Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
30 1 təkcə içimdəki yanğının bütün gücünü deyil, həm də bu yanğını heç vaxt, heç vaxt yatıra, söndürə bilməyəcəyini ona açıb göstərdiyim an, bəlkə də, məhz həmin an onu yoldan çıxardım, onun qatilinə, rüsvayçılığının və ölümünün silahına, günahkarına çevrildim. Axı bu dünyada insanın bütün günahı, bütün məsuliyyəti Allahın üstünə yıxa bilmədiyi hallar da olmalıdır. Hökmən olmalıdır”. DüĢüncə yavaĢımağa baĢlayır. Quma düĢmüĢ təkər kimi yavaĢıyır, sanki, onu yavaĢımağa məcbur edən müqavimət gücünün təsiri hələ oxa, arabanın özünə çatmayıb. Sanki, özünü sifətlər arasında görür: daim onların arasında, dövrəsində, mühasirəsində, əhatəsindədir; sanki, kilsənin arxa sırasında dayanıb kafedrada özünə baxır, ya da, elə bil, akvariuma düĢmüĢ balıqdır. Bundan da əfzəl: ona elə gəlir ki, bu sifətlər güzgüdülər, onlara baxıb özünü görür. Onların hamısını yaxĢı tanıyır; bu güzgülərdə öz əməllərini bir-bir oxuya bilər. Ona elə gəlir ki, bu güzgülərdə antik təlxək kimi oyunbazlıq edən, bir qədər də sərsəm bir adam – küfrdən də pis Ģeyləri təbliğ edən əsl Ģarlatan, fırıldaqçı əks olunub: bu Ģarlatan, kürsülərini zorla qəsb etdiyi insanlara çarmıx çəkilənə qarĢı mərhəmət, sevgi duyğuları aĢılamaq əvəzinə, onlara təkəbbürlü, dəlisov bir qoçaqdan – gündəlik, adi iĢ-gücdən sonra istirahət anında davasız-Ģavasız, dinc bir toyuq hinində quĢ gülləsi ilə öldürülən quldurdan, onun qətlindən dəm vurur. DüĢüncə təkəri bir az da yavaĢıyır, artıq müqavimət gücü onun oxuna da sirayət edib, amma hələ arabanın özünə keçməyib. Onu əhatə edən sifətlərdə nə qədər böyük təəccüb, çaĢqınlıq, sonra qəzəb, daha sonra qorxu əks olunduğunu görür; sanki onlar onun sərsəm təlxəkliyinin arxasına boylanıb, ordan ona dikilən, onun özünə görünməyən, ən fövqəl, ən ali, hər Ģeyi görən, qərəzsiz olduğu qədər som- soyuq, dəhĢətli Çöhrənin Özünü görürlər. Və bilir ki, onlar bundan da artığını – gücü çatmadığı bir öhdəliyin son nəticədə onun cəzasına necə çevrildiyini də görürlər; indi ona elə gəlir ki, o özü bu Çöhrə ilə danıĢır: “Yəqin ki, mən öz üzərimə gücüm çatdığından da ağır yük götürmüĢdüm. Bəyəm bu, cinayətdir? Mən buna görə cəza almalıyam? Gücüm çatmayan bir Ģeyə görə cavab verməliyəm?” Çöhrə isə cavab verir: “Sən öz vədini yerinə yetirmək üçün o qadını qəbul etməmiĢdin. Sən onu öz xeyrinə görə almıĢdın. Ceffersona çağırılmaq aləti kimi; Mənim buyurduğum deyil, öz məqsədlərin üçün”. “Doğrudanmı belədi? – o fikirləĢir. – Yəni, doğrudanmı belə olub?” Yenə də özünü rüsvayçılığın faĢ olduğu dövrdə görür. Hələ doğulmamıĢdan əvvəl hiss etdiyi, öz Ģüurundan gizlətdiyi Ģeyi xatırlayır. Öz iradəsini, dözümünü, ləyaqətini, sanki, sədəqəymiĢ kimi pay verərək günahını necə bağıĢlatmaq istədiyini yadına salır: özünü, guya, bir Ģəhid fədakarlığı ilə rütbəsindən imtina etmiĢ kimi göstərməyə çalıĢır, halbuki elə həmin an daxilən bu imtinaya ürəkdən sevinir, ancaq üzünü Zəbur kitabının arxasında gizlədib özünü təhlükəsiz yerdə hesab eləyəndə, fotoqraf isə fürsət tapıb onun yandan Ģəklini çəkəndə öz sifəti onun bu gizli sevincini faĢ eləyir.
