Uluslararasi sempozyumu

264 Türk Keneşi ve Türk Dünyasında Eğitim İşbirliği

atılmasının önemini vurgulu bir şekilde ifade ettiler. Bu çerçevede, hazırlık-

larımız devam ediyor. 

Son  dönemde  gündemimize  aldığımız  ve  üzerinde  çalışmakta  olduğu-

muz bir diğer önemli proje ise üye ülkelerimizin üniversite gençliğine yö-

nelik  bir  diğer  projeyi  sizlerle  paylaşmak  isterim.  Bu  proje  “Üniversiada” 

olarak adlandırdığımız Üniversite Oyunları’dır. Sayın Cumhurbaşkanlarının 

talimatları doğrultusunda düzenlenmesine karar verilen ve 2014 yılında ilki 

gerçekleştirilmesi planlanan sözkonusu Üniversite Oyunlarının hazırlıklarına 

da şimdiden başladık.

Öte yandan, bahsettiğim hususlardan anlaşılacağı üzere Türk dünyasında-

ki iletişimin her alanda güçlendirilmesi Türk Keneşi’nin önem atfettiği konu-

lar arasında ağırlıklı olarak yer almaktadır. Bu çerçevede, üye ülke dillerinin 

diğer üye ülkelerin orta öğretim kurumlarında seçmeli dil dersi olarak öğre-

tilmesi üzerinde Türk Keneşi olarak durmaktayız. Bu kapsamda, Sayın Dev-

let Başkanlarının Gebele Zirvesi’nde bu alanda dile getirildikleri talimatlar 

doğrultusunda, Türk Keneşi Eğitim Bakamlarının önümüzdeki toplantısında 

önemli kararlara imza atılmasını bekliyoruz.  

Sempozyumla konusuyla amaç itibarıyla ilgili diğer bir projemiz ise ortak 

eğitim televizyonunun kurulmasıdır. Bu çerçevede, ilk aşamada mevcut ulu-

sal televizyon kanallarında gösterilmek üzere çizgi film, animasyon, çocuk 

filmleri gibi ürünlerin hazırlanmasına öncelik vermeyi planlıyoruz. 

Malumunuz, iletişimin önemli bir unsuru ve vasıtası da kullanılan alfabe-

dir. Bu bağlamda Keneşimiz tüm Türk Devletlerinin kullanabileceği bir ortak 

alfabe üzerinde çalışmalarını da devam ettiriyor.    Bu bağlamda, son olarak 

Sekretarya bünyesinde yer alan Ortak Terminoloji Kurulu’nun çalışmaların-

dan da kısaca bahsetmek istiyorum. 

2012 yılının Kasım ayında gerçekleştirilen Kurul toplantısında, 1991 yı-

lında Marmara Üniversitesi’nde kabul edilen ortak alfabenin – iki harf deği-

şikliğiyle – bilimsel amaçlar için ortak kullanıma sunulması ve Türk Akade-

misi aracılığıyla yaygınlaştırılması üzerinde toplantıya katılan ülke uzmanları 

mutabakata varmıştır. Uzmanlar toplantıda ayrıca, ortak terminoloji oluştu-

rulmasına ilişkin yürütülecek çalışmalar üzerinde de durmuşlardır.  

Gebele Zirvesi’nde Sayın Devlet Başkanları, “Terminoloji Komitesi’nin 

ilk toplantısını ve toplantıda özellikle ortak bir terminoloji oluşturulması, bi-

limsel amaçlarla kullanılmak üzere terim sözlükleri ile ortak bir alfabe hazır-

lanması yönünde alınan kararları takdir etmişlerdir.

---

265

Darhan KYDYRALİ

Maalesef geçtiğimiz günlerde popüler bir yarışma programında şahit oldu-

ğumuz bir olay aynı ağacın dalları olmamıza rağmen halklarımızın bir birini 

yeterli derecede tanımadığını bir kez daha göstermiştir. Bu konudaki eksikle-

rimizi acil bir şekilde gidermek zorundayız. 

Önümüzdeki dönemde de Türk Keneşi, eğitim alanında yürütmekte olduğu 

mevcut çalışmalara tüm hızıyla devam edecektir. Bu bakımdan “işte, dilde, 

fikirde birlik” kavramını daha da genişleterek eğitimde, Türk Keneşi olarak 

“kültürde, eğitimde, bilimde” de birlikten yanayız. Bu bilinç ve sorumlulukla 

Türk dünyasında eğitim alanındaki işbirliğinin daha da güçleneceğini ümit ve 

temenni ediyoruz. 

---

---

-La- / -Le- İsimden Fiil Yapma Ekinin Türkçeleştirme 

Fonksiyonu

Derya DATLI 

1

Giriş

Dünya üzerinde yaklaşık on iki milyon kilometrekare gibi geniş bir coğ-

rafyaya yayılmış olan ve en çok konuşana sahip dillerden biri olan Türkçenin 

söz varlığının çeşitli kaynakları  vardır. Türk dilinde başlıca kelime yapma 

yolları mevcut kök ve eklerle yeni kelimeler türetme, birleşik kelime yapma, 

arkaik kelimeleri canlandırma ve yabancı dillerden kelime almadır. Türkçe-

nin genel işleyişi göz önünde bulundurulduğunda, yabancı dillerden kelime 

alınmasının dile yeni kelimeler kazandırma hususunda sıkça başvurulan işlek 

bir yol olduğu görülmektedir. 

Dilimize yabancı dillerden kelime girmesi, tarih boyunca başka milletler, 

dolayısıyla da kültürlerle ilişkide bulunmamızın tabii bir sonucudur. Türkçe-

ye yabancı kelimelerin ilk girişi Eski Türkçe devresinde Çince, Sanskritçe, 

Soğdca, Toharca vb. dillerden kelimeler girmesiyle gerçekleşmiştir. Ancak 

asıl hatırı sayılır ölçüde yabancı kaynaklı kelime girişi İslamiyet’in kabulü-

nün ardından görülmektedir.

Türklerin  İslam  kültür  ve  medeniyeti  dairesine  dâhil  olmasıyla  birlikte 

Türkçeye Arapça ve Farsça kelimeler yoğun şekilde girmeye başlamıştır. Bu 

yabancı unsurların dilin yapısını bozmasının engellenmesi ve dilin genel işle-

yişi içersinde “yabancı” olarak varlık göstermemesi amacıyla, bu kelimeleri 

Türkçeleştirme yoluna gidilmiştir. Hâkim dil olan Türkçe, yabancı dillerden 

giren bu kelimeleri yapım ekleri vasıtasıyla Türkçeleştirmektedir.

1. -la / -le İsimden Fiil Yapma Ekinin Kullanımı

Türk dilinin bütün tarihî devreleri göz önünde bulundurulduğunda, Türk-

çeleştirme fonksiyonunda en işlek olarak kullanılan ekin -la- / - le- isimden 

fiil yapma eki olduğu görülmektedir. İsimlerden hem geçişli hem de geçişsiz 

fiiller yapan en işlek ek olan -la- /

-le-’nin dilimizde sınırsız kullanılma imkânı vardır

2

. Ekin önemli bir özel-

liği de Türkçeye yabancı dillerden giren isim soylu kelimelere eklenerek fi-

1  Öğr. Gör., İstanbul Arel Üniversitesi

2  Eski Türkçenin Grameri, A. Von Gabain, TDK Yayınları, Ankara, 2003.

---