlerine göre 2007 sonuna kadar 3000 kişi daha ge-

lecektir. ABD’de yaşayan çoğu Ahıska Türkü İngilizceyi ya hiç ya da çok az 

bilmektedir.Yine de Ahıska Türkleri, bu dili öğrenmeye isteklidirler (Aydın-

gün vd., 2006).

---