30 2 Sanki, bir kənarda dayanıb özünə baxır: o öz kartlarını necə diqqətlə, səbirlə, məharətlə oynayır, özünü elə göstərir ki, guya, bütün bu olanlarla dinməz-söyləməz barıĢıb; indi özünə belə etiraf edə bilməsə də, əslində, hələ seminariyaya daxil olmamıĢdan qabaq bunun arzusunda olmuĢdu. Və hər Ģeyini atır, donuz sürüsünün qabağına tullanılan çürük alma kimi sədəqə verir: atadanqalma varidatın cüzi gəlirini Memfisdəki islah koloniyalarıyla bölüĢməkdə davam edir, özünün təqib olunmağına, gecə vaxtı yatağından çıxarılıb meĢəyə aparılmağına, orada ağacla, dəyənəklə möhkəm döyülməyinə imkan yaradır; utanmadan, xəcalət çəkmədən, öz Ģirin və səbirli Ģəhid eqosunu xoĢnud etmək üçün öz yazıq, məzlum görkəmi və İlahi, bu nə qədər davam edəcək? sıtqısı ilə özünü Ģəhərin gözünə soxur, yalnız evdə, örtülü qapı arxasında sevincindən göyə atılıb düĢərək, sifətindəki yalançı maskanı çıxarıb atır, sevinci ərĢə qalxır: Off. Axır ki, buna son qoyuldu. Artıq bu keçmişdə qaldı. Satın alındı və haqqı ödənildi “Ancaq mən o vaxt çox cavan idim, – o düĢünür. – Bəzən mən də çətin, lazım olan Ģeyləri yox, yalnız asan, bacardığım Ģeyləri eləmiĢəm”. Ġndi düĢüncə lap ləng axır, o, bunu anlamalı, hiss etməliydi. Amma araba hələ nəyə yaxınlaĢdığından xəbərsizdi. “Bir də axı mən hər Ģeyin haqqını ödəmiĢəm. O ruhu satın almıĢam – haqqını öz həyatım bahasına ödəmiĢ olsam belə. Kim bunu mənə qadağan edə bilər? Ġnsanın öz həyatını məhv etmək imtiyazı var, əgər bu, baĢqalarına ziyan gətirmirsə, o yalnız özüylə, öz-özünə yaĢayırsa...” Birdən dayanır. Yerində donur, qorxudan, yaxınlaĢmaqda olan dəhĢətdən nəfəsi daralır. Ġndi anlayır ki, quma batıb; bunu dərk edəndən sonra daxilən bütün gücünün sonuncu, ağır bir həmlə üçün bir yerə yığılıb yay kimi necə gərildiyini hiss edir. Hələ dayanmayıb, hələ hərəkət var, amma indi yeni köhnədən heç nəylə seçilmir; indicə üstündən keçilən, təkərə yapıĢmıĢ qumlar quru bir xıĢıltı ilə qopub tökülür; bu xıĢıltını o daha əvvəl xəbərdarlıq kimi qəbul etməliydi: “... arvadıma öz ehtirasımı, öz “eqo”mu… ümidsizlik və rüsvayçılıq alətini… açıb göstərdim…” və hələ bu barədə düĢünməyə baĢlamamıĢ, sanki, beyin sümüyündə, gözlərinin arxa tərəfində baĢqa bir cümlə, baĢqa bir fikir bütöv halda doğulur, formalaĢır: Mən bu cür düşünmək istəmirəm. Mən bu cür
üstünə əyilərək pəncərənin önündə oturmuĢ halda möhkəm tərləməyə baĢlayır; tər bədənindən yaradan fıĢqıran qan kimi axır. Qumluqda gücə düĢmüĢ düĢüncə təkəri, onun ruhunun, həyatının burum-burum eĢilib parça-parça olmuĢ hissələrini özündə bir-birinə calaya-calaya, bu anın məngənəsindən yavaĢ-yavaĢ, orta əsrlərin iĢgəncə alətinə xas ləng bir əzmlə qurtulmağa çalıĢır: “Əgər bu beləydisə, əgər mən ona ümidsizlik və ölüm gətirən bir alət idimsə, deməli, kiminsə, bir baĢqasının əlində iĢlədilən alət olmuĢam. Onu bilirəm ki, əlli il ərzində heç kül də, torpaq da olmamıĢam: mən yalnız qaranlıqda bir atın dördnala çapdığı, bir atəĢin qəfil gurladığı yeganə bir an olmuĢam. Əgər mən həmin ölüm anındakı ölü babamamsa, onda mənim arvadım, onun
Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|