Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 3 təhlükəli bir adam olan ata o yuvada yalnız hərdənbir görsənirdi: cismani sağlamlıq insan ruhunu bu cür tez dəyiĢir və baĢqa Ģəklə salır. O, sadəcə, yad adam deyildi, həm də düĢmən idi. Ondan baĢqa cür iy gəlirdi. O, baĢqa səslə, az qala, baĢqa sözlərlə danıĢırdı, elə bil, baĢqa bir mühitin, baĢqa bir dünyanın adamıydı; çarpayının böyrünə çökmüĢ uĢaq yataqda yatmıĢ kiĢinin ətrafa kor-kobud sağlamlıq və məsuliyyətsiz nifrət püskürdüyünü aydın hiss edirdi, amma o da onlar qədər gücsüz və əlacsız idi. Üçüncü xəyalat bəylə gəlinin evə gəldiyi gün onları dördtəkərli arabada tərk edib gedən zənci, kölə qadın idi. O, kölə kimi getmiĢdi, altmıĢ altıncı ildə kölə kimi də geri qayıtdı, amma pay-piyada; iri, yekəpər bir arvad idi, sifətində eyni anda həm qəzəbli, həm də sakit bir ifadə – pərdəarası qara faciə maskası vardı. Sahibi öləndən sonra onun kənddəki evini tərk etməkdən qəti boyun qaçırdı, çünki sahibi evi ona tapĢırıb getmiĢdi və bu fikrindən yalnız, nəhayət, nə öz sahibini, nə də onunla birlikdə müharibəyə yollanıb onun kimi geri qayıtmayan ərini – “balaca”nı bir daha görə bilməyəcəyinə əmin olduqdan sonra daĢındı. Atasının ölümündən sonra oğul həmin evin qapısını birdəfəlik bağlamaq və onun əĢyalarını öz yanına gətirmək üçün ora yollandı, qadına hər cür təminat təklif etdi. Amma o, buna razı olmadı. Oğulun yanına köçməkdən də imtina etdi. Kiçik bir bostan əkib, orda tək yaĢadı, ərinin müharibədən qayıtmasını gözlədi, onun ölümü barədəki Ģayiələrə heç cür inanmaq istəmədi. Ancaq bütün bunlar yalnız Ģayiə idi, özü də qatma-qarıĢıq, dumanlı bir Ģayiə; belə ki, Van Dornun süvari dəstəsi general Qrantın Ceffersondakı hərbi sursat anbarına basqın edərkən sahibi döyüĢdə öldükdən sonra, guya, zənci tamam çarəsiz qalıb. Sonra da bir gecə hərbi düĢərgədən yoxa çıxıb. Bir müddət sonra isə düz cəbhə xəttində tez-tez konfederatların keĢikçi dəstəsinin əlinə keçən və hər dəfə də itkin düĢmüĢ sahibi haqqında eyni Ģeyləri sayıqlayan (guya, yankilər əvəzində pul almaq üçün onu əsir saxlayırdılar) ağlı yerindən oynamıĢ bir zənci barədə söz-söhbət yayılmağa baĢladı. O, sahibinin öldürüldüyünə heç cür inanmaq istəmirmiĢ. “Yox, ser, – deyirmiĢ, – onlar Mars Geyli öldürə bilməzdilər. Heç cür öldürə bilməzdilər. Haytaueri öldürməyə onların
xanımın qəhvədanının, qızıl məcməyisinin yerini öyrənmək istəyirlər, onları biz ikimiz bir yerdə gizlətmiĢik. Onların istədiyi ancaq budu”. Hər dəfə də bu zənci onların əlindən qaçıb qurtara bilirmiĢ. Ancaq bir dəfə federal qoĢunların cəbhə xəttindən belə bir söz yayıldı ki, zənci əlində bel bir zabitin üstünə hücum çəkib, həmin zabit də öz həyatını müdafiə etmək naminə onu güllələmək məcburiyyətində qalıb. Zənci qadın uzun müddət buna inanmadı. “Onda bu qədər ağıl hardan idi, – dedi. – O qədər gicbəsər idi ki, kimin yanki, kimin özününkü olduğunu, beli kimin baĢına vurmaq lazım gəldiyini heç cür ayırd elə bilməzdi”. Düz bir il bunu deyib durdu. Sonra günlərin bir günündə,
