30
9
dilinə belə gətirmir. Amma, əlbəttə, məhz ondan danıĢır, qadınsa öz kefinə sakitcə qulaq asır,
sanki, bütün bunları birinci dəfə deyil ki, eĢidir; sanki bilir ki, özünü əziyyətə salıb, ona “hə” və
ya “yox” cavabı verməyə dəyməz. Sakitcə gülümsəyir. Ancaq o, bunun fərqində deyil.
Sonra birdən ruhdan düĢdü. Kötüyün üstündən qalxıb ordan uzaqlaĢdı. Ancaq yerindən
qalxarkən yanı üstə dönəndə mən onun sifətini gördüm və baĢa düĢdüm ki, təslim olmaq barədə
fikirləĢmək belə istəmir. Sadəcə, bu qadına daha bir Ģans verməyə çalıĢır və indi o qədər
ümidsizliyə qapılıb ki, hər Ģeyindən keçib riskə getməyə tam hazırdı. Məndən olsaydı, ona
deyərdim ki, indi, bu dəqiqə nə qərara gəlibsə, ilk növbədə onu eləməlidi. Ancaq görünür, onun
öz bildiyi vardı. Nə isə, ordan qalxıb özünü qaranlığa verdi, qadınsa yerində oturub, baĢını aĢağı
sallamıĢdı, hələ də sakitcə gülümsəyirdi. Heç onun ardınca da baxmadı. Yəqin ki, onun tək
qalmaq, özünü bu qadının lap əvvəldən ona məsləhət gördüyü Ģeyə kökləmək istədiyini baĢa
düĢürdü; amma onun bu məsləhəti, yəqin ki, söz formasında olmamıĢdı; təbii ki, heç bir xanım
belə bir Ģeyi dilinə gətirməzdi – hətta bir Ģənbə gecəsi birdən-birə özünə bütöv bir ailə tapan
xanım belə...
Ancaq çox güman ki, məsələ bunda da deyildi. Bəlkə də, yer, ya da vaxt bu qadına münasib
görünməmiĢdi, hələ tamaĢaçıları demirəm. Bir sözlə, bir az keçəndən sonra o yerindən qalxdı,
mənə tərəf baxdı, mənsə, əlbəttə ki, tərpənib-eləmirdim; furqona qalxdı, bir az da keçəndən
sonra qulaq verib, orda səs-səmirin tamam kəsildiyini eĢitdim, deməli, yatağa girmiĢdi. Mənsə
yerimdə uzanmıĢdım, heç cür yuxum gəlmirdi, uzun müddət də gəlmədi. Hiss eləyirəm ki, o
oğlan hardasa lap yaxındadır, yəqin, ocağın sönməsini, ya da mənim daha möhkəm yuxuya
getməyimi gözləyir. Həqiqətən eləydi, ocaq sönən kimi onun siçan təki səssizcə mənə tərəf
yaxınlaĢdığını eĢitdim: baĢımın üzərində dayanıb, yuxarıdan mənə baxa-baxa qulaq asır. Mənsə,
cınqırımı belə çıxarmıram; yadımda deyil, deyəsən, onu inandırmaq üçün bir-iki dəfə xoruldadım
da. Nə isə, o, yumurta üstündə yeriyirmiĢ kimi, ehmalca maĢına tərəf getdi, mənsə uzandığım
yerdən ona baxıb, öz-özümə dedim: “Eh, qardaĢ, sən gərək bunu dünən gecə eləyəydin, eləmiĢ
olsaydın, indi burdan altmıĢ mil cənubda gecələyərdin. Ötən gecə eləmiĢ olsaydın, mən də,
ümumiyyətlə, sizə rast gəlməzdim”. Elə həmin an narahat olmağa baĢladım. Ona görə yox ki, o
bu qadına nəsə – onun özünün istəmədiyi bir Ģey eləyə bilərdi. Düzünə qalsa, bir kiĢi kimi mən
onun tərəfindəydim. Belə olmağına beləydi. Amma birdən qadın qıĢqırsa, nə edəcəyimi
bilmirdim. Bilirdim ki, qıĢqıra bilər; o halda yerimdən sıçrayıb maĢına tərəf qaçsam, oğlanı
ürkütmüĢ olardım, qaçmasaydım, baĢa düĢəcəkdi ki, yatmamıĢam, bayaqdan ona göz qoyuram,
bu isə onu lap möhkəm qorxudardı. Ancaq boĢ yerə narahat olurmuĢam. Bunu dərhal, onları
görən kimi də baĢa düĢə bilərdim”.
Məncə, sən bir şeyə görə heç cür narahat ola bilməzdin, çünki o qadının bu vəziyyətdə nə
edəcəyini yaxşı bilirdin arvadı deyir.
