Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 7 hansı övladlarının üz güzgüsündə keçmiĢ müsibətlərini, yaxud yeni ümidlərini oxumalı olsalar da, onlar bu sifəti heç cür unuda, yaddaĢlarından silə bilməyəcəkdilər. Bu düĢüncəli, sakit, sarsılmaz, illər keçsə də solub-saralmayan, hətta o qədər də vahiməli, qorxunc olmayan, amma özünə görə dinc, özünə görə qalib görünən sifət həmiĢə onlarla birlikdə olacaqdı. Yenə Ģəhər tərəfdən yanğın siqnalının divarların bir qədər boğub zəiflətdiyi çığırtısı eĢidildi; o, get-gedə güclənərək, qulağın eĢitmə qabiliyyətinin vara bilmədiyi yüksək həddə qalxdı, orda itib-batdı.
20 Mis rəngli qürub Ģəfəqlərinin son Ģüaları artıq sönmək üzrədi; alçaqboy ağcaqayın ağaclarının, alçaqboy qapı lövhəsinin arxasındakı, kabinet pəncərəsindən baxarkən çərçivəyə salınmıĢ səhnə kimi görünən küçə artıq bomboĢdu, hər Ģeyə hazırdı. Cavanlığını, seminariyadan Ceffersona gəldiyi ilk günləri xatırladı, onda bu mis rəngli qürub Ģəfəqlərini, az qala, qulaqla eĢitmək olurdu – truba çalğısının dərin bir uçuruma yuvarlanaraq öləziyən, sükut və intizar intervalı arasında itib yox olan qızılı səsləri kimi; onlarsa tezliklə məhz bu interval arasında peyda olacaqdılar. Və onda o truba səsləri hələ susmağa macal tapmamıĢ, ona elə gələcəkdi ki, havada hələ pıçıltıdan, pıçhapıçdan yüksək olmayan zəif bir tufan hənirtisi eĢidilir. Ancaq o bunu heç vaxt heç kimə açıb demədi. Hətta o qadına belə. Hətta hələ gecələr bir- birini sevdikləri, hələ utancaqlıqdan və küskünlükdən uzaq olduqları, o qadının küskünlük, xiffət, sonra isə ümidsizlik içində onun hər axĢam bu pəncərə önündə oturub gecənin, qaranlığın düĢəcəyi anı nə üçün gözlədiyini bildiyi və hələ unutmağa macal tapmadığı günlərdə belə ona demədi. Hətta ona, o qadına belə... Bu qadına belə... Təkcə onun cismani toxumunu deyil, həm də ruhunu – həqiqət, yaxud onun yaxınlaĢmağa cürət etdiyi qədər həqiqət olan Ģeyi qəbul etmək və qoruyub saxlamaq üçün Allahın yaratdığı Ġtaətkar və Naməlum qadına belə (əvvəllər inandığı kimi, seminariyaya deyil)... Ailənin yeganə uĢağı idi. O doğulanda atasının əlli yaĢı vardı, anası isə iyirmi il idi xəstə yatırdı. Ġllər ötdükcə onda belə bir əminlik yarandı ki, buna səbəb anasının VətəndaĢ müharibəsinin son ilində zorla tapa bildiyi qida məhsulları olub. Bəlkə də, səbəb elə buydu. Vaxtilə çoxlu kölə saxlayan bir adamın oğlu olsa da, atasının köləsi yox idi. O da kölə saxlaya bilərdi. Ancaq kölə saxlamağın saxlamamaqdan daha ucuz olduğu bir dövrdə və belə bir diyarda doğulmasına, böyüməsinə, yaĢamasına baxmayaraq, atası qara qulların əkib-becərdiyi nemətləri, biĢirdiyi yeməkləri yemək, onların açdığı yataqlarda yatmaq istəmirdi. Buna görə də müharibə zamanı, o, evdə olmadığı vaxtlar arvadı özü təkbaĢına, yaxud da qonĢuların hərdənbir, təsadüfi köməyi ilə əkib becərə bildiyi bostanın ümidinə qalmıĢdı. QonĢulardan yardım qəbul etməyi isə