29 4 on il əvvəl tərk etdiyi və bu müddət ərzində bircə dəfə də olsun ayaq basmadığı evə, oğulun yanına döndü; bütün var-yoxunu tək bir Ģala büküb gətirmiĢdi. Evə girən kimi dedi: – Bu da mən. ġam hazırlamaq üçün odununuz varmı? – Siz artıq azad adamsınız, – oğul dedi. – Azad adam? – zənci qadın təkrar etdi. O, sakit, qəmgin bir nifrətlə danıĢırdı. – Azad adam? Bu azadlığın faydası nədi, Mars Geylin öldürülməsimi, yoxsa Pompun ağlını itirib, o cür dəli halına düĢməsimi? Heç Allahın özü də onu bu hala sala bilməzdi. Azad adam? Siz mənə belə bir azadlıqdan dəm vurmasanız yaxĢıdır! Bu, üçüncü xəyalat idi. UĢaq bu xəyalatla (“əslində, o vaxtlar elə o özü də xəyalat kimi Ģey idi”, – deyə həmin uĢaq indi iĢığı sönmüĢ pəncərə önündə düĢünür) həmiĢə ruh barədə söhbət edərdi. Bundan heç yorulub-usanmazdılar: uĢaq Ģövqlə, yarıvəcd-yarıqorxu, qoca zənci qarı isə dalğın, qəzəbli qüssə və fəxrlə danıĢırdı. Ancaq bütün bunlar uĢağa, sadəcə, vəcdin sakit bir titrəyiĢi kimi görünürdü. O, ona danıĢılan və həqiqət olduğuna ürəkdən inandığı Ģeyləri – babasının “yüzlərcə düĢmən öldürdüyünü”, yaxud zənci Pompun bir insanı öldürməyə cəhd göstərərkən özünün qətlə yetirildiyini eĢidib-biləndə qorxub-eləmədi. Heç əti də ürpəĢmədi, çünki onlar onun üçün yalnızca xəyalat, heç vaxt diri, ətli-qanlı halda görmədiyi sadə və çılğın qəhrəmanlar idilər; üz-üzə, göz-gözə gördüyü, qorxub-çəkindiyi atası isə onun üçün heç vaxt ölməyəcək dipdiri xəyalat idi. “Elə buna görə də, – o düĢünür, – təəccüblü deyil ki, mən bütöv bir nəslin üstündən adlamıĢam. Təəccüblü deyil ki, mənim atam olmayıb, mən artıq bir dəfə, hələ dünyaya gəlməmiĢdən iyirmi il əvvəl o gecə ölmüĢəm. Ġndi mənim üçün yeganə çıxıĢ yolu ölmək üçün ora – həyatımın baĢlamadan əvvəl bitdiyi yerə qayıtmaqdı”. Seminariyaya daxil olduqdan sonra o tez-tez bütün bunları onlara – könüllü olaraq özünü ixtiyarına verdiyi kilsənin taleyini həll edən böyüklərə, ali və müqəddəs sayılan adamlara necə danıĢacağını düĢünürdü. Onların yanına necə gedəcəkdi, bütün bunları onlara necə deyəcəkdi: “Qulaq asın. Cənabı Allah məni Ceffersona çağırmalıdı, çünki mənim həyatım orda bitib, hələ ana bətninə düĢməmiĢdən iyirmi il əvvəl, gecə vaxtı Ceffersonda bir küçədə at belində, dördnala çaparkən bir güllə ilə ona son qoyulub”. Ġlk vaxtlar fikirləĢirdi ki, bunları onlara deyə bilər. Ġnanırdı ki, baĢa düĢərlər. Axı o, məhz bu məqsədlə onlara pənah gətirmiĢ, kilsə yolunu seçmiĢdi. Ancaq onun inancı təkcə bununla məhdudlaĢmırdı. O, kilsənin özünə də, ondan doğub- törəyənlərə, onun təlqin etdiklərinə də – nə vardısa, hamısına – inanırdı. Dinc, həlim bir sevinc içərisində inanırdı ki, əgər dünyada sığınacaq deyilən bir Ģey varsa, o da kilsədi; əgər həqiqətin çılın-çılpaq, utanmadan, qorxmadan yaĢaya biləcəyi bir yer varsa, o da seminariyadı. Öz yolunu artıq tapdığına əmin olanda isə gələcək həyatı ona möhkəm, hər cəhətdən mükəmməl və tər- təmiz, klassik Ģəffaf güldan kimi ləkəsiz göründü; belə bir həyatda insan ruhu təzədən, bütün məiĢət fırtınalarından qorunmuĢ halda doğula, elə o cür də rahat – çürüyən nəĢin bir ovuc tozunu
Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|