31
0
Elədi ər onunla razılaĢır.
Mən istəmirdim ki, sən bunu mən özüm deməmişdən qabaq başa
düşəsən. Hə-ə. Mən də elə bilirdim ki, bu dəfə izi daha yaxşı itirə bilmişəm.
Yaxşı, danış görək. Sonra nə oldu?
Axı o cür sağlam, güclü bir qadına nə ola bilərdi? Elə ilk anda o adamın yalnız həmin əfəl
oğlan olduğunu bilməsə belə. Bu bədbəxt kişiciyəz isə onun üçün göz yaşı ovcunda olan ikinci
körpə kimi bir şey idi O, sözünə davam edir:
“Heç bir çığırtı-filan olmadı, heç nə. Mən yalnız onun ehmalca furqona çıxıb orda yox
olduğunu gördüm, bir müddət – uzaqbaĢı on beĢə qədər ancaq saya bilərdin – heç nə eĢidilmədi,
sonra ordan, bir növ, təəccübə bənzər bir səs gəldi; deməli, qadın yuxudan ayıldı, sadəcə, bir
qədər narazıymıĢ kimi təəccübləndi, ancaq qorxub-eləmədi, sakitcə astadan dedi: “Ay, ay, ay,
mister Banç. Ayıb deyil. Axı körpəni yuxudan oyada bilərdiniz”. Sonra o, arxa qapıdan aĢağı
düĢdü, cəld yox, yavaĢ-yavaĢ, suyu süzülə-süzülə. Yalan deyirəmsə, lənətə gəlim, elə bil, qadın
onu altı yaĢlı körpə uĢaq kimi furqondan götürüb ehmalca yerə qoydu, dedi: “Gedin, yatın. Biz
sabah yenə yol getməliyik”.
Mən isə o tərəfə baxmağa belə utanırdım: Allah eləməsin ki, kiminsə onun bu uğursuz
cəhdini gördüyünü, eĢitdiyini bilmiĢ olsun. Yalan deyirəmsə, lənətə gəlim, az qala, mən də
onunla birlikdə ölüb yerə girmək istəyirdim. Düzdü, mən qadın tərəfə daha yaxın idim. O isə
hələ də qadının onu qoyduğu yerdə daĢ kimi sakitcə dayanmıĢdı. Ocaq sönmək üzrəydi, buna
görə də onu güclə görürdüm. Ancaq bilirdim ki, onun yerində olsaydım, hansı hissləri
keçirərdim. Sanki, Hakimin son hökmünü gözləyirmiĢ kimi baĢımı aĢağı sallamıĢ olardım:
“Aparın onu, dar ağacından asın”. Amma mən öz yerimdə uzanmıĢdım, ətrafa isə dərin sükut
çökmüĢdü, sonra onun ordan uzaqlaĢdığını eĢitdim. Kolların arasına möhkəm Ģaqqıltı düĢdü,
sanki, baĢ götürüb harasa qaçdı. Sonra hava iĢıqlandı, o isə hələ gəlib çıxmamıĢdı.
Mən heç nə demədim. Nə deyə bilərdim ki? Hər halda, ümid eləyirdim ki, qayıdacaq –
ayıb olsa da, olmasa da, kolluqdan çıxacaq. Ocaq qaladım, səhər yeməyi hazırlamağa baĢladım,
bir az keçmiĢdi ki, qadının furqondan aĢağı düĢdüyünü eĢitdim. Dönüb ona tərəf baxmadım.
Amma onun orda dayanıb, ətrafa göz gəzdirdiyini, ocağa, mənim adyalıma baxıb onun burda
olub-olmadığını anlamağa çalıĢdığını eĢitdim. Nə mən, nə o – ağzımızı açıb bir kəlmə də
kəsmədik. Artıq yığıĢıb getmək vaxtıydı. FikirləĢdim ki, onu burda, yolun ortasında qoyub gedə
bilmərəm. Onu da fikirləĢdim ki, qucağında üç həftəlik körpəsi olan gözəl-göyçək bir kəndçi
qızla maĢında gəzdiyimi arvadım eĢidib-bilsə, buna nə deyər? Çox da ki bu qız öz ərini
axtardığını söyləyir. Ġndi isə ikisini birdən axtarmalı olacaq. Deməli, yeməyimizi yeyib
qurtardıq, ona dedim: “Mənim yolum uzaqdı, hazırlaĢmaq lazımdı”. O isə dinib-eləmir, baxıram
ki, sifəti, heç nə olmayıbmıĢ kimi sam-sakitdir. Yalan deyirəmsə, lənətə gəlim, heç onda
təəccüb-filan da yoxdur. BaĢımıza gələnlərə bax. Ġndi mən bunu neyləyim?! O Ģeylərini