28 8 əri ona qadağan eləmiĢdi; bircə səbəbə görə ki, arvadı bunun əvəzini onlara eyni Ģəkildə ödəyə bilməzdi. “Allah özü yetirəcək”, – o demiĢdi. – Nə yetirəcək? Zəncirotumu, Ģalğammı? – Dəxli yoxdu, O bizə elə bir mədə verəcək ki, biz hətta onları da həzm edə biləcəyik. O, keĢiĢ idi. Hər bazar günü sübh obaĢdan evdən çıxırdı, ancaq anqlikan icmasında yaxĢı hörmətə malik olan, oğulun xatırladığı qədər bir dəfə də olsun kilsə qapısına ayaq basmayan ata (bu, oğulun toyundan əvvəl olmuĢdu) yalnız bir ildən sonra onun – oğulun hara getdiyindən xəbər tuta bildi. Məlum oldu ki, iyirmi bir yaĢı təzəcə tamam olan oğlu hər bazar günü on altı mil yol qət edib, ibadət üçün xırda bir presviterian kilsəsinə gedir. Atanı möhkəm gülmək tutdu. Oğul bu gülüĢü adi bir söyüĢ, yaxud da çığır-bağır kimi – laqeydcəsinə, soyuq bir ehtiramla, etirazsız-filansız dinlədi. Növbəti bazar günü isə yenə də öz kilsəsinə yollandı. Müharibə baĢlayanda oğul birincilər sırasında döyüĢə getmədi. Amma axırıncılardan da olmadı. Dörd il orduda qaldı, bu müddət ərzində bir dəfə də olsun muĢketdən atəĢ açmadı, hərbi mundir əvəzinə isə toyda aldığı, sonra isə moizə oxumaq üçün kilsəyə gedərkən geyindiyi qara pencəkdə gəzdi. AltmıĢ beĢinci ildə elə həmin pencəkdə də müharibədən evə qayıtdı, ancaq onu gətirən arabanın qapının ağzında dayandığı, iki nəfərin onu qucağında evə aparıb yatağa uzandırdığı gündən sonra bir daha o pencəyin üzünü görmədi. Arvadı onu çardaqdakı sandıqda gizlətdi. O pencək ta oğulun oğlu onu ordan çıxarıb, artıq bu dünyada olmayan əllərin səliqəylə bükdüyü parçanın qatını açdığı günə kimi – düz iyirmi beĢ il sandıqda qaldı. O indi, sakit kabinetdə qaranlıq pəncərə önündə oturub, ala-toranın haçan yox olacağı, gecənin haçan düĢəcəyi və dördnala çapan at dırnaqlarının gurultusunu haçan eĢidəcəyi anı gözləyərkən, həmin pencəyi xatırlayır. Mis rəngli iĢıq artıq sönüb, dünya rəngli ĢüĢədən görünən bir iĢığın əlvanlığını, sıxlığını xatırladan yamyaĢıl sükuta qərq olub. Bir azdan Lap az qalıb. Lap
gəlir ki, o yağıĢın, o torpağın oktyabr ayındakı qəmgin nəmliyini, qapağını qaldırarkən üfunətlə əsnəyən o sandığın kəsif iyini indi də eĢidir. Sonra isə – səliqəylə qatlanmıĢ pencək. Mərhum anasının bu parçaya toxunmuĢ əllərinin xatirəsi birdən-birə onu o qədər sarsıtdı ki, əvvəlcə onun nə olduğunu anlamadı. Sonra yavaĢ-yavaĢ pencək açıldı, əlindən asılı qaldı. Bu pencək ona, az yaĢlı uĢağa son dərəcə nəhəng, iri göründü, elə bil, azman bir pəhləvan üçün tikilmiĢdi; bu paltarı bir vaxtlar onlardan, onun ailə üzvlərindən biri geyinmiĢ olduğu üçün, sanki, tüstü, gurultu və cırıq-cırıq olmuĢ bayraqlar arasından güclə görünən iricüssəli, rəĢadətli kölgələrin bütün məziyyətləri bu parçaya hopmuĢ və indi onun həm gerçək, həm də yuxulu həyatının məğzinə çevrilmiĢdi. Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|